Kwestia Żydów i antysemityzmu w Polsce

Reflexions na Niedzielę. I co z tym polskim antysemityzmem?

Swoimi refleksjami z Czytelnikami Gazety na Niedzielę dzieli się mieszkający wśród nas dziennikarz Nathaniel Garstecka. Refleksje o Polsce i Polakach, zdziwienia i fascynacje. Tekst publikujemy w językach francuskim i (poniżej) polskim.

francja

Réflexions d’un dimanche

Discussion autour de l’antisémitisme en Pologne

La question des Juifs et de l’antisémitisme en Pologne est depuis longtemps sensible. L’actualité en témoigne. Etant en contact avec des amis juifs et israéliens, je suis régulièrement amené à expliquer ce qu’ils ne sont pas en mesure d’apprendre via les médias traditionnels. Je retranscris ici l’une de ces conversations, car il est important selon moi de mettre certaines choses au clair.

Les agissements du député Braun prouvent que l’antisémitisme a toujours pignon sur rue dans la politique polonaise.

Pas tant que cela en réalité. Grzegorz Braun est certes antisémite, mais il est grandement isolé. Toute la classe politique polonaise a condamné ses actes, à savoir quand il s’en est pris à l’allumage du chandelier de Hanoucca à la Diète et quand il a perturbé la minute de silence au Parlement européen lors de la journée de commémoration des victimes de la Shoah. Il a été suspendu puis expulsé de la Konfederacja, la coalition de partis nationaux-libertaires à laquelle il appartenait.

Par ailleurs, il est légitime de penser que ses provocations sont faites dans un but bien précis: la lutte d’influence au sein de son milieu et c’est aussi une façon de faire parler de lui dans le contexte de l’élection présidentielle en approche. En effet, il a annoncé sa candidature malgré la celle de Slawomir Mentzen pour représenter la Konfederacja. Le fait que les excès de Grzegorz Braun choquent tant prouve bien que l’antisémitisme n’est pas aussi répandu que ça.

Mais ça plait bien aux Polonais, non ?

Grzegorz Braun est le seul candidat à faire de l’antisémitisme l’un des axes de sa campagne électorale. On peut donc mesurer combien cela pèse en réalité dans la population. Le résultat est sans appel : entre 2% et 3% selon les derniers sondages. Cela ne signifie pas qu’il n’y a que 2% d’antisémites en Pologne, mais cela signifie qu’il n’y a que 2% de Polonais pour lesquels la haine des Juifs dicte les choix politiques. C’est très peu. Les discours antisionistes de La France Insoumise attirent bien plus de monde. En tant que Français nous n’avons aucune leçon à donner aux Polonais sur cette question.

L’antisémitisme est pourtant présent partout en Pologne.

Non. J’ai décrit le mois dernier la cérémonie d’allumage des bougies de Hanoucca à la Diète et dans la rue à Varsovie. Le dispositif de sécurité était minime et personne n’a perturbé l’événement. Les Juifs sont en sécurité en Pologne. Ils ne sont pas victimes d’agressions ni de meurtres. On peut aller en kippa à un rassemblement nationaliste sans aucune crainte. Tu juges sans doute aux messages postés sur les réseaux sociaux ou aux tags dans la rue. Ce n’est pas le meilleur moyen de se faire une opinion. Les réseaux sociaux fonctionnent comme une loupe grossissante sur les minorités bruyantes, mais ne représentent en rien l’ensemble de la population. Quant aux tags, ils sont souvent le fait de hooligans liés milieu du football. On a la même chose partout dans le monde. Essaie de retracer la façon dont tu as été amené à croire que les Polonais sont des antisémites en puissance. Tu te rendras compte que c’est une manipulation.

Les Polonais ont aidé les nazis à exterminer les Juifs.

Voilà l’une des manipulations que j’évoquais. C’est un lieu comment extrêmement répandu, malheureusement. Pour faire simple, et je pourrais entrer dans les détails si tu le désires, ni la Pologne en tant qu’Etat ni les Polonais en tant que nation ne peuvent être tenus pour responsables des crimes commis par les Allemands sur leur sol.

