Barnard b – nowa egzoplaneta w bliskim sąsiedztwie Ziemi
Korzystając z Bardzo Dużego Teleskopu Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO VLT), astronomowie odkryli egzoplanetę Barnard b – krążącą wokół gwiazdy Barnarda – jednej z najbliższych Ziemi gwiazd.
Na tej nowo odkrytej egzoplanecie Barnard b, która ma co najmniej połowę masy Wenus, rok trwa nieco ponad trzy ziemskie dni. Obserwacje wskazały również na istnienie trzech kolejnych kandydatów na egzoplanety, znajdujących się na różnych orbitach wokół gwiazdy.
Znajdująca się w odległości zaledwie sześciu lat świetlnych gwiazda Barnarda jest drugim najbliższym układem gwiezdnym – po grupie trzech gwiazd Alfa Centauri – i najbliższą Ziemi pojedynczą gwiazdą. Ze względu na swoją bliskość jest głównym celem w poszukiwaniu egzoplanet podobnych do Ziemi. Pomimo obiecującego wykrycia w 2018 r., do tej pory nie potwierdzono istnienia żadnej planety krążącej wokół tego obiektu.
Odkrycie tej nowej egzoplanety dokonane przez naukwocy z Instituto de Astrofísica de Canarias w Hiszpanii, pod kierownictwem Jonaya Gonzáleza Hernándeza, było wynikiem obserwacji przeprowadzonych w ciągu ostatnich pięciu lat za pomocą ESO VLT, znajdującego się w Obserwatorium Paranal w Chile. Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie Astronomy & Astrophysics.
Badacze poszukiwali sygnałów od potencjalnych egzoplanet znajdujących się w ekosferze gwiazdy Barnarda, czyli w obszarze, w którym na powierzchni planety może znajdować się woda w stanie ciekłym. Czerwone karły, takie jak gwiazda Barnarda, są często obiektem poszukiwań astronomów, ponieważ skaliste planety o niskiej masie są tam łatwiejsze do wykrycia niż w przypadku większych obiektów tego typu podobnych do Słońca.
Barnard b, jak nazwali nową egzoplanetę badacze, znajduje się dwadzieścia razy bliżej gwiazdy Barnarda niż Merkury Słońca. Okrąża swoją gwiazdę w ciągu 3,15 dnia ziemskiego, a temperatura jej powierzchni wynosi około 125 stopni Celsjusza.
„Barnard b jest jedną z najmniej masywnych znanych egzoplanet i jedną z niewielu o masie mniejszej niż masa Ziemi. Jednak planeta znajduje się zbyt blisko gwiazdy-gospodarza, bliżej niż strefa nadająca się do zamieszkania. Mimo że gwiazda jest o około 2500 stopni chłodniejsza niż nasze Słońce, jest tam zbyt gorąco, aby utrzymać ciekłą wodę na powierzchni” – wyjaśnia González Hernández.
W swoich obserwacjach naukowcy wykorzystali ESPRESSO, precyzyjny instrument zaprojektowany do pomiaru chybotania gwiazdy spowodowanego przyciąganiem grawitacyjnym jednej lub więcej orbitujących planet. Wyniki uzyskane z tych obserwacji zostały potwierdzone przez dane z innych instrumentów również wyspecjalizowanych w poszukiwaniu egzoplanet: HARPS w należącym do ESO Obserwatorium La Silla, HARPS-N i CARMENES.
Oprócz potwierdzonej planety, astronomowie odkryli również trzech innych kandydatów na egzoplanety krążące wokół tej samej gwiazdy. Ich potwierdzenie będzie jednak wymagać dodatkowych obserwacji za pomocą ESPRESSO.
„Musimy teraz kontynuować obserwacje tej gwiazdy, aby potwierdzić sygnały innych kandydatów. Ale odkrycie tej planety, wraz z innymi wcześniejszymi odkryciami, takimi jak Proxima b i d, pokazuje, że nasze kosmiczne podwórko jest pełne planet o niskiej masie” –mówi Alejandro Suárez Mascareño z Instituto de Astrofísica de Canarias.
Ekstremalnie Wielki Teleskop ESO (ELT), który jest obecnie w budowie, ma usprawnić dziedzinę badań egzoplanet. Zainstalowany na nim instrument ANDES pozwoli naukowcom wykryć więcej małych, skalistych globów w ekosferze wokół pobliskich gwiazd, poza zasięgiem obecnych teleskopów, i umożliwi badanie składu ich atmosfer.
Emil Gołoś
