Reflexions na Niedzielę. Tydzień w Strasburgu
Swoimi refleksjami z Czytelnikami Gazety na Niedzielę dzieli się mieszkający wśród nas dziennikarz Nathaniel Garstecka. Refleksje o Polsce i Polakach, zdziwienia i fascynacje. Tekst publikujemy w językach francuskim i (poniżej) polskim.
Réflexions d’un dimanche
Une semaine à Strasbourg
Quand on m’a proposé de me rendre au Parlement européen pour la session plénière du 16 au 19 septembre 2024, je n’ai pas hésité. C’était l’occasion d’observer de près le fonctionnement de cette institution centrale au sein de l’Union, de rencontrer des amis ou de faire de nouvelles connaissances, d’interroger les acteurs des événements sans passer par les filtres médiatiques… bref, de ressentir l’atmosphère politique en cette période importante, entre les inondations qui ravagent l’Europe centrale, la présentation de la commission d’Ursula von der Leyen, l’annonce du nouveau gouvernement français, le rétablissement des contrôles aux frontières de l’Allemagne et l’approche de l’élection présidentielle américaine.
Après avoir profité de l’aide bienvenue du bureau de presse du Parlement européen à Varsovie (un des attachés nous a accompagné en France et nous a assisté durant notre séjour), j’ai pu prendre l’avion avec la délégation des députés européens polonais. C’est une expérience intéressante à vivre : qui s’adresse à qui, qui regarde qui et de quelle façon, qui s’assoit à côté de qui dans la salle d’embarquement, comment se saluent deux anciens ministres de l’intérieur que tout oppose, l’un de droite, l’autre du centre.
Strasbourg est une ville charmante, qui vit au rythme des sessions plénières du Parlement européen. On croise dans la rue des assistants parlementaires, du personnel, et les hôtels sont remplis de parlementaires. Idéal pour pouvoir discuter avec eux au calme.
Découverte du Parlement, du bâtiment Louise Weiss (du nom d’une obscure militante féministe alsacienne) pour commencer. Il est compliqué de s’y retrouver si on ne connait pas. Procédure d’accession au bâtiment peu claire, indications illisibles voir absentes… heureusement, un ami assistant parlementaire m’a trouvé et m’a guidé au sein de ce dédale. Il convient aussi d’apprendre la terminologie des « endroits stratégiques » : le « bar des fleurs », celui « des cygnes », « la passerelle », « le briefing » etc… Puis il y a le bâtiment Winston Churchill à appréhender. C’est une autre paire de manches. Une fois qu’on a appris à maîtriser le tracé des couloirs et la disposition des ascenseurs, on peut s’organiser pour atteindre ses objectifs : trouver le meilleur « spot », celui où on est certain de « tomber par hasard » sur tel ou tel député. On l’aura compris, c’est près du « bar des députés européens ».
Après avoir pris connaissance de l’ordre du jour, on peut mener ses petites enquêtes : quel député sera présent à quelle heure ? Sera-t-il en retard pour le vote ? Viendra-t-il uniquement au moment du vote (qui est le moment obligatoire) puis disparaitra-t-il pour le reste de la journée ? A quels médias acceptera-t-il de répondre et auxquels refusera-t-il ? Sa poignée de main sera-t-elle décidée ou bien fuyante ? Chacun est libre de ses conclusions et de ses opinions, j’ai pu me faire les miennes.
