NIEOBECNI. Znani Polacy, którzy odeszli w listopadzie 2024 r.
NIEOBECNI to lista osób, które zmarły w ostatnim czasie, przygotowywana od 2016 r. przez siostry bliźniaczki Małgorzatę WANKE-JAKUBOWSKĄ i Marię WANKE-JERIE. Zmarli w listopadzie 2024 r.
Coroczne podsumowanie – najpełniejsze tego rodzaju zestawienie w Polsce – publikowane jest na TwitterTwins.pl z okazji Zaduszek. Jest to subiektywny wybór Autorek, który zawiera każdego roku kilkaset nazwisk osób znanych z działalności publicznej w wymiarze ogólnopolskim wraz z krótkimi notkami biograficznymi i zdjęciami portretowymi. Dla „Gazety na Niedzielę” Autorki udostępniają informacje o tych, którzy odeszli w ostatnim miesiącu.
Każde odejście zawsze jest przedwczesne, zwłaszcza gdy śmierć przychodzi znienacka i zabiera osobę młodą, aktywną, w sile wieku.
Spieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą…
Pamiętajmy o nieobecnych, bo póki trwa pamięć, oni są wśród nas.
Ofiarujmy też za nich modlitwę: Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie!
Zmarli w listopadzie 2024 r.
Stanisław Kowalski (1954–2024) – działacz społeczny, uczestnik protestu robotniczego w Radomiu w 1976 roku, prezes Stowarzyszenia Radomski Czerwiec ‘76. Był pracownikiem Zakładów Metalowych im. gen. Waltera i jedną z blisko 500 osób dotkniętych po Czerwcu ’76 prawno-karnymi represjami. Sądzono go w lipcu w trakcie jednego z tzw. procesów pokazowych, kiedy to przed Sądem Wojewódzkim w Radomiu stanęły 24 osoby uznane przez władze za prowodyrów protestu. Wobec oskarżonych zastosowano zasadę „odpowiedzialności zbiorowej”. Został skazany tylko na trzy lata więzienia, bo był sportowcem, uczył się, miał żonę i 2,5-letniego synka. W więzieniu spędził prawie siedem miesięcy, sąd złagodził mu wyrok do dwóch lat pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy lata. Od wielu lat był prezesem Stowarzyszenia Radomski Czerwiec 76. Czynnie włączał się w organizację obchodów kolejnych rocznic radomskiego buntu. Był orędownikiem budowy w Radomiu pomnika poświęconego bohaterom Czerwca ’76. Zmarł 2 XI 2024.
Jan Sieradziński (1938–2024) – aktor teatralny, telewizyjny, filmowy i radiowy, zapamiętany przez widzów z ról w serialach Sąsiedzi i Lokatorzy. Absolwent warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, w 1963 roku zadebiutował na deskach Teatru Wybrzeże w roli Henryka księcia Walii w Królu Henryku IV Williama Shakespeare’a w reż. Jerzego Golińskiego. Miał na swoim koncie ponad pięć tysięcy występów w teatrze. Główne role stworzone na deskach Teatru Wybrzeże, a także, gościnnie, w Teatrze Muzycznym w Gdyni. W jego dorobku artystycznym odnaleźć można wiele ról radiowych oraz kreacji stworzonych dla Teatru Telewizji. W swojej karierze grał w wielu przedstawieniach w reżyserii Jerzego Golińskiego, Stanisława Milskiego oraz Kazimierza Brauna. W późniejszych latach grał wielokrotnie u Krzysztofa Babickiego, m.in. w Kordianie Juliusza Słowackiego. Przez wiele lat zajmował się edukacją teatralną młodzieży, prowadząc warsztaty teatralne, a także współtworząc cykl edukacyjnych przedstawień Centrum Edukacji Teatralnej w Gdańsku. Kilkukrotnie w swojej karierze reżyserował także spektakle. Zmarł 2 XI 2024.
Prof. Tomasz Gruszecki (1945–2024) – ekonomista, menedżer, profesor nauk ekonomicznych, kierownik Ministerstwa Przekształceń Własnościowych w rządzie Jana Olszewskiego. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, obronił doktorat z zakresu zarządzania, w 1996 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk ekonomicznych, a w 2015 tytuł profesora. Autor kilkudziesięciu prac dotyczących własności sektora państwowego i teorii własności przedsiębiorstw. Do 1989 roku pracował w instytucjach PAN, od 1987 roku związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, był także profesorem w Instytucie Ekonomii i Zarządzania KUL oraz w Szkole Wyższej im. Bogdana Jasińskiego w Warszawie, pracował również m.in. w Wyższej Szkole Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego. Od 1981 roku pełnił funkcję eksperta ds. ekonomicznych Komisji Krajowej „Solidarności”. W 1989 roku został doradcą ministra finansów Leszka Balcerowicza, w grudniu 1991 roku Jan Olszewski powierzył mu funkcję kierownika Ministerstwa Przekształceń Własnościowych (w stopniu podsekretarza stanu); sprawował ten urząd do lipca 1992 roku. Był członkiem rad nadzorczych m.in. Centrum Bankowo-Finansowego „Nowy Świat”, Polskich Sieci Elektroenergetycznych, Banku Gospodarstwa Krajowego oraz członkiem rady Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. W 2007 roku objął funkcję przewodniczącego rady nadzorczej. W 2010 roku prezydent Lech Kaczyński powołał go na członka Narodowej Rady Rozwoju. Zmarł 2 XI 2024.
