NuSTAR uchwycił rentgenowski układ podwójny 4U 1538-522
Wykorzystując należący do NASA Nuclear Spectroscopic Telescope Array (NuSTAR), astronomowie zaobserwowali zaćmieniowy rentgenowski układ podwójny znany jako 4U 1538-522. Badanie rzuciło więcej światła na właściwości i zachowania tego pulsara.
Jak tłumaczą astronomowie, rentgenowskie układy podwójne (XRB) to systemy składające się z normalnej gwiazdy lub białego karła przenoszącego masę na zwarty obiekt, którym może być gwiazda neutronowa lub czarna dziura. W oparciu o masę gwiazdy towarzyszącej, XRB są dalej dzielone na binarne układy rentgenowskie o niskiej masie (LMXB) i binarne układy rentgenowskie o wysokiej masie (HMXB).
Zdaniem naukowców, 4U 1538-522 to zasilana wiatrem gwiazdowym, trwale zaćmiewająca gwiazda HMXB znajdująca się w odległości około 22 200 lat świetlnych od Ziemi. Jak zaznaczają badacze, w tym układzie gwiazda neutronowa akreuje (pozyskuje masę) z wiatru gwiazdowego nadolbrzyma (gwiazdy o masie około 17 mas Słońca), którą okrąża co 3,73 dnia z regularnymi zaćmieniami. Poprzednie obserwacje wykazały, że okres obrotu 4U 1538-522 wynosi 528,93 sekundy.
Astronomowie z North Bengal University w Siliguri, w Indiach, pod kierownictwem Ruchi Tamang, wykorzystali NuSTAR w celu dokładniejszego zbadania właściwości 4U 1538-522. Badanie zostało opublikowane w czasopiśmie Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
Jak twierdzą naukowcy, nowe obserwacje wykazały, że okres obrotu 4U 1538-522 wynosi około 526,23 sekundy. Stwierdzili, że system wykazuje tendencję do wirowania w dół w tempie 0,163 sekundy na rok, aż do odwrócenia momentu obrotowego, po którym następuje wirowanie źródła w tempie -0,305 sekundy na rok.
Obserwacje NuSTAR dotyczące zaćmień 4U 1538-522 sugerują zdaniem naukowców, że wiatr w układzie składa się z małych, gęstych kęp. Badacze doszli do wniosku, że zacieniają one światło docierające do obserwatora, gdy gwiazda neutronowa wchodzi w kończynę swojego towarzysza supergiganta.
NuSTAR (Nuclear Spectroscopic Telescope Array, zwany także Explorer 93 i SMEX-11) to kosmiczny teleskop rentgenowski NASA, który wykorzystuje stożkowe przybliżenie teleskopu Woltera do skupiania wysokoenergetycznego promieniowania rentgenowskiego ze źródeł astrofizycznych, zwłaszcza do spektroskopii jądrowej, działa w zakresie od 3 do 79 keV (elektronowolt).
NuSTAR jest jedenastą misją programu NASA Small Explorer (SMEX-11) i pierwszym kosmicznym teleskopem rentgenowskim z bezpośrednim obrazowaniem przy energiach przekraczających te z Chandra X-ray Observatory i XMM-Newton. Satelita został wystrzelony 13 czerwca 2012 r.
Głównymi celami naukowymi misji jest przeprowadzenie głębokiego przeglądu czarnych dziur, zbadanie w jaki sposób cząsteczki są przyspieszane do bardzo wysokich energii w aktywnych galaktykach oraz zrozumienie w jaki sposób pierwiastki powstają w eksplozjach masywnych gwiazd poprzez obrazowanie pozostałości po supernowych.
Emil Gołoś
