Rozpoczęło się maksimum słoneczne
Przedstawiciele NASA, National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) i międzynarodowego Solar Cycle Prediction Panel ogłosili, że nasza gwiazda osiągnęła maksimum słoneczne, które może trwać przez następny rok.
Cykl słoneczny jest naturalnym procesem, przez który przechodzi nasza gwiazda, zwiększając swoją aktywność magnetyczną. Mniej więcej co 11 lat, w szczycie cyklu słonecznego (maksimum słoneczne), bieguny magnetyczne Słońca zamieniają się miejscami (na Ziemi byłoby to tak, jakby bieguny północny i południowy zamieniały się miejscami co dekadę) – a Słońce przechodzi ze stanu spokojnego do stanu aktywnego i burzliwego.
NASA i NOAA śledzą plamy słoneczne, aby określić i przewidzieć postęp cyklu słonecznego, a ostatecznie aktywność słoneczną. Plamy to chłodniejsze obszary na gwieździe spowodowane koncentracją linii pola magnetycznego. Są one widocznym składnikiem aktywnych regionów intensywnych i złożonych pól magnetycznych na Słońcu, które są źródłem erupcji słonecznych.
„Podczas maksimum słonecznego liczba plam słonecznych wzrasta, a tym samym wzrasta aktywność słoneczna. Ten wzrost aktywności zapewnia ekscytującą okazję, aby dowiedzieć się więcej o naszej najbliższej gwieździe, ale także powoduje realne skutki na Ziemi i w całym Układzie Słonecznym” – mówi Jamie Favors z NASA.
Aktywność słoneczna silnie wpływa na warunki w przestrzeni kosmicznej, znane jako pogoda kosmiczna. Może oddziaływać na satelity i astronautów w kosmosie, a także na systemy komunikacji i nawigacji – takie jak radio i GPS – oraz sieci energetyczne na Ziemi. Gdy Słońce jest najbardziej aktywne, zjawiska pogody kosmicznej stają się częstsze. Doprowadziło to w ostatnich miesiącach do zwiększenia widoczności zorzy polarnej oraz jej wpływu na satelity i infrastrukturę.
W maju 2024 r. fala dużych rozbłysków słonecznych i koronalnych wyrzutów masy (CME) wystrzeliła w kierunku Ziemi chmury naładowanych cząstek i pól magnetycznych, tworząc najsilniejszą burzę geomagnetyczną na Ziemi od dwóch dekad – i prawdopodobnie jeden z najsilniejszych pokazów zorzy polarnej w ciągu ostatnich 500 lat.
„Potwierdzenie tego nie oznacza, że jest to szczyt aktywności słonecznej, jaki zobaczymy w tym cyklu. Chociaż nasza gwiazda osiągnęła maksimum słoneczne, to miesiąc, w którym jego aktywność osiągnie szczyt, nie zostanie zidentyfikowany przez miesiące lub lata” – twierdzi Elsayed Talaat z NOAA.
Naukowcy nie będą w stanie określić dokładnego szczytu tego okresu maksimum słonecznego przez wiele miesięcy, ponieważ można go zidentyfikować dopiero po prześledzeniu stałego spadku aktywności słonecznej po tym wzroście. Astronomowie zidentyfikowali jednak, że ostatnie dwa lata na gwieździe były częścią tej aktywnej fazy cyklu, ze względu na stałą wysoką liczbę plam słonecznych w tym okresie.
Badacze przewidują, że maksimum słoneczne potrwa jeszcze około roku, zanim Słońce wejdzie w fazę spadku, która prowadzi z powrotem do minimum słonecznego. Od 1989 roku Solar Cycle Prediction Panel – międzynarodowa grupa ekspertów sponsorowany przez NASA i NOAA – pracuje wspólnie nad przewidywaniem kolejnego cyklu słonecznego.
Cykle słoneczne są śledzone przez astronomów od czasu, gdy Galileusz po raz pierwszy zaobserwował plamy słoneczne w 1600 roku. Każdy z nich jest inny – niektóre cykle mają większe i krótsze szczyty, podczas gdy inne mają mniejsze, ale które trwają dłużej.
„Aktywność plam słonecznych w 25. cyklu słonecznym nieznacznie przekroczyła oczekiwania. Jednakże, chociaż zaobserwowano kilka dużych burz, nie są one większe niż te, których spodziewalibyśmy się podczas maksymalnej fazy” – podkreśla Lisa Upton z Solar Cycle Prediction Panel.
Najpotężniejszym do tej pory rozbłyskiem cyklu słonecznego był X9.0 z 3 października (klasa X oznacza najbardziej intensywne rozbłyski, podczas gdy liczba dostarcza więcej informacji na temat ich siły).
NOAA przewiduje, że wystąpią kolejne burze słoneczne i geomagnetyczne podczas obecnego okresu maksimum słonecznego, będzie mogło prowadzić do możliwości obserwacji zorzy polarnej w ciągu najbliższych kilku miesięcy, a także potencjalnego wpływu na technologię.
NASA i NOAA przygotowują się na przyszłość badań i przewidywania pogody kosmicznej. W grudniu 2024 r. misja NASA Parker Solar Probe dokona najbliższego w historii zbliżenia do Słońca, bijąc swój własny rekord odległość na jaki obiekt stworzony przez człowieka zbliżył się do gwiazdy. Będzie to pierwsze z trzech planowanych zbliżeń Parker na taką odległość, co pomoże naukowcom zrozumieć pogodę kosmiczną u samego źródła.
Prognozy pogody kosmicznej mają kluczowe znaczenie dla wspierania statków kosmicznych i astronautów w kampanii NASA Artemis. Badanie tego środowiska kosmicznego jest ważną częścią zrozumienia i łagodzenia narażenia astronautów na promieniowanie kosmiczne.
Emil Gołoś