Il y a des différences claires entre les Français et les Polonais. Cela est dû à la manière dont sont traitées les élections européennes dans chaque pays. En France, on y accorde que très peu d’importance. Les grands partis constituent leurs listes de candidats peu ou pas connus. Ce sont des gens qui, la plupart du temps, n’ont pas une riche expérience politique et ont du mal à saisir les convenances et la bonne attitude à adopter à l’égard des journalistes. Distants, méfiants, à quelques exceptions près. Les partis plus petits envoient davantage de « poids lourds », mais on n’est pas à l’abri de mauvaises surprises. Je m’en suis rendu compte, avec des députés qui devraient au contraire montrer davantage d’entrain à mon égard en particulier et se montrer davantage coopératifs. Occasion manquée donc pour certains d’entre eux. Est-ce à cause des tractations gouvernementales à Paris ? Possible, mais juste pour quelques-uns…
Les Polonais, quant à eux, ont une autre approche. Beaucoup d’anciens ministres, d’anciens chefs de gouvernement même. Des gens rompus à la politique et aux contacts avec les journalistes. Des pros des conférences de presse et des discours accrocheurs. Une tape dans le dos, un contact visuel assorti d’un sourire et d’un bonjour, quelques mots échangés au détour d’un couloir. Autant d’éléments qui semblent anecdotiques, mais qui participent à construire une ambiance, une atmosphère. Ces députés semblent moins pressés, moins stressés, plus ouverts, davantage à l’aise. L’un d’entre eux m’a invité à prendre un café, ce que n’ont pas fait des Français qui y auraient eu pourtant plus intérêt.
Il convient aussi de saluer l’amabilité et la serviabilité du personnel du Parlement. Que ce soient les responsables des comptes-rendus, les techniciens ou la sécurité. D’une manière générale on se sent bien à l’intérieur de ce complexe (sauf quand il s’agit de faire la queue à la cantine !). On peut laisser son matériel sans se le faire voler, il y a une forme d’homogénéité culturelle, symbolisant ce que notre civilisation a produit de plus grand et de plus beau : le savoir-vivre à l’européenne.
Un mot sur le fond, tout de même. Ursula von der Leyen a présenté la composition de sa commission, ce qui n’a pas manqué de susciter de vifs débats, notamment pour ce qui est du « volet français ». Les rumeurs et les théories ont rapidement couru dans les couloirs du parlement, et j’ai été beaucoup questionné, en tant que Français, sur le jeu d’influence qui se déroulait entre le président Macron et les institutions européennes.
L’annulation du discours de Viktor Orban a aussi été commentée. Le premier ministre hongrois a-t-il vraiment été retenu à cause des inondations, ou bien a-t-il fini par céder aux pressions de ceux qui ne souhaitaient pas le voir prendre la parole ?
Enfin, la présentation du rapport Draghi a aussi agité les débats. L’ancien président de la Banque centrale européenne propose d’accélérer le processus fédérateur et centralisateur au sein de l’Union européenne, afin de « faire face à la concurrence mondiale ». Simple prétexte pour dépouiller les Etats européens du peu de souveraineté qu’il leur reste ?
Parmi les votes qui ont eu lieu, le plus important a semblé être celui au sujet de la guerre en Ukraine. La proposition de résolution réclamait, entre autres, « que tous les partenaires occidentaux de l’Ukraine lèvent immédiatement toutes les restrictions à l’utilisation de systèmes d’armes destinés à la légitime défense de l’Ukraine, […], afin de permettre des frappes sur des cibles légitimes à l’intérieur du territoire russe ». Il s’agit donc d’autoriser l’Ukraine à enfin pouvoir riposter avec des armes occidentales pour frapper des cibles militaires plus en profondeur, notamment les aéroports employés par l’aviation russe pour bombarder les villes ukrainiennes. Cette résolution déposée par le groupe des Conservateurs et Réformistes (droite) a été approuvée sans mal, mais elle a cependant permis de dévoiler une rupture de taille à droite, entre les partisans de la défense de l’Ukraine contre l’invasion russe et les partisans du sacrifice de ce pays sur l’autel de l’utopie pacifiste.
Cette plongée au cœur du pouvoir a été riche d’enseignements. J’ai pu observer le fonctionnement du Parlement européen, côtoyer ses membres les plus éminents, gagner en expérience journalistique et tirer une leçon politique. Reviendrai-je à Strasbourg pour une prochaine session ? Certainement !
