Odkryli, jak utrzymać układ odpornościowy pod kontrolą. Nobel z medycyny 2025
Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi – to do tych naukowców trafił Nobel z medycyny 2025. Nagrodę otrzymali za „odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej”.
Nobel z medycyny 2025 otworzył 6 października tzw. tydzień noblowski w tym roku: począwszy od tego dnia codzień Komitet Noblowski będzie ogłaszał laureatów w kolejnych dziedzinach: fizyce, chemii, literaturze oraz Nagrodę Pokojową.
W dziedzinie fizjologii i medycyny Komitet Noblowski nagrodził w 2025 r. troje naukowców badających działanie systemu immunologicznego człowieka. „Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell i Shimon Sakaguchi zostali uhonorowani za przełomowe odkrycia dotyczące obwodowej tolerancji immunologicznej, która zapobiega szkodom wyrządzanym przez układ odpornościowy” – pisze Komitet Noblowski w uzasadnieniu.
Jak nasz organizm odróżnia intruza od „swojego”? Nobel z medycyny 2025
Nasz układ odpornościowy codziennie chroni nas przed tysiącami różnych drobnoustrojów próbujących zaatakować nasze ciała. Wszystkie one mają różny wygląd, a wiele z nich wykształciło podobieństwo do komórek ludzkich, co stanowi formę kamuflażu. Jak więc układ odpornościowy decyduje, co powinien atakować, a czego bronić? Laureaci Nobla w dziedzinie medycyny w 2025 r. odpowiedzieli na to pytanie precyzyjniej, niż dotychczas się to udawało: zidentyfikowali mianowicie strażników układu odpornościowego, tzw. limfocyty T regulatorowe, które zapobiegają atakowaniu naszego organizmu przez komórki odpornościowe.
„Ich odkrycia były decydujące dla naszego zrozumienia funkcjonowania układu odpornościowego i tego, dlaczego nie wszyscy zapadamy na poważne choroby autoimmunologiczne” – tłumaczył Olle Kämpe, przewodniczący Komitetu Noblowskiego.
Shimon Sakaguchi „płynął pod prąd” – jak ujął to Komitet, kiedy w 1995 roku dokonał pierwszego kluczowego odkrycia. W tamtym czasie wielu badaczy miało być przekonanych, że tolerancja immunologiczna rozwija się wyłącznie dzięki eliminacji potencjalnie szkodliwych komórek odpornościowych w grasicy, w procesie zwanym tolerancją centralną. Sakaguchi wykazał, że układ odpornościowy jest bardziej złożony i odkrył nieznaną wcześniej klasę komórek odpornościowych, które chronią organizm przed chorobami autoimmunologicznymi.
Mary Brunkow i Fred Ramsdell dokonali kolejnego kluczowego odkrycia w 2001 roku. Wyjaśnili, dlaczego konkretny szczep myszy jest szczególnie podatny na choroby autoimmunologiczne. Odkryli mianowicie, że myszy mają mutację w genie, który nazwali Foxp3. Wykazali również, że mutacje w ludzkim odpowiedniku tego genu powodują poważną chorobę autoimmunologiczną, IPEX.
Dwa lata później Shimon Sakaguchi połączył te odkrycia. Udowodnił, że gen Foxp3 reguluje rozwój komórek, które zidentyfikował w 1995 roku. Komórki te, znane obecnie jako limfocyty T regulatorowe, monitorują inne komórki układu odpornościowego i zapewniają tolerancję naszych własnych tkanek przez nasz układ odpornościowy.
Odkrycia laureatów zapoczątkowały badania nad tolerancją obwodową, stymulując rozwój metod leczenia raka i chorób autoimmunologicznych. Może to również prowadzić do skuteczniejszych przeszczepów. Kilka z tych metod leczenia jest obecnie w fazie badań klinicznych.
Oprac. Anna Druś