Zbigniew Krzyżanowski (1953–2024) – trener siatkówki, m.in. kobiecej reprezentacji Polski seniorek, zdobywca tytułu mistrza Polski z żeńską drużyną BKS Stal Bielsko-Biała. Absolwent Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, po studiach nauczyciel wychowania fizycznego w Stoczku Węgrowskim. Od 1984 roku pracował w klubie Nike Węgrów, najpierw z zespołami młodzieżowymi, z którym wielokrotnie sięgał po mistrzostwo Polski kadetek i juniorek. W sezonie 1993/1994 prowadził w III lidze seniorską (ale z juniorkami w składzie) kobiecą drużynę Nike Węgrów i wprowadził ją do II ligi, a w 1998 roku do najwyższej klasy rozgrywek, ówczesnej I ligi. Równocześnie w latach 1998–2000 był trenerem polskiej reprezentacji kadetek i zdobył z tą drużyną mistrzostwo Europy w 1999 roku i czwarte miejsce na mistrzostwach świata w tym samym roku. Od 1999 roku trener kobiecej reprezentacji Polski seniorek. Uzyskał m.in. awans do Mistrzostw Europy w 2001 roku, a rok później poprowadził reprezentację w pierwszym od 30 lat starcie w Mistrzostwach Świata. Zrezygnował z prowadzenia kadry w kwietniu 2003 roku. Łącznie poprowadził ją w 66 spotkaniach, w tym 44 zwycięskich. Od 2002 roku został trenerem BKS Stal Bielsko-Biała. Poprowadził tę drużynę do mistrzostwa Polski w 2003 i 2004 roku oraz Pucharu Polski w 2004 roku. W grudniu 2005 zrezygnował z prowadzenia pierwszej drużyny, ale pozostał w klubie jako trener rezerw, z którymi awansował do II ligi. W latach 2007–2010 trener reprezentacji Polski juniorek. Z tą drużyną wystąpił na Mistrzostwach Świata w 2009 roku i Europy w 2008 roku. Był członkiem wydziału szkolenia Polskiego Związku Piłki Siatkowej. Zmarł 4 XI 2024.
Andrzej Krzesiński (1927–2024) – lekkoatleta, tyczkarz, trener lekkoatletyczny. Startował w igrzyskach olimpijskich w Rzymie w 1960 roku i był uczestnikiem Mistrzostw Europy w Sztokholmie w 1958 roku. Zdobył mistrzostwo Polski na otwartym stadionie w 1959 roku i w hali w 1951 roku. Osiem razy był wicemistrzem Polski (na stadionie): w skoku o tyczce w oraz w dziesięcioboju. Był zawodnikiem m.in. Spójni Gdańsk i Skry Warszawa. Po zakończeniu kariery zawodniczej został szkoleniowcem lekkoatletów. Był trenerem reprezentacji polskich tyczkarzy na olimpiadzie w Moskwie w 1980 roku. Po wielkim sukcesie odniesionym na tych igrzyskach (złoto Władysława Kozakiewicza i srebro Tadeusza Ślusarskiego), został zwolniony z funkcji trenera i skierowany do „pracy za biurkiem” na Torwarze. Na tym urzędniczym stanowisku czuł się źle i niebawem postanowił wyjechać z Polski. Z wielkim trudem uzyskał paszport i przed stanem wojennym wyjechał najpierw do Wielkiej Brytanii, a potem do USA. Tam w ciągu siedmiu dni przyznano mu „zieloną kartę” i szybko wykorzystano jego umiejętności szkoleniowe. W USA przez 19 kolejnych lat trenował amerykańskich tyczkarzy. W 2001 roku wraz żoną Elżbietą, mistrzynią olimpijską z Melbourne, wrócił na stałe do Polski. Zmarł 4 XI 2024.
Maciej Łukaszuk (1982–2024) – muzyk, wiolonczelista, doktor nauk muzycznych. Wykształcenie muzyczne zdobył pod okiem Andrzeja Orkisza na Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie, gdzie ukończył klasę wiolonczeli. Sztukę interpretacji zgłębiał na Międzywydziałowym Studium Muzyki Dawnej, potem kształcił się na Akademii Muzycznej w Krakowie. Ukończył tam klasę wiolonczeli barokowej Teresy Kamińskiej. Rozprawę doktorską poświęcił muzyce francuskiej XVIII wieku, skupił się w niej na twórczości Josepha Bodina de Boismortier. Brał udział w kursach mistrzowskich, które prowadzili wybitni pedagodzy. W jego repertuarze oprócz muzyki dawnej znalazła się także muzyka klasyczna, współczesna, filmowa i metalowa. Na co dzień grał w zespołach Musicae Antiquae Collegium Varsoviense oraz Capella Regia Polona. Współpracował też z Arte dei Suonatori, Leszkiem Możdżerem i Wrocławską Orkiestrą Barokową, a pracował w Warszawskiej Operze Kameralnej. Pojawiał się w programach telewizyjnych, gdzie można go było zobaczyć m.in. u boku Justyny Steczkowskiej. Zmarł 4 XI 2024.
Benedykt Suchecki (1945–2024) – polityk, poseł na Sejm VI kadencji, samorządowiec. Absolwent Wydziału Techniki Uniwersytetu Śląskiego. Członek i przewodniczący gminnego zarządu kolejno Związku Młodzieży Wiejskiej i Socjalistycznego Związku Młodzieży Polskiej, a od 1969 roku członek PZPR (do rozwiązania partii). W 1973 roku zasiadł w jej komitecie gminnym. W latach 1981–1986 członek Komitetu Centralnego PZPR, potem do 1989 roku sekretarz komitetu wojewódzkiego PZPR w Skierniewicach. W latach 1965–1979 pracował jako nauczyciel i dyrektor szkoły w Puszczy Mariańskiej. Od 1979 roku pełnił kierownicze stanowiska w spółdzielniach rolnych. Zasiadał też w Gminnej Radzie Narodowej w Puszczy Mariańskiej i Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Skierniewicach. W pierwszej połowie lat 90. prowadził własną działalność gospodarczą. W latach 1994–2001 pełnił funkcję wójta gminy Puszcza Mariańska, od 1998 roku był także radnym powiatu żyrardowskiego. W latach 2001–2005 poseł na Sejm IV kadencji z okręgu płockiego. Należał do władz krajowych SLD. Zmarł 4 XI 2024.
Maciej Juhnke (1974–2024) – kajakarz, trener kajakarek. Absolwent Akademii Bydgoskiej (obecnie Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu oraz Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Po zakończeniu kariery zawodniczej w 2003 roku został szkoleniowcem Zawiszy Bydgoszcz z kategorii młodzieżowej i seniorskiej, a w 2013 roku trenerem młodzieżowej kadry kajakarek U23 i asystentem Tomasza Kryka w reprezentacji seniorskiej. Z młodzieżową reprezentacją Polski odniósł wiele sukcesów, w ostatnich latach z każdych mistrzostw świata i Europy jego osady wracały z medalami i to ze złotymi. Podobnie było podczas mistrzostw Polski. W Zawiszy Bydgoszcz pracował z czołowymi polskimi kajakarkami. Na początku listopada 2024 roku był na zgrupowaniu kadry w portugalskim Montemor-o-Velho. Zmarł 5 XI 2024.