Pendant des siècles la Pologne a accueilli les Juifs persécutés de toute l’Europe. A la veille de la guerre, ils représentaient 10% de la population de la II République de Pologne, soit près de 3,5 millions de personnes. Atteindre un tel nombre aurait été impossible dans un pays viscéralement antisémite.

Ils étaient pourtant nombreux en URSS aussi.

C’est pour une autre raison. A la fin du XVIIIème siècle la Russie, la Prusse et l’Autriche procèdent aux partages de la Pologne. Le pays est rayé de la carte pour plus de 120 ans. A l’époque, il n’y avait pas de Juifs dans l’Empire russe car ils y étaient interdits de séjour. Ils se trouvaient tous dans la République des Deux Nations, l’union de la Pologne et de la Lituanie. Du jour au lendemain, la Russie se retrouve donc avec des masses de Juifs, plus de 4 millions, dans les shtetls de Pologne orientale, de Lituanie, du Bélarus et d’Ukraine occidentale. Catherine II oblige les Juifs ainsi « récupérés » à rester dans les territoires sur lesquels ils habitaient jusqu’à présent. C’est la fameuse « zone de résidence ». Ce n’est qu’au cas par cas qu’ils peuvent recevoir le droit de s’installer dans les grandes villes de l’empire comme Saint-Pétersbourg ou Moscou.

De fait, les Juifs présents en URSS sont en grande partie les descendants des Juifs polonais dont les territoires ont été conquis par la Russie, et non des Juifs russes, ce qui n’existe quasiment pas.

Et la Shoah ?

Revenons donc à la Seconde Guerre mondiale. Déjà, 10% de la population de la Pologne était juive, donc on ne peut pas parler d’antisémitisme historique. Ensuite, la Pologne est envahie par l’Allemagne et l’URSS en septembre 1939, qui mettent en place une politique totalitaire et génocidaire sous plusieurs aspects. Les Juifs et les élites polonaises dans un premier temps sont les cibles prioritaires de la barbarie nazie. Les Polonais étaient destinés à être éradiqués après les Juifs, pour faire de la place aux colons germaniques dans le cadre du « Lebensraum ». Les Soviétiques eux, faisaient la chasse aux « ennemis de la révolution ». Cela concernait les Polonais, car ceux-ci avaient empêché Lénine d’exporter le bolchévisme à l’Europe entière en 1921, mais aussi les élites, les sionistes, les intellectuels, les commerçants etc… donc beaucoup de Juifs là aussi. La Pologne subit le déchainement barbare des deux grands totalitarismes du XXème siècle et perdra 20% de sa population au cours de la guerre, dont 90% de ses Juifs.

Les Allemands industrialisent la mise à mort des Juifs, d’abord en les enfermant dans les ghettos, puis en les déportant dans les camps d’extermination. En outre, lors de l’invasion de l’URSS le 22 juin 1941, ils massacrent tous les Juifs qui se trouvent sur leur chemin en Europe de l’est. C’est la « Shoah par balle ».

Pour tout cela, ils n’ont pas vraiment besoin des Polonais. Ils se moquent de l’opinion publique polonaise, car elle n’existe plus. Les Polonais ne sont pour les Allemands qu’une sous-race dont ile ne convient pas de se préoccuper, à la différence des autres peuples d’Europe centrale, comme les Tchèques en partie germanisés, les Slovaques, les Bulgares et les Hongrois alliés, ou les Baltes qui peuvent collaborer. Les autorités polonaises, elles, ont refusé de s’allier au IIIème Reich et ont poursuivi la lutte en exil depuis Londres. Dans les autres pays, les Allemands composaient avec des gouvernements collaborateurs, qui se chargeaient parfois eux-mêmes de la déportation des Juifs, comme le régime de Tiso en Slovaquie, celui d’Antonescu en Roumanie ou celui de Quisling en Norvège. Et même celui de Pétain en France. Rien de tout cela n’avait lieu en Pologne. La population polonaise était livrée à elle-même, avec la pauvreté et les massacres allemands. Il y a eu des centaines d’Oradour et de Lidice en Pologne. Dans ces conditions, et avec l’exacerbation des tensions ethniques orchestrée par les Soviétiques et les Allemands (divide et impera), oui, il est exact que des crimes ont été commis par des Polonais contre des Juifs, notamment dans des villages reculés où les Allemands condamnaient à mort ceux qui cachaient des Juifs ou qui promettaient du pain à ceux qui en dénonceraient.

