Kim byli mieszkańcy Kaganatu Awarskiego? Przełomowe badanie genetyczne  

W przełomowym badaniu archeogenetycznym naukowcy z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka, którzy współpracowali z międzynarodowym zespołem badaczy, przeanalizowali szczątki należące do ponad 700 osób, jakie żyły w okresie wczesnego średniowiecza. Kompleksowe badanie genetyczne skupiło się w szczególności na dwóch dużych miejscach pochówku, które znajdują się w Mödling i Leobersdorf w Austrii. Jak twierdzą archeogenetycy, badanie to ujawniło zaskakujące informacje na temat pochodzenia ludzi zamieszkujących te tereny półtora tysiąca lat temu w czasach panowania Kaganatu Awarskiego.

Przełomowe badanie genetyczne

Zrealizowane przez archeogenetyków z Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka badanie ujawniło uderzający kontrast pomiędzy obydwoma społecznościami, z których jedna zamieszkiwała tereny dzisiejsza Mödling, a druga Leobersdorfu. Osoby pochowane w Leobersdorf charakteryzowały głównie wschodnioazjatyckie markery genetyczne podczas gdy mieszkańcy Mödling mieli przeważnie pochodzenie europejskie. Co jeszcze bardziej niezwykłe obie społeczności współistniały w bliskim sąsiedztwie przez co najmniej sześć pokoleń.

Analiza genetyczna została przeprowadzona w ramach projektu HistoGenes, który jest finansowany przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych. Jednym z fundamentalnych celów badania jest podkreślenie złożonych związków jakie zdaniem naukowców z HistoGenes zachodzą pomiędzy genetyką i kulturą. Sam projekt HistoGenes, który jest realizowany od 2020 r. i będzie trwał do 2026 r., jest skupiony na badaniu historii genetycznej populacji zamieszkującej Europę Środkowo-Wschodnią w okresie od 400 do 900 r. n.e., informuje portal „Arkeonews„.

Kim byli mieszkańcy Kaganatu Awarskiego?

Uzyskane w toku badania wyniki opierają się na szczegółowej analizie genetycznej szczątek osób, jakie zostały pochowane na cmentarzyska pochodzących z VIII wieku n.e. w okresie panowania Awarów. Koczownicy Awarowie, którzy bywają znani jako „następcy” Hunów,  w VI wieku n.e. dokonali migracji na zachód ze wschodnioazjatyckich stepów i po skutecznym podboju stworzyli państwo w Europie Środkowo-Wschodniej, którego centrum znajdowało się w Kotlinie Panońskiej, odpowiadającej terytorialnie dzisiejszym Węgrom. Kaganat Awarów, bo tak nazywało się ich państwo, był zamieszkiwany przez zróżnicowaną populację.

Pomimo bogatego kontekstu archeologicznego (czyli innymi słowy miejsca w którym odnaleziono dane znaleziska – oraz otoczenie, takie jak zabytki, osady, cmentarze, ukryte artefakty itp.) pochówków z Mödling i Leobersdorf, to dotychczas bez odpowiedzi pozostawała kwestia dotycząca pochodzenia osób, których szczątki znajdowały się w grobowcach stanowiących część tych stanowiskach. Archeolodzy za pomocą tradycyjnych metod badawczych nie mogli rozstrzygnąć, czy ludzie pochowani w ty miejscu byli potomkami awarskich zdobywców, czy może mieszaninę rdzennej ludności, która zintegrowała się z awarskim społeczeństwem. Najnowsza analiza 500 grobów w Mödling oraz blisko 150 w Leobersdorf przyniosła odpowiedzi, ujawniając znaczące różnice genetyczne, które wcześniej pozostawały niezauważone.

Skuteczna integracja kulturowa

„Różnice genetyczne pomiędzy tymi grupami były bardzo wyraźne i spójne u większości osób pochowanych na tych stanowiskach” – powiedziała genetyk i główna autorka badania Ke Wang. Przed przeprowadzeniem analizy genetycznej dowody archeologiczne sugerowały, iż obie grupy w niewielkim stopniu się między sobą różniły. Społeczność z Mödling jak i Leobersdorfu prowadziły podobny tryb życia i dzieliły wspólne praktyki kulturowe „Integracja kulturowa najwyraźniej działała pomimo znaczących różnic genetycznych, a ci ludzie byli postrzegani jako oczywiści Awarowie” –  stwierdził Walter Pohl, historyk z Austriackiej Akademii Nauk.

Kontekst historyczny pokrywa się z dowodami antropologicznymi i archeologicznymi, które wszystkie razem wskazują, że okres z którego pochodzą szczątki osób pochowanych w obu miejscowościach był czasem względnego spokoju w Kotlinie Wiedeńskiej – i to pomimo tego, że Awarowie zasłynęli w końcu jako świetni wojownicy. „Na szkieletach nie znajdujemy żadnych obrażeń bitewnych, z kolei ślady niedoborów są niezwykle rzadkie” – powiedziała Doris Pany-Kucera, antropolog z Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Ponadto w grobach wyjątkowo rzadko znajdowano broń.

Dzięki precyzyjnej strategii pobierania próbek i zaawansowanej analizie genetycznej badaczom udało się zidentyfikować liczne powiązania rodzinne wśród pochowanych. „Duża liczba genetycznych powiązań między osobami pozwoliła nam odtworzyć współczesne drzewa genealogiczne, obejmujące sześć pokoleń na każde z tych stanowisk” – stwierdziła Zuzana Hofmanová, genetyk uczestnicząca w badaniu.

Marcin Jarzębski