Andrzej Hachuła (1960–2024) – hokeista występujący na pozycji napastnika, olimpijczyk. Reprezentował barwy: Naprzodu Janów, KTH Krynica, GKS Katowice oraz Bremenhaven (Niemcy). W polskiej ekstralidze rozegrał 12 sezonów, 378 spotkaniach strzelił aż 260 goli. W wraz z drużyną Naprzodu zdobył brązowy medal Mistrzostw Polski. W latach 1983–1986 grał w reprezentacji Polski, w barwach której wystąpił w 30 meczach i zdobył 15 bramek. Uczestniczył w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Sarajewie w 1984 roku oraz w Mistrzostwach Świata w 1983 roku w Tokio. Zmarł 6 XI 2024.
Ks. prałat Stefan Wysocki (1928–2024) – duchowny, harcmistrz, żołnierz Szarych Szeregów, działacz społeczny. W czasie okupacji brał czynny udział w akcjach małego sabotażu. W 1943 roku uczestniczył w „Akcji pod Arsenałem”, a w 1945 w odbiciu z więzienia NKWD w Łowiczu żołnierzy Armii Krajowej oraz cywilów. Święcenia kapłańskie przyjął w 1954 roku. Podczas swojej 63-letniej posługi kapłańskiej pracował jako wikariusz w dziewięciu parafiach. 10 stycznia 1972 roku został mianowany proboszczem parafii Opatrzności Bożej w Wesołej. Funkcję tę pełnił przez 31 lat, do 10 czerwca 2003 roku. Na jego zaproszenie wybitny malarz Jerzy Nowosielski ozdobił kościół cyklem polichromii w stylu neoromańskim. Obecnie dzieło to uchodzi za jedno z arcydzieł współczesnej sztuki sakralnej w Polsce. W Wesołej rozbudował kościół i wybudował dom rekolekcyjny, który mógł przyjąć nawet 150 osób. Był kapelanem Szarych Szeregów, harcmistrzem; Przewodniczącym Rady Naczelnej Stowarzyszenia Szarych Szeregów, a także członkiem Rady ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Starał się o upamiętnienie ofiar Obławy Augustowskiej, w której sam stracił kilku członków swojej rodziny. Założyciel Fundacji „Gniazdo Rodzinne”, która prowadzi Dom Opieki Społecznej na terenie Dzielnicy Wesoła. Odznaczony Krzyżem Armii Krajowej (1984), Krzyżem Partyzanckim (1995), Złotym Krzyżem Zasługi (1999), Medalem Pro Memoria (2005) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2008), a ponadto uhonorowany tytułami: Weterana Walk (1999), Zasłużonego dla Miasta Wesoła oraz Honorowego Obywatela Łowicza (2006); laureat Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy (2007) oraz Człowiek Roku Dzielnicy Wesoła (2009), który otrzymał za całokształt działań społecznych na terenie Wesołej. Zmarł 7 XI 2024.
Kazimierz Ferenc (1944–2024) – architekt, polityk, działacz „Solidarności” w latach osiemdziesiątych, po 1989 roku urzędnik państwowy. Absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, był pracownikiem kolejno: Miastoprojektu w Krakowie (1968–1970), Biura Projektów Budownictwa Komunalnego w Rzeszowie (1970–1971), Wydziału Architektury Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Rzeszowie (1971–1972), Biura Projektów Budownictwa Miejskiego w Rzeszowie (1972–1974) i Rzeszowskiego Biura Projektowego (1974–1978). W latach 1979–1985 zatrudniony w Inwestprojekcie w Rzeszowie. Od września 1980 roku w „Solidarności”, w 1981 roku delegat WZD Regionu Rzeszów, w stanie wojennym współzałożyciel Regionalnej Komisji Wykonawczej „S” w regionie, organizator kolportażu wydawnictw podziemnych, wielokrotnie zatrzymywany i przesłuchiwany, internowany w sierpniu 1982 roku. W 1989 roku członek, a potem przewodniczący regionalnego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” w Rzeszowie. W latach 1985–1990 prowadził pracownię projektową, od 1982 do 1990 roku przewodniczący Oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, a od 1997 wiceprezes tej organizacji, w latach 2002–2004 prezes Izby Architektów RP. Od 1990 do 1994 roku wojewoda rzeszowski. W 1991 roku sygnatariusz deklaracji założycielskiej Porozumienia Centrum, od 1992 roku należał do Stronnictwa Ludowo-Chrześcijańskiego, od 1997 roku był we władzach krajowych Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego, a w 2001 roku został członkiem Platformy Obywatelskiej. W latach 1998–2001 podsekretarz stanu w MSWiA, a od 1999 do 2000 także członek zarządu Państwowej Agencji Atomistyki. Od października 2001 do marca 2002 roku prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji, w latach 2002–2005 prezes zarządu Centrum Zaufania i Certyfikacji CENTRAST S.A., potem do 2007 roku wiceprezesa zarządu Polskich Sieci Elektroenergetycznych. W 2014 roku został koordynatorem gabinetu politycznego ministra sprawiedliwości Marka Biernackiego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 XI 2024.
Ks. prałat Lech Lachowicz (1952–2024) – duchowny, wieloletni proboszcz parafii św. Brata Alberta w Szczytnie i budowniczy tego kościoła. W latach PRL odprawiał Msze św. za Ojczyznę i przyjaźnił się z ks. Jerzym Popiełuszką. Przez 34 lata posługi duszpasterskiej zyskał sympatię parafian i mieszkańców Szczytna, znany z wyrazistych poglądów, często w swoich kazaniach poruszał wątki patriotyczne. W niedzielę 3 listopada, bezpośrednio po wieczornej Mszy św., został zaatakowany na plebanii i brutalnie pobity przez 27-letniego sprawcę. Napastnika, który zadał proboszczowi kilka uderzeń metalowym toporkiem w głowę, czym spowodował m.in. złamanie kości czaszki i obrzęk tkanki mózgowej oraz rozległą ranę na twarzy, spłoszyła gosposia księdza. Zaalarmowała policję i wezwała pomoc medyczną. Kapłan w stanie krytycznym trafił do szpitala. Zmarł 9 XI 2024.