Par ailleurs, c’était à l’époque la guerre de tous contre tous. Les Polonais et les Ukrainiens se sont violemment affrontés, avec des nettoyages ethniques dans la région de Volhynie, même chose entre les Lituaniens et les Polonais, les Ukrainiens et les Juifs, les terreurs blanches en réponse aux terreurs rouges, etc… Tout cela servait les intérêts des puissances occupantes.

Voilà. S’il est exact qu’il y a eu des exactions commises par des Polonais dans certains lieux précis, cela n’a rien à voir avec la politique collaboration menée par des gouvernements dans les autres pays d’Europe. Si l’on croit si facilement que les Polonais ont collaboré avec les Allemands, c’est parce que c’est en Pologne que les Juifs se trouvaient en plus grand nombre, donc c’est là qu’il y avait le plus de chances que des tragédies aient lieu, et que c’est là que les Allemands ont installé les camps d’extermination.

Ma grand-mère a survécu à la Shoah en Pologne, et elle me disait qu’elle avait surtout peur des Polonais.

Je ne remets pas en cause le témoignage de ta grand-mère, qui a connu l’horreur et le traumatisme. Cependant, ce n’est qu’un témoignage individuel, et son ressenti est le fruit de plusieurs facteurs. Il y avait bien entendu des dénonciateurs de Juifs parmi les Polonais, des maîtres-chanteurs et d’authentiques antisémites. Ils étaient cependant fort peu nombreux, et de ce fait il fallait effectivement redoubler d’attention. Avec les Allemands c’était plus facile, si je puis dire: ils étaient en uniforme. Leurs intentions génocidaires étaient reconnaissables par leurs seuls habits. Il est naturel de se méfier davantage de ce qui n’est pas clair, plutôt de ce que l’on voit venir de loin.

Ensuite, le témoignage de ta grand-mère n’est que son expérience personnelle. De nombreux autres Juifs, comme ma grand-mère, ont été cachés et sauvés par des Polonais.

La Pologne veut maquiller l’histoire en interdisant d’évoquer les crimes commis par les Polonais.

C’est plus compliqué que ça. La Pologne considère, avec raison, que l’expression « camps de la mort polonais » est révisionniste. Les camps ont été construits par les Allemands sur le territoire de la Pologne occupée, et les Polonais n’avaient pas leur mot à dire. D’ailleurs, nombre de Polonais ont été assassinés dans ces camps. Des lois contre le négationnisme et le révisionnisme existent dans tous les pays, y compris en France ou en Allemagne. Nous sommes vraiment mal placés pour faire la leçon aux Polonais là-dessus.

Pour ce qui est de la collaboration, là aussi c’est compliqué. N’oublions pas que la Pologne fait partie des nations victimes de la barbarie, non des nations responsables. L’Etat polonais est l’un des seuls à avoir poursuivi la lutte durant toute la durée de la guerre. Il condamnait à mort les collaborateurs, y compris ceux qui dénonçaient les Juifs. Beaucoup de Polonais ont aidé des Juifs, souvent au péril de leur vie. Et la grande majorité des habitants ne cherchait qu’à survivre dans une situation beaucoup plus dramatique qu’en France ou d’autres pays. On ne peut pas faire peser la responsabilité d’une poignée de gens malfaisants sur l’ensemble de la nation, surtout si c’est une nation qui a elle-même beaucoup souffert. Les Polonais n’ont pas à être mis sur le même plan que les Croix fléchées hongroises, l‘État national-légionnaire roumain ou le régime de Vichy. Et à ce titre, il est naturel qu’ils cherchent à se défendre contre les accusations de participation massive à la Shoah. La Pologne est véritablement un cas à part et il est réducteur de lui appliquer les mêmes grilles de lectures qu’aux autres pays d’Europe occupée.

