Kosmiczny Teleskop Hubble’a pomaga poznawać kosmos od 35 lat
Kosmiczny Teleskop Hubble’a został wyniesiony na niską orbitę okołoziemską, przez prom Discovery, 24 kwietnia 1990 roku. Od tego czasu pomaga astronomom rozwiązywać tajemnice Wszechświata.
Aby uczcić 35. rocznicę obecności Kosmicznego Teleskopu Hubble’a na orbicie okołoziemskiej, NASA opublikowała niezwykłe zdjęcia wykonane niedawno przez urządzenie. Przedstawiają one Marsa, regiony gwiazdotwórcze i również sąsiednią galaktykę. Po ponad trzech dekadach obserwacji Wszechświata, Hubble pozostaje najbardziej rozpoznawalnym i naukowo produktywnym teleskopem w historii.
„Hubble otworzył nowe okno na Wszechświat, kiedy wystartował 35 lat temu. Jego oszałamiające obrazy zainspirowały ludzi na całym świecie, a dane stojące za nimi ujawniły niespodzianki na temat wszystkiego, od wczesnych galaktyk po planety w naszym własnym Układzie Słonecznym” – mówi Shawn Domagal-Goldman z NASA.
Szczegółowe zdjęcia jakie mógł uchwycić Kosmiczny Teleskop Hubble’a, znajdujący się ponad ziemską atmosferą wpływającą na obraz, zmieniły postrzeganie kosmosu. Dzięki swojej pracy urządzenie sprawiło, że astronomia stała się bardzo istotną nauką, wciągającą i dostępną dla każdego.
Ważące 10863 kilogramów obserwatorium zostało umieszczone w ładowni promu kosmicznego Discovery i wyniesione na niską orbitę okołoziemską 24 kwietnia 1990 roku. Gdy wahadłowiec wzbił się w przestworza, komentator NASA opisał Hubble’a jako „nowe okno na Wszechświat”.
Dzięki poświęceniu, wytrwałości i umiejętnościom inżynierów, naukowców i operatorów z NASA, na podstawie danych z Hubble’a powstało więcej prac naukowych niż kiedykolwiek wcześniej. Astronauci pracowali nad nim w przestrzeni podczas pięciu misji serwisowych, w czasie których ulepszali kamery, komputery i inne systemy wsparcia na jego pokładzie. Misje serwisowe miały miejsce w latach 1993-2009.
Misja teleskopu rozpoczęła się w 1990 roku, kiedy w głównym zwierciadle obserwatorium o średnicy prawie dwóch i pół metra znaleziono nieoczekiwaną wadę. Astronauci dzielnie przybyli na ratunek podczas pierwszej misji serwisowej w grudniu 1993 roku, aby poprawić ostrość Hubble’a za pomocą optyki korekcyjnej.
Do tej pory Kosmiczny Teleskop Hubble’a wykonał prawie 1,7 miliona obserwacji, przyglądając się około 55 tysiącom obiektów astronomicznych. Odkrycia, do których się przyczynił, zaowocowały ponad 22 tysiącami artykułów naukowych. Wszystkie dane zebrane przez urządzenie są archiwizowane i zajmują obecnie ponad 400 terabajtów, co stanowi największy zbiór danych dla misji astrofizycznej NASA poza Kosmicznym Teleskopem Jamesa Webba.
Długa żywotność Hubble’a pozwoliła astronomom na wielokrotne odwiedzanie tych samych obiektów kosmicznych i obserwowanie zmian na przestrzeni ponad trzech dekad – sezonowej zmienności planet w Układzie Słonecznym, dżetów czarnych dziur poruszających się z prędkością bliską prędkości światła, zderzeń asteroid, rozszerzających się pozostałości supernowych i wielu innych.
Przed 1990 rokiem potężne teleskopy optyczne na Ziemi mogły zobaczyć tylko połowę kosmosu. Szacunki wieku Wszechświata były bardzo rozbieżne i nie zaobserwowano ani jednej planety wokół innej gwiazdy. Kosmiczny Teleskop Hubble’a przyczynił się do wielu przełomowych odkryć jakich jak ujawnienie niezliczonych galaktyk sięgających początków kosmosu, które zostały uchwycone w jego Głębokim Polu. Urządzenie pozwoliło również naukowcom precyzyjnie zmierzyć ekspansję Wszechświata, odkryć, że supermasywne czarne dziury są powszechne w centrach galaktyk i dokonać pierwszych pomiarów atmosfer egzoplanet. Hubble przyczynił się również do wskazania ciemnej energii jako tajemniczego zjawiska, które przyspiesza ekspansję Wszechświata, co doprowadziło do przyznania Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 2011 roku.
Nieustające tempo odkryć Hubble’a zapoczątkowało nową generację teleskopów kosmicznych w XXI wieku. Teleskop dostarczył pierwszych dowodów obserwacyjnych na istnienie niezliczonych odległych galaktyk, które obecnie Webb może badać w świetle podczerwonym, które wykracza poza zasięg Hubble’a. Obecnie Hubble i Webb są często wykorzystywane razem do uzupełniania swoich danych, do badania wszystkiego w kosmosie, od egzoplanet po ewolucję galaktyk.
Następca Hubble’a, Habitable Worlds Observatory, będzie miał znacznie większe zwierciadło, aby badać Wszechświat w świetle widzialnym i ultrafioletowym. Będzie również znacznie ostrzejszy i do 100 razy bardziej czuły na światło gwiazd. Urządzenie ma pomóc rozwijać dziedzinę astrofizyki, podobnie jak Hubble przez ponad trzy dekady. Głównym celem przyszłej misji będzie identyfikacja planet wokół sąsiednich gwiazd, które mogą nadawać się do zamieszkania.
Emil Gołoś