Réflexions na niedzielę
Tydzień w Strasburgu
Kiedy zaproponowano mi wyjazd do Parlamentu Europejskiego na sesję plenarną w dniach 16–19 września 2024 r., nie wahałem się ani chwili. Była to okazja, aby z bliska przyjrzeć się pracy tej kluczowej unijnej instytucji, spotkać się z przyjaciółmi i nawiązać nowe znajomości, przeprowadzić wywiady z osobami zaangażowanymi w wydarzenia bez przechodzenia przez filtry medialne… krótko mówiąc, poczuć atmosferę polityczną w tym ważnym czasie, między destrukcyjnymi powodziami w Europie Środkowej, prezentacją komisji Ursuli von der Leyen, ogłoszeniem nowego rządu francuskiego, przywróceniem kontroli granicznych w Niemczech i zbliżającymi się wyborami prezydenckimi w USA.
Po mile widzianej pomocy ze strony biura prasowego Parlamentu Europejskiego w Warszawie (jeden z attaché towarzyszył nam we Francji i pomagał nam podczas naszego pobytu) mogłem wejść na pokład samolotu wraz z delegacją polskich eurodeputowanych. To było ciekawe doświadczenie: kto z kim rozmawia, kto na kogo patrzy i w jaki sposób, kto siedzi obok kogo w poczekalni odlotów, jak witają się dwaj byli ministrowie spraw wewnętrznych, jeden z prawicy, drugi z centrum.
Strasburg to urocze miasto, które żyje sesjami plenarnymi Parlamentu Europejskiego. Na ulicach można spotkać asystentów i pracowników parlamentarnych, a hotele są pełne parlamentarzystów. Idealne miejsce na spokojną pogawędkę.
Odkrycie Parlamentu, zaczynając od budynku Louise Weiss (nazwanego na cześć działaczki feministycznej z Alzacji). Trudno jest znaleźć drogę, jeśli się jej nie zna. Procedura wejścia do budynku była niejasna, a znaki były nieczytelne lub nawet ich brakowało. Na szczęście znalazł mnie przyjaciel, który jest asystentem parlamentarnym, i poprowadził mnie przez ten labirynt. Musiałem również nauczyć się terminologii „strategicznych miejsc”: „baru kwiatowego”, „baru łabędziego”, „kładki”, „briefing” itp. Następnie jest budynek Winstona Churchilla, z którym trzeba się uporać. To już zupełnie inna sprawa. Kiedy już opanuje się układ korytarzy i rozmieszczenie wind, można zorganizować się tak, aby osiągnąć swoje cele: znaleźć najlepsze miejsce, takie, w którym na pewno „przypadkowo natkniemy się” na tego czy innego posła. Jak można się domyślić, jest to w pobliżu „baru posłów”.
Po zapoznaniu się z porządkiem obrad można przeprowadzić zabawne śledztwo: który poseł będzie i o której godzinie? Czy spóźni się na głosowanie? Czy przyjdzie tylko na głosowanie (które jest obowiązkowym), a potem zniknie na resztę dnia? Którym mediom zgodzi się odpowiedzieć, a którym odmówi? Czy jego uścisk dłoni będzie zdecydowany czy wymijający? Każdy może dojść do własnych wniosków i opinii, a ja byłem w stanie sformułować własne.