Pourquoi tu défends ainsi la Pologne alors que tu es Juif ?

La nationalité ne joue pas de rôle là-dedans. Je me suis juste intéressé à l’histoire et je suis en mesure d’accepter les arguments des uns comme des autres. On peut même dire plutôt qu’étant Juif et Polonais, je suis en mesure de comprendre les positions de chacun. La vérité n’est jamais blanche ou noire et tout est question de nuances, en particulier dans un sujet aussi sensible.

Tant les Polonais que les Israéliens ont fondé leur identité moderne sur les questions mémorielles. Les Polonais par les traumatismes et les occupations successives, les Juifs par la Shoah. Forcément, quand deux politiques mémorielles se heurtent, les débats sont acerbes et il est compliqué d’admettre les souffrances des autres. Surtout quand on a vécu côte à côte pendant mille ans. Cela vaut pour d’autres pays aussi, comme l’Ukraine. Le fait est, aussi, que les crimes subis par les Polonais ont été moins mis en avant que la Shoah. Cette dernière est, évidemment, exceptionnelle de par son mécanisme et son échelle, et constitue le crime absolu de la Seconde Guerre mondiale, mais n’oublions pas que les Polonais étaient les suivants sur la liste et que les Allemands prévoyaient de les faire disparaître eux aussi.

Enfin, mon identité juive ne rentre pas du tout en opposition avec mon identité polonaise. Contrairement à ce que beaucoup disent, ce ne sont pas des identités incompatibles. Mille ans d’histoire commune, de belles pages et certes d’autres plus sombres, des influences culturelles croisées, le même souci la lutte contre les totalitarismes… Nous avons tout à gagner à apaiser nos relations, à mettre les choses au clair entre personnes de bonne volonté et à regarder ensemble vers l’avenir.




polska

Réflexions na niedzielę

I co z tym polskim antysemityzmem?

Kwestia Żydów i antysemityzmu w Polsce od dawna jest drażliwa. Świadczą o tym bieżące wydarzenia. Ponieważ jestem w kontakcie z żydowskimi i izraelskimi przyjaciółmi, regularnie jestem proszony o wyjaśnienie tego, czego nie są w stanie dowiedzieć się z mediów głównego nurtu. Zapisuję tutaj jedną z tych rozmów, ponieważ uważam, że ważne jest, aby wyjaśnić kilka rzeczy.

Działania posła Brauna dowodzą, że antysemityzm wciąż jest obecny w polskiej polityce.

Właściwie nie tak bardzo. Grzegorz Braun z pewnością jest antysemitą, ale w dużej mierze odosobnionym. Cała polska klasa polityczna potępiła jego działania, a mianowicie atak na świecznik chanukowy w Sejmie i zakłócenie minuty ciszy w Parlamencie Europejskim w dniu upamiętniającym ofiary Zagłady. Został zawieszony, a następnie wyrzucony z Konfederacji, koalicji partii narodowo-libertariańskich, do której należał.

Co więcej, można sądzić, że jego prowokacje mają bardzo konkretny cel: walkę o wpływy w swoim środowisku, a także sposób na zaistnienie w kontekście zbliżających się wyborów prezydenckich. Ogłosił on swoją kandydaturę, mimo że przedstawiono już kandydaturę Sławomira Mentzena na reprezentanta Konfederacji. To, że ekscesy Grzegorza Brauna są tak bulwersujące, świadczy o tym, że antysemityzm nie jest aż tak powszechny.

Ale Polacy to lubią, prawda?

Grzegorz Braun jest jedynym kandydatem, który uczynił antysemityzm jednym z głównych punktów swojej kampanii wyborczej. Łatwo więc zobaczyć, jak duże znaczenie ma on dla społeczeństwa. Wynik jest jasny: 2–3 proc. według najnowszych sondaży. To nie oznacza, że w Polsce jest tylko 2 proc. antysemitów. Oznacza to, że jest tylko 2 proc. Polaków, dla których nienawiść do Żydów dyktuje ich wybory polityczne. To bardzo mała liczba. Antysyjonistyczna retoryka La France Insoumise przyciąga znacznie więcej ludzi. Jako Francuzi nie mamy czego uczyć Polaków w tej kwestii.