Renata Hayder (1950–2024) – ekonomistka, absolwentka Szkoły Gospodarstwa Planowania i Statystyki w Warszawie (obecnie Szkoła Główna Handlowa), doktor nauk ekonomicznych, w latach 1973–1991 adiunkt na SGPiS. Doradca podatkowy Mazowieckiego Oddziału KIDP, członek Krajowej Rady Doradców Podatkowych I kadencji, członek pierwszej i drugiej Państwowej Komisji Egzaminacyjnej ds. Doradztwa Podatkowego. Stworzyła podwaliny pod zawód doradcy podatkowego, była partnerem w pierwszej polskiej firmie konsultingowej Pro Invest. Współzałożycielka polskiego oddziału Arthur Andersen, następnie partner w Ernst&Young i prezes Fundacji EY. Doradczyni ministra finansów Jacka Rostowskiego, występowała jako świadek przed komisją śledczą ds. VAT. Zmarła 9 XI 2024.
Prof. Józef Lipiec (1942–2024) – filozof, etyk, publicysta, harcmistrz, działacz sportowy, założyciel i przewodniczący Polskiej Akademii Olimpijskiej. Absolwent filozofii i socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1964 roku pracował w Zakładzie Filozofii Akademii Górniczo-Hutniczej, wykładał także na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz pracował jako publicysta w „Życiu Literackim”, „Studencie”, „Przekroju”, „Tempie” oraz „Zdaniu”, którego był pierwszym redaktorem naczelnym. W 1970 roku doktoryzował się na Uniwersytecie Jagiellońskim, osiem lat później uzyskał habilitację, a tytuł profesora w 1984 roku. Od 1987 roku profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim w Instytucie Filozofii, gdzie przez dwie kadencje kierował Radą Naukową, a także pełnił funkcję członka Senatu i przewodniczącego Komisji Etyki (jest autorem Akademickiego Kodeksu Wartości). Wykładał m.in. na krakowskiej AWF, AGH, Uniwersytecie Rzeszowskim, poznańskiej Wyższej Szkole Bankowej, Krakowskiej Akademii im. Frycza Modrzewskiego i krośnieńskiej Wyższej Szkole Zawodowej. Jego działalność naukowa i dydaktyczna obejmowała przede wszystkim ontologię, filozofię społeczną, aksjologię, etykę, estetyką, a także filozofię sportu. Autor książek z zakresu filozofii sportu: Kalokagatia (1998), Filozofia olimpizmu (1999), Pożegnanie z Olimpią (2007), Fenomenologia wędrówki (2009), Sympozjon Olimpijski (2014) oraz Homo Olimpicus (2017). Przez wiele kadencji wybierany do Komitetu Nauk Filozoficznych PAN, przez jedną kadencję zasiadał w Komitecie Nauk o Kulturze Fizycznej. Przez trzy kadencje przewodniczył Komisji Kultury i Edukacji Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Był członkiem-założycielem Polskiej Akademii Olimpijskiej, a od 2000 roku jej przewodniczącym, także inicjatorem i wieloletnim prezesem Małopolskiej Rady Olimpijskiej oraz członkiem Rady ds. Sportu przy prezydencie miasta Krakowa. W latach dziewięćdziesiątych był członkiem Rady ds. Sportu i Turystyki przy Prezydencie RP. Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, złotym medalem „Za długoletnią służbę”, Złotą Odznaką ZHP (jako harcmistrz i działacz SPH) oraz Złotym Medalem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego im. P. de Coubertina i Złotym Medalem Fair Play, doktor honoris causa krakowskiej AWF, trzykrotnie uhonorowany Wawrzynem Olimpijskim w dziedzinie literatury (dwa razy złotym i raz brązowym). Zmarł 10 XI 2024.
Prof. Wojciech Zieliński (1938–2024) – chemik, specjalista chemii organicznej, były rektor Politechniki Śląskiej. Absolwent Politechniki Śląskiej, w latach 1962–2008 pracował na Wydziale Chemicznym w Instytucie Chemii i Technologii Organicznej, poczynając od stanowiska asystenta, na stanowisku profesora zwyczajnego kończąc, na które został powołany w 2000 roku. Specjalizował się w badaniach nad syntezą związków heterocyklicznych mających zastosowanie w medycynie i rolnictwie. W swojej pracy naukowej angażował się w rozwój technologii chemicznych stosowanych w przemyśle, gdzie przeprowadził kilkanaście wdrożeń. Był autorem ponad 150 publikacji naukowych, 19 patentów, 12 podręczników akademickich i skryptów oraz promotorem i recenzentem wielu prac doktorskich i habilitacyjnych. Zastępca, a potem dyrektor Instytutu Chemii i Technologii Organicznej, w latach 1996–2002 prorektor ds. dydaktyki, a w kadencji 2002–2008 – rektor Politechniki Śląskiej. Członek komitetu sterującego cyklicznej międzynarodowej konferencji edukacji inżynierskiej (ICEE), twórca międzynarodowej sieci na rzecz edukacji inżynierskiej i badań (iNEER) oraz członek jej władz (iNEER Board). Aktywnie uczestniczył w międzynarodowych konferencjach edukacyjnych, był członkiem Rady Internationales Hochschulinstitut Zittau oraz wielu rad krajowych instytucji naukowych i komitetów PAN. Był inicjatorem powstania Komisji Akredytacyjnej Uczelni Technicznych. Miał dobre kontakty z przemysłem, był konsultantem przedsiębiorstw produkujących środki ochrony roślin. Wdrożył kilkanaście technologii. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz wieloma odznaczeniami branżowymi i okolicznościowymi, uhonorowany tytułem doktora honoris causa Politechniki Lwowskiej. Zmarł 10 XI 2024.
Bp Bronisław Bernacki (1944–2024) – duchowny rzymsko-katolicki, biskup diecezjalny odesko-symferopolski w latach 2002–2020, przewodniczący Konferencji Episkopatu Ukrainy w latach 2018–2020. Wyświęcony na kapłana w Rydze w 1972 roku, pracował jako proboszcz w Barze i rodzinnej Murafie. Od 1995 roku wikariusz generalny diecezji kamienieckiej, w 2002 roku mianowany biskupem diecezjalnym nowo powstałej diecezji odesko-symferopolskiej. Sakry biskupiej udzielił mu kard. Marian Jaworski, któremu asystowali: nuncjusz apostolski na Ukrainie abp Nikola Eterović bp Jan Olszański, a 1 grudnia 2018 roku został wybrany przewodniczącym Konferencji Episkopatu Ukrainy. 18 lutego 2020 roku papież Franciszek przyjął jego rezygnację z urzędu złożoną ze względu na wiek. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Zmarł 12 XI 2024.
