Cywilizacja Dżiroft – kolebka cywilizacji starsza niż Mezopotamia?

Niedawne odkrycia archeologiczne dokonane w południowo-wschodnim Iranie zmieniają nasze dotychczasowe rozumienie dziejów pierwszych cywilizacji. Ostatnie znaleziska dokonane w Konar Sandal rzucają nowe światło na cywilizację Dżiroft. Określana czasem jako Halil Rud, cywilizacja Dżiroft rozkwitała 5-4 tysiące lat temu na terenach dzisiejszego południowo-wschodniego Iranu. Nie jest wykluczone, że to właśnie Dżiroft poprzedzało Mezopotamię jako kolebkę cywilizacji.

Dżiroft – jedna z pierwszych cywilizacji w historii

Cywilizacja Dżiroft rozwijała się w dolinie rzeki Halil Rud na ziemiach obecnego południowo-wschodniego Iranu w okresie od 3000 do 2000 r. p.n.e. Bliźniacze kopce składające się na stanowisko Konar Sandal stały się centralnym punktem ostatnich prac archeologicznych w ostanie Kerman. Podczas wykopalisk w tym miejscu odsłonięto gliniane i kamienne tabliczki, jakie zostały zapisane prymitywnymi znakami, które zostały zinterpretowany jako pierwowzór elamickiego systemu pisma.  

Znaleziska te wskazują, że cywilizacja Dżiroft mogła odegrać kluczową rolę w rozwoju wczesnego pisma i urbanizacji, co podważa długo utrzymywane przekonania, że Mezopotamia była jedynym miejscem w którym narodziły się te kluczowe dla ludzkości osiągnięcia. Od ponad stu lat naukowcy dostrzegają, że starożytna Persja odegrała ważną rolę w narodzinach pierwszych cywilizacji. Jednak konkretne dowody pojawiły się dopiero niedawno za sprawą trwających wykopalisk w regionie, informuje portal „Arkeonews„.

Legendarna kraina Aratta, czy potężne królestwo Marhashi?

Ostatnie prace archeologiczne, które początkowo miały na celu ochronę prehistorycznych nekropolii przed grabieżą ze strony rabusiów, ujawniły wielką liczbę artefaktów, które podkreślają technologiczne i artystyczne osiągnięcia społeczności Dżiroft. W 2003 r. Yusef Majidzadeh zaproponował interpretację zgodnie z którą cywilizacja Dżiroft to tak naprawdę legendarna kraina Aratta, która była wspominana w sumeryjskich eposach o władcach I dynastii z Uruk. Zgodnie z przekazami sumeryjskiej poezji kraina ta miała wprost opływać w bogactwach.

Teoria Yusefa Majidzadeha spotkała się z krytyką społeczności akademickiej z uwagi na brak przekonywujących dowodów historycznych. Inni naukowcy twierdzili, że biorąc pod uwagę wzmianki w tekstach mezopotamskich o konfliktach z potężnym królestwem irańskim Marhashi, to cywilizację Dżiroft należałoby wiązać właśnie z tym państwem. Analiza ikonografii społeczności Dżiroft ujawniła uderzające podobieństwa do tradycji mezopotamskich, co wskazuje na możliwe powiązania kulturowe.

Przedstawienia postaci mitologicznych, takich jak byki i orły, wiążą się z sumeryjskimi mitami, takimi jak mit o królu-pasterzu Etanie. Pojawiły się również spekulacje na temat obecności motywów związanych z potopem w niektórych przedstawieniach. Ostatnie odkrycia w Dżiroft kwestionują tradycyjne przekonanie, że Mezopotamia była jedynym kolebką cywilizacji w III tysiącleciu p.n.e. W ciągu zaledwie dekady poczyniono znaczne postępy w zrozumieniu tej kultury, a wyniki badań sugerują, że regiony takie jak Dżiroft  mogły osiągnąć podobny poziom rozwoju jak Mezopotamia, co skłania do spojrzenia na historię pierwszych cywilizacji z nowej perspektywy.

Marcin Jarzębski