A jednak antysemityzm jest wszędzie w Polsce.

Nie. W zeszłym miesiącu opisałem ceremonię zapalania świec chanukowych w Sejmie i na ulicy w Warszawie. Ochrona była minimalna i nikt nie zakłócił tego wydarzenia. Żydzi są w Polsce bezpieczni. Nie są ofiarami ataków czy morderstw. Można bez obaw iść na nacjonalistyczny wiec w jarmułce. Prawdopodobnie sądzisz tak na podstawie wiadomości publikowanych w sieciach społecznościowych lub graffiti na ulicy. To nie jest najlepszy sposób na wyrobienie sobie opinii. Portale społecznościowe działają jak szkło powiększające skierowane na hałaśliwe mniejszości, ale w żaden sposób nie reprezentują całej populacji. Jeśli chodzi o graffiti, często są dziełem chuliganów i kiboli. Tak samo jest na całym świecie. Spróbuj prześledzić, jak wmówiono ci, że Polacy są potencjalnymi antysemitami. Zobaczysz, że to manipulacja.

Polacy pomagali nazistom w eksterminacji Żydów.

To jedna z manipulacji, o których wspominałem. To niestety bardzo powszechny błąd. Mówiąc prościej – i mógłbym zagłębić się w szczegóły, jeśli chcesz – ani Polska jako państwo, ani Polacy jako naród nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za zbrodnie popełnione przez Niemców na ich ziemi.

Przez wieki Polska przyjmowała prześladowanych Żydów z całej Europy. W przededniu wojny stanowili oni 10 proc. ludności II RP, czyli prawie 3,5 miliona osób. Osiągnięcie takiej liczby byłoby niemożliwe w kraju skrajnie antysemickim.

Ale w ZSRR też było ich wielu.

Z innego powodu. Pod koniec XVIII wieku Rosja, Prusy i Austria dokonały rozbiorów Polski. Kraj został wymazany z mapy na ponad 120 lat. Wcześniej w Imperium Rosyjskim nie było Żydów, ponieważ nie wolno im było tam się osiedlać. Wszyscy znajdowali się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, czyli unii Polski i Litwy. Z dnia na dzień Rosja stała się państwem z masami Żydów, milionami, w sztetlach wschodniej Polski, Litwy, Białorusi i zachodniej Ukrainy. Katarzyna II zmusiła tak „odziedziczonych” Żydów do pozostania na terytoriach, na których mieszkali do tej pory. Była to słynna „strefa zamieszkania”. Tylko w indywidualnych przypadkach przyznawano im prawo do osiedlania się w głównych miastach imperium, takich jak Petersburg i Moskwa.

W rzeczywistości większość Żydów w ZSRR była potomkami polskich Żydów, których terytoria zostały podbite przez Rosję, a nie rosyjskich Żydów, którzy praktycznie nie istnieli.

A Zagłada?

Wróćmy więc do II wojny światowej. Przede wszystkim – 10 proc. ludności Polski stanowili Żydzi, więc nie możemy mówić o historycznym antysemityzmie. Następnie Polska została zaatakowana przez Niemcy i ZSRR we wrześniu 1939 roku, które wdrożyły totalitarną i ludobójczą politykę w kilku aspektach. Początkowo Żydzi i polskie elity były głównymi celami nazistowskiego barbarzyństwa. Polacy mieli zostać zlikwidowani po Żydach, aby zrobić miejsce dla germańskich osadników w ramach „Lebensraum”. Sowieci ze swojej strony polowali na „wrogów rewolucji”. Obejmowało to Polaków, którzy uniemożliwili Leninowi eksport bolszewizmu do całej Europy w 1921 roku, ale także elity, syjonistów, intelektualistów, kupców itp., czyli także wielu Żydów. Polska doświadczyła barbarzyńskiego rozpętania dwóch wielkich totalitaryzmów XX wieku i straciła 20 proc. swojej populacji podczas wojny, w tym 90 proc. Żydów.