Michał Dąbrowski (1986–2024) – paraszermierz specjalizujący się w szpadzie i szabli, paraolimpijczyk, zdobywca medali w Paryżu w 2024 roku. Szermierką na wózkach zajął się w 2018 roku i szybko znalazł się w czołówce światowej. Trzykrotnie zdobył brązowy medal na mistrzostwach Europy (Warszawa 2022) oraz dwukrotnie sięgnął po brąz na mistrzostwach świata (Terni 2023). Wielokrotnie stawał na podium w zawodach Pucharu Świata. Z igrzysk paraolimpijskich w Paryżu w 2024 roku przywiózł dwa medale: srebrny w rywalizacji szpadzistów i brązowy w zmaganiach szpadzistów. Sukcesy te wywalczył pomimo poważnych problemów zdrowotnych spowodowanych chorobą nowotworową, zdiagnozowaną w grudniu 2023 roku. Za wybitne osiągnięcia sportowe i zasługi dla rozwoju i upowszechniania sportu paraolimpijskiego odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 13 XI 2024.
Danuta Wawrzynkiewicz (1938–2024) – administratywistka, urzędniczka, doradca prezydenta Lecha Kaczyńskiego ds. finansów publicznych. Absolwentka administracji na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1956–1981 pracowała w wydziałach finansowych Wojewódzkiej i Stołecznej Rady Narodowej w Warszawie. Od 1982 roku zatrudniona w Ministerstwie Finansów na stanowiskach naczelnika wydziału, wicedyrektora Departamentu Budżetu Państwa, dyrektora Departamentu Finansów Samorządu Terytorialnego, a od 2000 do 2004 roku była doradcą ministra finansów. Reprezentowała ministra w Krajowym Sejmiku Samorządu Terytorialnego oraz Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. W 2004 roku objęła funkcję skarbnika miasta stołecznego Warszawy, a w 2007 została doradcą etatowym prezydenta Lecha Kaczyńskiego ds. finansów publicznych. W latach 2006–2010 była przedstawicielem prezydenta w Komisji Nadzoru Bankowego i Komisji Nadzoru Finansowego. W październiku powołana w skład Narodowej Rady Rozwoju przez prezydenta Andrzeja Dudę. Odznaczona Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Odznaką Honorową za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego. Zmarła 13 XI 2024.
Zenon Hajduga (1936–2024) – artysta, tancerz, filantrop. Związany z Operą Krakowską od początku jej istnienia, czyli od inscenizacji Rigoletta, którego premiera odbyła się 13 października 1954 roku. Pierwsze kroki na scenie stawiał pod kierunkiem prof. Janiny Strzembosz, współpracował także z innymi choreografami i pedagogami Opery: Zbigniewem Pieńkowskim, Józefem Marciniakiem i Mikołajem Kopińskim. Występował wraz ze swoją żoną w duecie ZEN-BARA na największych scenach świata, wyjeżdżając m.in. do Jugosławii, Bułgarii, Danii, Francji, Holandii, RFN, Szwajcarii czy Luksemburga. Swoistym ukoronowaniem wspólnej kariery był występ dla Jana Pawła II w 1984 roku w Watykanie. Małżonkowie w repertuarze mieli tańce polskie, hiszpańskie, rosyjskie, klasyczne, a nawet południowoamerykańskie. W pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, po przejściu na taneczną emeryturę, przez cały okres pełnienia funkcji dyrektora w Operze i Operetce, a także w teatrze Cricot2 Tadeusza Kantora, był obecny na każdym przedstawieniu teatrów. Poświęcił się także działalności charytatywnej, a w 2018 roku przekazał kwotę 500 tys. zł na rzecz budowy nowego pawilonu Domu Opieki Społecznej w Krakowie. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w uznaniu jego zasług dla polskiej kultury odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”. Zmarł 13 XI 2024.
Jerzy Noszczak (1945–2024) – trener piłki ręcznej, m.in. przez siedem lat selekcjoner reprezentacji Polski seniorek, pracownik Związku Piłki Ręcznej w Polsce. Absolwent warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego. Pracował m.in. w MKS Praga Warszawa. W latach siedemdziesiątych nauczycielew warszawskich liceach: XV LO i LO im. Narcyzy Żmichowskiej. W latach 1977–1987 był trenerem młodzieżowej reprezentacji Polski, z którą wywalczył brązowy medal mistrzostw świata (1985). Od 1982 do 1986 roku prowadził żeńską drużynę Skry Warszawa, z którą w 1985 roku zdobył wicemistrzostwo Polski. W latach 1987–1994 był selekcjonerem reprezentacji Polski seniorek, z którą zajął na mistrzostwach świata 9. miejsce (1990) i trzy lata później 10. miejsce. Przez siedem lat poprowadził reprezentację w 198 meczach, odnosząc łącznie 89 zwycięstw. W latach 1991–1994 był trenerem Piotrcovii, z którą zdobył kolejno brązowy (1992), złoty (1993) i srebrny (1994) medal mistrzostw Polski. W sezonie 1994/1995 prowadził zespół Via Vena Warszawa i zdobył z nim w 1995 Puchar Polski. W latach 1995–1997 pracował w Katarze, gdzie trenował męską drużynę Qatar Sports Clubm. Od 1998 do 2010 roku kierownik wyszkolenia jako tymczasowy trener pierwszej reprezentacji Polski w ośmiu spotkaniach. W 1998 roku rozpoczął pracę w Związku Piłki Ręcznej w Polsce, która trwała przez kolejne 26 lat. W strukturach ZPRP pełnił funkcje kierownika ds. szkolenia, dyrektora sportowego, a następnie doradcy ds. szkolenia. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Diamentową Odznaką z Wieńcem za Zasługi dla Piłki Ręcznej. Zmarł 14 XI 2024.
Wiesław Goliat (1959–2024) – piłkarz ręczny, bramkarz, pięciokrotny mistrz Polski, zawodnik reprezentacji Polski. W 1980 roku został brązowym medalistą mistrzostw Polski z Koroną Kielce. Od 1981 był zawodnikiem Wybrzeża Gdańsk, z którym zdobył pięć tytułów mistrza Polski (w 1984, 1985, 1986, 1987, 1988 roku) i dwa tytuły wicemistrzowskie (w 1982, 1983 roku). W latach 1989–1992 był zawodnikiem belgijskiej drużyny Olse Merksem HC i w 1992 roku zdobył z nią mistrzostwo Belgii. W latach 1979–1992 wystąpił w 104 spotkaniach reprezentacji Polski, m.in. na mistrzostwach świata grupy „B” w 1985 roku (3. miejsce), w 1987 (3. miejsce), w 1989 (2. miejsce) i w 1992 roku (11. miejsce) oraz na mistrzostwach świata grupy „A” w 1990 roku (11. miejsce). Zmarł 16 XI 2024.