Istnieją wyraźne różnice między Francuzami a Polakami. Wynika to ze sposobu, w jaki wybory europejskie są traktowane w każdym kraju. We Francji przywiązuje się do nich bardzo małą wagę. Główne partie układają swoje listy z mało znanymi kandydatami. Są to ludzie, którzy w większości nie mają bogatego doświadczenia politycznego i trudno im zrozumieć konwencje i właściwą postawę wobec dziennikarzy. Zdystansowani i nieufni, z kilkoma wyjątkami. Mniejsze partie wysyłają więcej „wag ciężkich”, ale zawsze zdarzają się niemiłe niespodzianki. Zdałem sobie z tego sprawę, zwłaszcza w przypadku francuskich posłów do PE, którzy powinni wykazywać więcej entuzjazmu wobec mnie i być bardziej skłonni do współpracy. Dla niektórych z nich była to stracona szansa. Czy było to spowodowane negocjacjami rządowymi w Paryżu? Możliwe, ale tylko dla nielicznych…
Polacy z kolei mają inne podejście. Wielu z nich to byli ministrowie, a nawet byli szefowie rządu. Ludzie dobrze zorientowani w polityce i kontaktach z dziennikarzami. Eksperci od konferencji prasowych i chwytliwych przemówień. Poklepanie po plecach, kontakt wzrokowy połączony z uśmiechem i przywitaniem, kilka słów zamienionych na korytarzu. To wszystko elementy, które wydają się anegdotyczne, ale które pomagają stworzyć atmosferę. Ci posłowie wydają się mniej zabiegani, mniej zestresowani, bardziej otwarci, swobodniejsi. Jeden z nich, i nie byle który, zaprosił mnie na kawę, czego Francuzi nie zrobili, mimo że byłoby to dla nich pożyteczne.
Chciałbym również wyrazić uznanie dla życzliwości i uroku pracowników Parlamentu, niezależnie od tego, czy chodzi o reporterów, techników czy pracowników ochrony. Ogólnie rzecz biorąc, czujemy się komfortowo wewnątrz kompleksu (z wyjątkiem sytuacji, gdy należy stać w kolejce do stołówki!). Można zostawić swój sprzęt bez obawy, że zostanie skradziony, a do tego panuje tu swego rodzaju kulturowa jednorodność, symbolizująca największy i najpiękniejszy produkt naszej cywilizacji: europejski savoir-vivre.
Jeszcze słowo o meritum. Ursula von der Leyen przedstawiła skład swojej komisji, który nie omieszkał wywołać ożywionej debaty, szczególnie w odniesieniu do „komponentu francuskiego”. Plotki i teorie krążyły po korytarzach parlamentu, a jako Francuz byłem często pytany o grę wpływów, która toczy się między prezydentem Macronem a instytucjami europejskimi.
Komentowano również odwołanie przemówienia Viktora Orbána. Czy węgierski premier rzeczywiście nie dotarł z powodu powodzi, czy też w końcu uległ presji tych, którzy nie chcieli, aby przemawiał?
Wreszcie prezentacja raportu Draghiego również wywołała debatę. Były prezes Europejskiego Banku Centralnego zaproponował przyspieszenie procesu federalizacji i centralizacji w ramach Unii Europejskiej, aby „stawić czoła globalnej konkurencji”. Czy jest to tylko pretekst do pozbawienia państw europejskich resztek suwerenności?
Wśród głosowań, które miały miejsce, najważniejszym wydawało się to dotyczące wojny w Ukrainie. W projekcie rezolucji domagano się między innymi, „aby wszyscy zachodni partnerzy Ukrainy natychmiast znieśli wszelkie ograniczenia w korzystaniu z systemów uzbrojenia przeznaczonych do legalnej obrony Ukrainy […], w celu umożliwienia ataków na prawowite cele na terytorium Rosji”. Priorytetem jest zatem zezwolenie Ukrainie na bronienie się za pomocą zachodniej broni, aby uderzyć w cele wojskowe w głębi wroga, w szczególności w lotniska wykorzystywane przez rosyjskie siły powietrzne do bombardowania ukraińskich miast. Rezolucja, złożona przez grupę EKR (prawica), została bezproblemowo zatwierdzona, ale ujawniła poważny rozdźwięk na prawicy między zwolennikami obrony Ukrainy przed rosyjską inwazją a tymi, którzy opowiadają się za poświęceniem tego kraju na ołtarzu pacyfistycznej utopii.
To zanurzenie się w sercu władzy wiele mnie nauczyło. Mogłem obserwować pracę Parlamentu Europejskiego, otrzeć się o jego najwybitniejszych członków, zdobyć doświadczenie dziennikarskie i dostać lekcję polityki. Czy wrócę kiedyś do Strasburga na sesję? Z pewnością!
Nathaniel Garstecka