Niemcy uprzemysłowili zabijanie Żydów, najpierw zamykając ich w gettach, a następnie deportując do obozów zagłady. Ponadto, gdy 22 czerwca 1941 r. Niemcy najechali ZSRR, dokonali masakry wszystkich Żydów w Europie Wschodniej, którzy znaleźli się na ich drodze. To była „Zagłada przez kule”.

Tak naprawdę nie potrzebowali do tego wszystkiego Polaków. Nie obchodziła ich polska opinia publiczna, ponieważ ona nie istniała dla nich. Dla Niemców Polacy byli jedynie podrasą, którą nie należało się przejmować, w przeciwieństwie do innych narodów Europy Środkowej, takich jak częściowo zgermanizowani Czesi, sprzymierzeni z nimi Słowacy, Bułgarzy i Węgrzy czy Bałtowie, którzy mogli ewentualnie kolaborować i mieli germańską przeszłość. Polskie władze odmówiły sojuszu z Trzecią Rzeszą i kontynuowały walkę na emigracji w Londynie. W innych krajach Niemcy mieli do czynienia z kolaborującymi rządami, które czasami same deportowały Żydów, jak reżim Tisy na Słowacji, Antonescu w Rumunii czy Quislinga w Norwegii. A nawet reżim Pétaina we Francji. Nic takiego nie miało miejsca w Polsce. Ludność polska została pozostawiona sama sobie, z biedą i niemieckimi masakrami. W Polsce miały miejsce setki masakr, jak w Oradour i Lidicach. W tych warunkach i przy zaostrzeniu napięć etnicznych zaaranżowanych przez Sowietów i Niemców (zasada divide et impera) tak, to prawda, że zdarzało się, że Polacy popełniali w niektórych miejscach zbrodnie na Żydach, szczególnie w odległych wioskach, gdzie Niemcy skazywali na śmierć tych, którzy ukrywali Żydów lub obiecywali chleb tym, którzy ich wydadzą.

W tamtym czasie była to wojna wszystkich przeciwko wszystkim. Polacy i Ukraińcy krwawo się ścierali, z ludobójczymi czystkami etnicznymi na Wołyniu, to samo było między Litwinami i Polakami, Ukraińcami i Żydami, Biały Terror w odpowiedzi na Czerwony Terror etc. Wszystko to służyło interesom okupantów.

No właśnie. Choć prawdą jest, że niektórzy Polacy dopuszczali się okrucieństw w określonych miejscach, nie ma to nic wspólnego z polityką kolaboracji prowadzoną przez rządy innych krajów europejskich. Powodem, dla którego tak łatwo jest uwierzyć, że Polacy kolaborowali z Niemcami, jest to, że Polska była domem dla największej liczby Żydów, więc to tam tragedie były najbardziej prawdopodobne i to tam Niemcy założyli obozy zagłady.

Moja babcia przeżyła Holokaust w Polsce i mówiła mi, że najbardziej bała się Polaków.

Nie kwestionuję słów Twojej babci, która przeżyła horror i traumę. To jednak tylko indywidualna relacja, a jej odczucia są wypadkową wielu czynników. Wśród Polaków byli oczywiście donosiciele na Żydów, szmalcownicy i prawdziwi antysemici. Było ich jednak bardzo niewielu, więc trzeba było być bardzo ostrożnym. Z Niemcami było łatwiej, jeśli mogę tak powiedzieć: byli w mundurach. Ich ludobójcze intencje można było rozpoznać po samym ubraniu. To naturalne, że bardziej uważamy na to, co niejasne, niż na to, co widać z daleka.

Ponadto świadectwo Twojej babci jest tylko jej osobistym doświadczeniem. Wielu innych Żydów, tak jak moja babcia, było ukrywanych i ratowanych przez Polaków.

Polska chce tuszować historię, zabraniając wspominania o zbrodniach popełnionych przez Polaków.