Eugeniusz Kubiak (1939–2024) – wioślarz, olimpijczyk z Tokio 1964 roku. Reprezentant PTW Tryton Poznań i Zawiszy Bydgoszcz, czołowy skifista lat 60. XX wieku. Wielokrotny mistrz Polski w jedynkach (1961–1967) i w dwójkach podwójnych (1960–1964). Uczestnik mistrzostw świata w 1966 roku, w których zajął 8. miejsce w jedynkach, oraz mistrzostw Europy w jedynkach, w których zajął 5. miejsce (1963, 1964) i 4. miejsce (1965). Na igrzyskach olimpijskich w Tokio w 1964 roku wystartował w jedynkach i odpadł w repasażach. Zmarł 17 XI 2024.
Tadeusz Jakubowicz (1939–2024) – działacz społeczności żydowskiej, ocalały z Holocaustu, wieloletni przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Podczas II wojny światowej osadzony wraz z matką w krakowskim getcie, a potem z obojgiem rodziców w obozie w Płaszowie. Udało im się zbiec i do końca wojny ukrywali się w pobliskich lasach, m.in. u jednej z rodzin w Czasławiu (Ugory). Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, związał swoje życie z Krakowem. Od 1997 do 2022 roku pełnił funkcję prezesa zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, a potem wiceprezesa. Od 2002 roku członek zarządu Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, a od 2007 roku członek zarządu Jewish Community Centre. Brał udział w pracach Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Prywatnie miłośnik przyrody, motoryzacji i kibic Cracovii. Słynął z ciętego języka i dosadnych ripost. Odznaczony Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, laureat Nagrody im. Klemensa Bąkowskiego, przyznanej przez Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Zmarł 17 XI 2024.
Przemysław Górnicki (1990–2024) – gnieźnieński zawodnik sportów siłowych i trener personalny, były mistrz Europy i rekordzista świata w trójboju siłowym. Podczas zawodów federacji GPC zdobył mistrzowski tytuł oraz ustanowił nowy rekord świata. Podczas treningu na siłowni zasłabł i mimo reanimacji nie odzyskał przytomności. Zmarł 18 XI 2024.
Jaromir Netzel (1959–2024) – adwokat, prezes zarządu PZU w latach 2006–2007. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego. Od 1993 roku prowadził własną kancelarię adwokacką w Gdyni. W latach 1997–2001 był pracownikiem banku PKO BP, gdzie zajmował stanowisko doradcy i dyrektora zarządzającego pionem rynków. W latach 2005–2006 był przedstawicielem Skarbu Państwa w radzie nadzorczej Przedsiębiorstwa Połowów, Przetwórstwa i Handlu Dalmor w Gdyni. Powołanie przez ministra skarbu Wojciecha Jasińskiego na stanowisko prezesa zarządu PZU w czerwcu 2006 roku wzbudziło kontrowersje, mimo iż uzyskał on akceptację Komisji Nadzoru Finansowego. Ta nominacja wywołała sprzeciw partii opozycyjnych z uwagi na jego niejasne związki z przedsiębiorstwami Drob-kartel, któremu doradzał i Management Finance Company, podejrzewanymi o oszustwa i pranie brudnych pieniędzy, opisane w lipcu 2006 roku przez Bertolda Kittela w „Rzeczpospolitej”. 30 sierpnia 2007 roku został zatrzymany przez funkcjonariuszy ABW w związku z przeciekiem w sprawie „afery gruntowej” i następnego dnia odwołano go ze stanowiska prezesa zarządu PZU . Zasiadał w radzie nadzorczej klubu Arka Gdynia. Zmarł 21 XI 2024.
Jerzy Majchrzak (1942–2024) – elektrotechnik, przypadkowy uczestnik robotniczego protestu w Poznaniu w 1956 roku, podczas którego był świadkiem śmierci kolegi, prezes Stowarzyszenia Poznański Czerwiec’56. Pracował w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym Bary Mleczne, potem w MPGM Stare Miasto. Od początku związany z „Solidarnością”, w stanie wojennym stracił jednego ze swoich synów, 19-letniego Piotra, który zmarł w maju 1982 roku skatowany przez ZOMO i jest uznawany za najmłodszą ofiarę stanu wojennego. Zmarł 21 XI 2024.
Krzysztof Pakuła (1956–2024) – przedsiębiorca, twórca i prezes Polskiej Grupy Sklepów Spożywczych Chorten, zrzeszającej ponad 3 tys. placówek w całym kraju, mecenas sportu. Grupą Chorten, z którą zawiązało się 13 właścicieli sklepów spożywczych w Podlaskiem, zarządzał przez 15 lat, czyli od początku jej powstania. Sponsor główny Jagiellonii Białystok, laureat nagrody „Urbi Meritus – Zasłużony Miastu” za natychmiastową pomoc udzieloną Ukraińcom w obliczu wojny oraz wsparcie działań urzędu miasta w tym zakresie. Zmarł 22 XI 2024.
Jupi Podlaszewski (1950–2024) – aktor, reżyser, pionier polskiej pantomimy. Twórca wraz z Ryszardem Kot-Koteckim powstałego w 1977 roku przy Wyższej Szkole Inżynierskiej w Koszalinie (dziś Politechnika Koszalińska) Studenckiego Teatru Pantomimy BLIK, który wystąpił w kilkunastu państwach na całym świecie m.in. ZSRR, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii czy Portugalii. W połowie lat osiemdziesiątych stworzył Festiwal Teatrów Niesfornych „Bałtyckie Totus Mundus”, a w latach 1995–2000 współtworzył na terenie Koszalina Telewizję Regionalną „Bryza”. Oferowała ona swoim odbiorcom cykliczne programy, takie jak „Wiadomości Koszalińskie”, „Prosto z Parnasu”, czy „Studio VIP”. W ostatnich latach zaangażował się w działalność Rotary Club, pełniąc nawet funkcję prezydenta koszalińskiego oddziału. Przez wiele lat organizował w całej Polsce warsztaty teatralne i artystyczne związane z pantomimą. Zmarł 23 XI 2024.
