5 obrazów, o których warto pamiętać w Boże Narodzenie
Malarstwo obfituje w przedstawienia Bożego Narodzenia. Wiele obrazów może zainspirować nas do głębszego przeżycia tego czasu.
Boże Narodzenie jest prologiem do epopei o Zbawieniu, o zwycięstwie Życia nad śmiercią. Historia Narodzenia Pańskiego od zawsze inspirowała artystów, którzy chętnie podejmowali się przedstawiania jej na różne sposoby, w różnych technikach. Niektóre dzieła są symbolem swojej epoki, niektóre wyrazem osobistego przeżywania tajemnicy wiary autora. Przyjrzyjmy się stworzonym na przestrzeni różnych epok obrazom, w których przedstawienia Bożego Narodzenia mogą nas poruszyć szczególnie.
Fresk Giotta „Boże Narodzenie” z 1305 r.
To jeden z 40 fresków namalowanych przez Giotta w kaplicy Scrovegnich w Padwie należący do cyklu scen przedstawiających życie Joachima i Anny, Maryi oraz Chrystusa. Giotto odszedł od tradycyjnego przedstawienia wątku. Tłem dla Narodzin Jezusa uczynił skalny krajobraz ze skalnym występem, zadaszonym drewnianym daszkiem. Zgodnie z bizantyjską tradycją ikonograficzną umieścił Maryję w pozycji leżącej. Nie klęczy ona przy żłobie, ani nie trzyma dzieciątka na kolanach, tak jak na wielu znanych obrazach. Ułożenie ciała Matki, pochylającej się nad małym Jezusem, jest naturalne dla kobiety, która właśnie urodziła.
Przedstawienia Bożego Narodzenia: Andriej Rublew, Narodzenie, 1405 r.
Prawosławna ikona Bożego Narodzenia autorstwa Andriei Rublewa jest wyjątkowo bogata w symbolikę – autor bardzo szczegółowo odwołuje się do rytu bizantyjskiego i zwraca uwagę na eschatologiczny wymiar Narodzenia Pańskiego. Ubrana w czerwone szaty Maryja jest Matką Króla. Posłanie, na którym medytuje, może symbolizować natchnienie Ducha Św. Nowonarodzony Jezus leży za nią, w skalnej grocie, która przypomina raczej grobowiec, niż żłóbek, owinięty ciasno materiałem – elementy te mają nawiązywać do sposobu chowania zmarłych w tamtych czasach, a tym samym do zwycięstwa Życia nad Śmiercią, którego dokona wkrótce Chrystus. Nad Dzieciątkiem czuwają, niczym słudzy na dworze królewskim, Aniołowie. W oddali widać szukających Mesjasza trzech mędrców ze wschodu. Ukazany w lewym dolnym rogu św. Józef jest kuszony przez szatana, który chce go odsunąć od służby Maryi i Jezusowi. Szczególne znaczenie ma również scena kąpieli – nawiązuje ona wprost do tradycji bizantyjskiej, która podkreśla człowieczeństwo przyszłego na świat Chrystusa, który potrzebuje takiej samej troski, opieki i miłości, jak każdy noworodek.
Diego Velázquez, „Pokłon Trzech Króli” z 1619 r.
Barokowy obraz hiszpańskiego malarza przedstawia przybycie mędrców ze wschodu do nowonarodzonego Mesjasza. Jako modeli artysta użył najprawdopodobniej członków własnej rodziny. Postaci są skupione, kolory intensywne, scena ma doniosły charakter. Dzieło znajduje się w zbiorach Muzeum Prado w Madrycie.
Charles Le Brun, „Adoracja pasterzy” z 1689 r.
Obraz ten był jednym z ostatnich dzieł francuskiego artysty. Le Brun po mistrzowsku zastosował tu technikę światłocienia, skupiając wzrok odbiorcy na Matce Boskiej trzymającej na kolanach Dzieciątko. Postaci dookoła są w cieniu, z twarzami pełnymi nadziei i radości chcą zbliżyć się do Nowonarodzonego. Drugim jasnym elementem jest otwarte w prawym górnym rogu niebo, z którego wyglądają aniołowie, grający na instrumentach. Dzieło można podziwiać w paryskim Luwrze.
Jacek Malczewski, „Wigilia na Syberii” z 1892 r.
Perspektywa zastosowana przez Malczewskiego sprawa, że odbiorca ,,zasiada” z polskimi zesłańcami przy wigilijnym stole. Poza wystającym spod białego obrusu siankiem brak tutaj wigilijnych potraw, choinki, czy innych elementów, kojarzonych ze świąteczną aurą. Talerze są puste, na stole widać resztki twardego chleba, postaci ubrane są skromnie. Melancholijny i pełny tęsknoty za ojczyzną nastrój dopełnia chłodna kolorystyka i ascetyczna kompozycja obrazu. Wymowne dzieło Malczewskiego było inspiracją dla Jacka Kaczmarskiego do napisania utworu o tym samym tytule. „Wigilię na Syberii” można zobaczyć w krakowskich Sukiennicach.
Róża Bojemska