Sprawa jest bardziej skomplikowana. Polska słusznie uważa, że wyrażenie „polskie obozy śmierci” jest rewizjonistyczne. Obozy zostały zbudowane przez Niemców na terytorium okupowanej Polski, a Polacy nie mieli nic do powiedzenia w tej sprawie. W rzeczywistości wielu Polaków zostało zamordowanych w tych obozach. Ustawodawstwa przeciwko negacjonizmowi i rewizjonizmowi istnieją we wszystkich krajach, w tym we Francji i Niemczech. Nie jesteśmy w stanie pouczać Polaków na ten temat.

Jeśli chodzi o kolaborację, to również jest to skomplikowane. Nie zapominajmy, że Polska jest jednym z narodów, które padły ofiarą barbarzyństwa, a nie jednym z narodów za nie odpowiedzialnych. Państwo polskie jako jedno z nielicznych kontynuowało walkę przez całą wojnę. Skazywało na śmierć kolaborantów, w tym tych, którzy denuncjowali Żydów. Wielu Polaków pomagało Żydom, często ryzykując życie. Zdecydowana większość Polaków starała się po prostu przetrwać w okolicznościach, które były znacznie bardziej dramatyczne niż we Francji czy innych krajach. Nie można zrzucać odpowiedzialności za postępowanie garstki złych ludzi na cały naród, zwłaszcza jeśli jest to naród, który sam wiele wycierpiał. Polaków nie należy stawiać na równi z węgierskimi strzałokrzyżowcami, rumuńskim Narodowym Państwem Legionowym czy reżimem Vichy. W związku z tym naturalne jest, że starają się bronić przed oskarżeniami o masowy udział w Zagładzie. Polska jest naprawdę szczególnym przypadkiem i uproszczeniem jest stosowanie do niej tej samej interpretacji co do innych krajów okupowanej Europy.

Dlaczego bronisz Polski, skoro jesteś Żydem?

Narodowość nie odgrywa tu żadnej roli. Po prostu interesuję się historią i mogę zaakceptować argumenty obu stron. Można nawet powiedzieć, że jako Żyd i Polak jestem w stanie zrozumieć stanowisko każdego. Prawda nigdy nie jest czarno-biała i wszystko jest kwestią niuansów, zwłaszcza w tak delikatnym temacie.

Zarówno Polacy, jak i Izraelczycy oparli swoją współczesną tożsamość na kwestiach pamięci. Polacy poprzez traumę i kolejne okupacje, Żydzi poprzez Szoah. Nieuchronnie, gdy zderzają się dwie polityki pamięci, debaty są zajadłe, a przyznanie się do cierpienia innych jest skomplikowane. Zwłaszcza gdy żyło się obok siebie przez tysiąc lat. Dotyczy to również innych krajów, takich jak Ukraina. Faktem jest również, że zbrodniom Polaków poświęcono mniej uwagi niż Zagładzie. Ta ostatnia jest oczywiście wyjątkowa pod względem mechanizmu i skali i stanowi absolutną zbrodnię II wojny światowej, ale nie zapominajmy, że Polacy byli następni w kolejce i że Niemcy też planowali ich wszystkich wyniszczyć.

Wreszcie – moja żydowska tożsamość wcale nie stoi w sprzeczności z moją polską tożsamością. Wbrew temu, co mówi wiele osób, nie są to tożsamości nie do pogodzenia. Tysiąc lat wspólnej historii, kilka pięknych kart i z pewnością kilka ciemniejszych, wpływy międzykulturowe, ta sama walka z totalitaryzmem… Mamy wszystko do zyskania, porządkując nasze stosunki, prostując sprawy między ludźmi dobrej woli i wspólnie patrząc w przyszłość.

Nathaniel Garstecka

SUBSKRYBUJ „GAZETĘ NA NIEDZIELĘ” Oferta ograniczona: subskrypcja bezpłatna do 30.04.2025.

Strona wykorzystuje pliki cookie w celach użytkowych oraz do monitorowania ruchu. Przeczytaj regulamin serwisu.

Zgadzam się