Jan Furtok (1962–2024) – piłkarz, napastnik GKS Katowice, najlepszy strzelec w historii klubu, w 1986 roku zdobył z tym klubem Puchar Polski, wielokrotny reprezentant Polski. W GKS grał w latach 1979–1988. Strzelił 85 goli w 209 meczach ligowych. Potem wyjechał do Niemiec, gdzie występował w Hamburgerze SV i Eintrachcie Frankfurt. W barwach pierwszej z tych drużyn został wicekrólem strzelców Bundesligi, dorzucając do swego dorobku 60 goli w 188 meczach. Po powrocie do kraju zakończył piłkarską karierę i kontynuował pracę na rzecz klubu, prowadząc drużyny młodzieżowe. W kolejnych latach był także trenerem pierwszej drużyny, dyrektorem sportowym kadry narodowej i prezesem. Wystąpił w 36 meczach seniorskiej reprezentacji Polski, w których zdobył 10 bramek. W narodowych barwach zadebiutował 23 maja 1984 roku. Brał udział w mistrzostwach świata w 1986 roku. W ostatnich latach życia zmagał się z chorobą Alzheimera. Zmarł 26 XI 2024.
Wanda Okolska-Woltanowska ps. „Mrówka” (1928–2024) – łączniczka Powstania Warszawskiego, ciężko ranna na początku września 1944 roku. Zmarła 26 XI 2024.
Alicja Kottas ps. „Ligocka” (1927–2024) – sanitariuszka Powstania Warszawskiego, W konspiracji od 1943 roku, walczyła w V Obwodzie (Mokotów) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. W Armii Krajowej należała do Obwodu „Radwan”– IV zgrupowanie „Gurt” i 2. Harcerska Bateria Artylerii Przeciwlotniczej „Żbik”, potem w 3. Kompanii, pluton 145. Po powstaniu wyszła z Warszawy z ludnością cywilną. Zmarła 26 XI 2024.
Zygmunt Brachmański (1936–2024) – rzeźbiarz i medalier. Absolwent krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, na której ukończył studia na wydziale rzeźby w pracowni prof. Jerzego Bandury. Początkowo tworzył w drewnie, później zaczął stosować kamień i gips, a także brąz i żywice poliestrowe. Twórca wielu pomników, rzeźb, w tym również rzeźb sakralnych, a także autor ponad 50 wystrojów wnętrz sakralnych, np. parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Bożej Częstochowskiej. W latach siedemdziesiątych XX wieku zajął się tworzeniem medali i statuetek. Jego medalierskie prace związane są z wieloma ważnymi artystycznymi i kulturalnymi wydarzeniami w Polsce. Był autorem ponad 2 tys. rzeźb i pomników oraz kilkuset medali. Laureat licznych nagród, m.in.: im. Karola Miarki, im. Wojciecha Korfantego, Lux ex Silesia Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia, odznaczony Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz watykańskim odznaczeniem Pro Ecclesia et Pontifice. Zmarł 27 XI 2024.
Rafał Kowalski (1949–2024) – aktor teatralny i dubbingowy, najbardziej znany z podkładania głosu w produkcjach dla dzieci, takich jak m.in.: Gumisie, Miś Yogi, Jonny Quest, Scooby i Scrappy-Doo, Przygody Pinokia, Gandahar, Denver, ostatni dinozaur i wiele innych. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej oraz Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. W latach siedemdziesiątych związany przede wszystkim z Teatrem Ziemi Mazowieckiej oraz Teatrem Nowym w Warszawie. Pracował też m.in. przy nagrywaniu dialogów, był prezesem studia dźwiękowego Master Film. Zmarł 28 XI 2024.
Przemysław Kwiek (1945–2024) – artysta awangardowy: rzeźbiarz i malarz, autor instalacji, filmów, interwencji, performer i akcjoner. Absolwent wydziału rzeźby na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie studiował pod kierunkiem prof. Oskara Hansena i prof. Jerzego Jarnuszkiewicza, u którego uzyskał dyplom. W latach 1970–1988 pracował wspólnie z Zofią Kulik, tworząc duet artystyczny KwieKulik, a od 1987 roku pracował indywidualnie. Z jego inicjatywy w 1988 powstało Stowarzyszenie Artystów Sztuk Innych (SASI). W swojej sztuce manifestował duże znaczenie do bezpośredniego reagowania i interweniowania (np. w formie listów, protestów, akcji) na wynaturzenia zaobserwowane w życiu społecznym. Określa się go klasykiem neoawangardy. Laureat nagrody na Biennale Malarstwa w Bielsku. Zmarł 28 XI 2024.
Gen. Zdzisław Julian Baszak ps. „Pirat” (1920–2024) – wojskowy, żołnierz Armii Krajowej, działacz kombatancki, generał brygady. W 1939 roku ukończył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy 6. DP przy pułku piechoty w Krakowie i został przydzielony do II batalionu 16 pułku piechoty w Tarnowie. W jego szeregach walczył w kampanii wrześniowej, uczestnicząc m.in. w ciężkich bojach pod Pszczyną i Hutą Różaniecką. Jesienią 1939 roku zaangażował się w działalność konspiracyjną, współtworząc Obwód SZP-ZWZ-AK Dąbrowa Tarnowska. Pełnił funkcję oficera dywersji obwodu oraz komendanta palcówki Dąbrowa Tarnowska – Radgoszcz. Brał udział m.in. w zabezpieczaniu akcji Most III, jednej z trzech udanych operacji, polegających na lądowaniu w okupowanym kraju alianckiego samolotu w celu odebrania i przewiezienia na Zachód działaczy podziemia, m.in. przyszłego premiera Rządu RP na Uchodźstwie Tomasza Arciszewskiego oraz materiałów wywiadowczych, w tym dokumentacji i fragmentów niemieckiej rakiety V-2. Po wojnie działał w podziemiu niepodległościowym. Za udział w opracowaniu akcji zdobycia pieniędzy dla konspiracji został skazany na sześć lat więzienia, z których trzy odsiedział w celach kilku komunistycznych więzień. Był szykanowany również po wyjściu na wolność. W wolnej Polsce zaangażował się w upamiętnianie najważniejszych wydarzeń, których był uczestnikiem, walk 16. pp w Ćwiklicach pod Pszczyną, akcji Most III, historii powiślańskiej i tarnowskiej AK. W 2007 roku awansowany na pułkownika niepodlegającego obowiązkowi służby wojskowej, a 30 sierpnia 2021 roku mianowany na stopień generała brygady. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 28 XI 2024.
