Pogańskie wierzenia utrzymywały się w Anglii dużo dłużej niż sądzono

W listopadzie 1979 r. podczas wykopalisk realizowanych w lesie w miejscowości Thetford we Wschodniej Anglii archeolodzy odkryli skarb zawierający liczne wiekowe artefakty. Znalezisko pierwotnie zostało datowane na sam koniec IV wieku n.e., ale ostatnie dużo bardziej szczegółowe i dokładne badanie wykazało, iż wiek skarbu z Thetford należy przesunąć na początek V wieku n.e. Jako że przedmioty znajdujące  miały przedchrześcijański charakter, to oznacza to, iż region ten pozostawał pogański dużo dłużej niż do tej pory uważali historycy.

Pogańska Anglia trwała do V wieku n.e.

Najnowsze skrupulatne datowanie przeprowadzone na skarbie z Thetford, który został odkryty pod sam koniec lat 70. ubiegłego wieku wykazało, że pierwotne szacunki zgodnie z którym zabytki te miały pochodzić z końca IV wieku n.e., a dokładnie okresu lat 380–390 n.e., należy wydłużyć o kilkadziesiąt lat aż po V wiek n.e. Jako że skarb ten wiąże się z brytyjskimi pogańskimi wierzeniami to granicę panowania pogańskich wierzeń w Anglii Wschodniej należy przesunąć po V stulecie n.e.

To najnowsze odkrycie nie tylko zmienia dotychczasowe rozumienie przez badaczy historii krajobrazu religijnego Anglii, ale również podkreśla trwałość praktyk kulturowych, jakie utrzymywały się w początkowym okresie epoki postrzymskiej. Badacze nie ukrywają zdziwienia, iż analiza ta wykazała, że dominacja politeizmu w Anglii trwała dłużej niż tej pory powszechnie uważano – granica ta została przesunięta z lat 80. i 90. IV wieku (380-390) na lata 20. i 30. V wieku (420-430).

Niezwykłe niedawne odkrycie zostało zaprezentowane przez prof. archeologii Ellen Swift z Uniwersytetu w Kent. Zrealizowane przez jej zespół datowanie opierało się na kompleksowej analizie artefaktów wchodzących w skład skarbu z Thetford i porównaniu ich do datowanych kontekstowo znalezisk pochodzących z grobowców znajdujących się w zachodnim Cesarstwie Rzymskim.

Skarb z Thetford – jaka jest jego historia?

Skarb z Thetford został zidentyfikowany w 1979 r. przez miłośnika archeologii, który przeszukiwał okoliczny las w Thetford, będący największym lasem sosnowym na terenach nizinnych w Wielkiej Brytanii, przy użyciu wykrywacza metali. Odkrycie zostało dokonane w związku z budową przebiegającej przez ów las drogi Fisona. Skarb obejmował 81 przedmiotów, w tym 22 złote pierścienie na palce, rozmaite inne złote ozdoby oraz 36 srebrnych łyżek. Warto zauważyć, że brak monet wśród zidentyfikowanych przedmiotów stanowił wyzwanie dla badaczy próbujących datować skarbiec. Jednak wewnętrzne powiązania między artefaktami – uwzględniające ich cechy technologiczne, kompozycyjne i stylistyczne – wspierają nowe datowanie zaproponowane przez prof. Ellen Swift.

Jednym z najbardziej intrygujących aspektów tych badań jest przypuszczenie i hipoteza, iż biżuteria znaleziona w skarbie odzwierciedla bogatą mozaikę powiązań kulturowych we wschodniej Anglii w okresie końca starożytności. Fakt ten wskazywałby, że Thetford pełniło rolę pogańskiego ośrodka kultowego jeszcze w V wieku. Odkrycie to podważa dotychczasowe założenia dotyczące przemian religijnych w regionie i uwydatnia ekonomiczne znaczenie tego miejsca w czasie politycznego chaosu w Brytanii po upadku władzy rzymskiej. Skorygowana chronologia sugeruje, że skarb został ukryty w okresie migracji i przemieszczeń ludności, kiedy wartość ekonomiczna takich skarbów mogła nabrać szczególnego znaczenia.

Brytania była silnie powiązana ze światem rzymskim

W przekonaniu prof. Ellen Swift różnorodność i bogactwo artefaktów w przypadku skarbu z Thetford stanowią dowód, iż szerokie sieci handlowe i wymiany kulturowej w Imperium Rzymskim obejmowały również zacofaną brytyjską prowincję. Biżuteria składająca się na ten skarb pochodzi z rozmaitych regionów, w tym z północnej Italii i Bałkanów, co wskazuje na wspólną kulturę elit przekraczającą granice geograficzne. Dowody te pokazują, że Brytania była bardziej powiązana ze światem rzymskim, niż wcześniej sądzono, co podważa także pogląd o jej izolacji w okresie przejściowym.

Implikacje nowej chronologii są znaczące, ponieważ zmieniają one rozumienie skarbu z Thetford oraz skłaniają do ponownej oceny innych materiałów archeologicznych z tego okresu. Wyniki, opublikowane w czasopiśmie archeologicznym „Journal of Roman Archaeology/;, podkreślają znaczenie Thetford jako kluczowego punktu odniesienia dla datowania artefaktów i zrozumienia dynamiki życia kulturalnego i gospodarczego w postrzymskiej Brytanii.

Skarb z Thetford można oglądać na wystawie w Muzeum Brytyjskim. Urzeka on zarówno naukowców, jak i zwykłych odwiedzających. Kolekcja artefaktów z tego znaleziska sprzed kilkudziesięciu lat ze wschodnioangielskiego lasu jest świadectwem złożonej historii regionu Wysp Brytyjskich, które okazuje się, że miały momenty prospertity w czasach przemian i transformacji w schyłkowym okresie Cesarstwa Rzymskiego.

Marcin Jarzębski