Czesław Kur (1943–2024) – judoka, zawodnik, trener, mentor, jeden z prekursorów tej dyscypliny sportu w Polsce, medalista Mistrzostw Europy i Mistrzostw Polski. Zawodnik Gwardii Koszalin i Wybrzeża Gdańsk, gdzie trenował pod okiem Ryszarda Zieniawy. Jego największymi sukcesami w karierze były dwa brązowe medale mistrzostw Europy w 1968 i 1969 roku w kategorii 70 kg. W tej samej kategorii zdobył także wicemistrzostwo Polski w 1968 roku oraz trzy brązowe medale mistrzostw Polski w 1966, 1967 i 1969 roku. W latach 1976–1991 był trenerem w Olimpii Poznań, gdzie jego najbardziej znanym zawodnikiem był Jacek Beutler, w latach 1991–1995 pracował jako trener duńskiej reprezentacji judo kobiet i mężczyzn, następnie ponownie pracował w Olimpii Poznań, a od 2011 roku do śmierci kierował Sekcją Judo AZS AWF Poznań, której był założycielem. W latach 1985–1988 był członkiem Zarządu Polskiego Związku Judo. Ma stopień mistrzowski 8 DAN. Zmarł 29 XI 2024.
Jerzy Hall (1956–2024) – działacz opozycji antykomunistycznej, radny Sopotu, prywatnie młodszy brat Aleksandra Halla. Absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego. W marcu 1968 roku w wieku zaledwie 11 lat wszedł w protestujący tłum pod Politechniką Gdańską. Sygnatariusz petycji i listów otwartych kierowanych do najwyższych władz państwowych i politycznych PRL. Od chwili powołania SKS Trójmieście, aktywnie związany z grupą członków i sympatyków tej organizacji. Inwigilowany przez SB w ramach Spraw Operacyjnego Sprawdzenia, miał zastrzeżenie wyjazdów do wszystkich krajów świata od stycznia 1977 do grudnia 1979 roku w związku z podejrzeniem prowadzenia „wrogiej działalności antypaństwowej”, a kolejne od stycznia 1979 do stycznia 1981 roku w związku z jego działalnością w duszpasterstwie akademickim, kolportażem materiałów wydawanych przez ROPCiO. Kolejne zastrzeżenie na okres od sierpnia 1982 do sierpnia1984 roku otrzymał w związku z kolportażem „wrogich” materiałów wydawanych przez opozycję. Zastrzeżenie przedłużono do października 1986 roku. W czasie stanu wojennego nawiązał ściśle tajną współpracę z oficerem SB Adamem Hodyszem, który dawał ludziom „Solidarności” wgląd w działania peerelowskich służb, należał do wąskiego kręgu najbardziej zaufanych osób, które kontaktowały się z Hodyszem. Po upadku PRL próbował swoich sił w biznesie, jeszcze dwa lata temu prowadził z Markiem Tokarczykiem księgarnię na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Przez wiele lat był radnym Sopotu. Początkowo należał do klubu Platformy Obywatelskiej, ale potem dostał się do rady z listy Kocham Sopot Wojciecha Fułka. Pełnił funkcję radnego do 2023 roku. Zmarł 29 XI 2 024.
Barbara Dąbrowska (1942–2024) – działaczka „Solidarności”, założycielka i wiceprzewodnicząca Komisji Zakładowej „Mera Poltik”, gdzie prowadziła audycje radiowęzła; delegatka na Walne Zebranie Delegatów Regionu. Internowana od 13 grudnia 1981 roku do 17 stycznia 1982 roku, po zwolnieniu kolportowała prasę podziemną (zakładową oraz „Biuletyn Łódzki”, „Tygodnik Mazowsze”, książki wydawnictwa „Prześwit”), Udostępniła mieszkanie na magazynowanie prasy podziemnej. Szykanowana w pracy, zmuszona do odejścia z „Mera-Poltik”, straszona represjami w stosunku do córki, pobita przez tak zwanych nieznanych sprawców, inwigilowana i przesłuchiwana: znalazła podsłuch w aparacie telewizyjnym. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarła 29 XI 2024.
Krystyna Jagoda Mrugalska (1942–2024) – działaczka społeczna i pedagog, założycielka i wieloletnia prezes Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Absolwentka pedagogiki specjalnej oraz wychowania muzycznego na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1958 roku nauczycielka w szkole muzycznej i jednocześnie w Zakładzie dla Niewidomych w Laskach. W 1960 roku urodziła niepełnosprawnego syna Grzegorza, trzy lata później zaczęła prowadzić aktywną działalność w dziedzinie rehabilitacji osób z upośledzeniem umysłowym. W 1964 roku przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci z jej inicjatywy zorganizowano ruch rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną. Prowadziła pierwsze w Polsce grupy rytmiki leczniczej. W ramach pracy jako kierownik wychowania w domu pomocy społecznej dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w Międzylesiu w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych podejmowała pierwsze w Polsce próby wprowadzania nowatorskich zasad normalizacji życia. W latach 1966–1980 kierownik działu pomocy osobom z upośledzeniem umysłowym w zarządzie głównym TPD, zajmując się m.in. organizacją szkoleń rodziców, pedagogów i lekarzy, a także utworzeniem w 1978 roku pierwszego Ośrodka Wczesnej Interwencji według autorskiej koncepcji. Od 1980 do 1992 roku była kierownikiem Pracowni Rehabilitacji Upośledzenia Umysłowego w Instytucie Psychiatrii i Neurologii. W 1991 roku zainicjowała utworzenie Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, przez kilkanaście lat pełniła funkcję prezesa tej organizacji, następnie została jej prezesem honorowym. W 2003 roku była współzałożycielką Polskiego Forum Osób Niepełnosprawnościami, którego została pierwszą przewodniczącą. W 2011 roku została przewodniczącą honorową PFON. Odznaczona Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Świętego Jerzego, Świętego Brata Alberta, Medalem „Fideliter et Constanter”, Laureatka prestiżowych Nagrody RPO im. Pawła Włodkowica, Dama Orderu Uśmiechu. Zmarła 29 XI 2024.
Maria Wanke-Jerie
Małgorzata Wanke-Jakubowska
