Starożytne łaźnie przekształcone w kościół. Zaskakujące odkrycie pod Rzymem 

Niedawne wykopaliska prowadzone na terenie okazałego kompleksu pałacowego Villa dei Sette Bassi, który znajduje się pod Rzymem we Włoszech, doprowadziły do ujawnienia konstrukcji, które przeszły zaskakującą ewolucję ze starożytnych rzymskich łaźni w motywie Trytonów we wczesnochrześcijański kościół z okresu późnej starożytności. Jak wynika z datowania przeprowadzonego przez archeologów ten odkryte starożytne łaźnie pochodzą z II wieku n.e.

Starożytne łaźnie przekształcone w kościół

Monumentalny kompleks Villa dei Sette Bassi, określany także czasem jako Villa Via Tuscolana, to druga największa willa znajdująca się na przedmieściach Rzymu po Villa of the Quintilii. Ruiny tego pałacu znajdują się w południowo-wschodniej części obrzeży Rzymu. W trakcie ostatnich prac badawczych realizowanych na terenie stanowiska Villa dei Sette Bassi zidentyfikowano starożytne rzymskie łaźnie Trytona, które pod koniec antyku, wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa w chylącym się ku upadkowi imperium rzymskim, zostały przekształcone na kościół, informuje portal „Arkeonews„.

Zdaniem badaczy odkryte niedawno w Villa dei Sette Bassi konstrukcje rzucają nowe światło na starożytną historię podmiejskiego Rzymu oraz wczesnego chrześcijaństwa. To najnowsze odkrycie jeszcze bardziej podkreśla wagę i znaczenie rzymskiej podmiejskiej posiadłości Villa dei Sette Bassi w okresie Cesarstwa Rzymskiego. Łaźnie te zostały wykonane w typowym dla zdecydowanej większości takich rzymskim struktur stylu. W czasach starożytnego Rzymu, i nie tylko jego zresztą, łaźnie pełniły nie tylko kluczowe funkcje higieniczne, ale także pełniły rolę ośrodka życia towarzyskiego.

Późniejsze przekształcenie rzymskich łaźni z Villa dei Sette Bassi, będących tak prominentnym i prestiżowym miejscem w podmiejskim obszarze Rzymu, w kościół uwydatnia głębokie przemiany społeczno-religijne, jakie towarzyszyły przejściu od starożytności klasycznej do wczesnego okresu chrześcijańskiego. Archeolodzy odkryli chociażby baptysterium, czyli specjalnie wydzieloną część świątyni chrześcijańskiej w której dokonywane jest udzielanie chrztu.

Baptysterium do chrztu w formie całkowitego zanurzenia

Odkryte baptysterium przedstawia historię adaptacji kompleksu łaźni, ujawniając, że podlegały one co najmniej dwóm odrębnym fazom przebudowy. Początkowo baptysterium posiadało głębszą misę, celowo zaprojektowaną tak, aby umożliwić wczesnochrześcijańską praktykę chrztu w pełnym zanurzeniu. Rytuał ten miał ogromne znaczenie symboliczne, gdyż oznaczał śmierć dawnego pogańskiego życia ochrzczonego i jego odrodzenie się w wierze chrześcijańskiej.  W późniejszym okresie zbiornik przeszedł istotną modyfikację: jego dno zostało częściowo wypełnione, co znacznie zmniejszyło głębokość całej struktury.

Ta modyfikacja w projekcie baptysterium ściśle odzwierciedla liturgiczną ewolucję sakramentu chrztu w późnej starożytności. Wraz z rozprzestrzenianiem się i adaptacją chrześcijaństwa, praktyka pełnego zanurzenia stopniowo ustępowała miejsca bardziej symbolicznym formom obrzędu, które były mniej wymagające fizycznie. Świątynia w Villa di Sette Bassi oraz stanowiący jej część zbiornik, który dwukrotnie przeszedł istotnej przebudowie, stanowią namacalny dowód archeologiczny tej przemiany liturgicznej w obrębie tej konkretnej wczesnochrześcijańskiej wspólnoty.

Późnostarożytne biskupstwo z Lacjum

Oryginalne wymiary baptysterium silnie wskazują, że najwcześniejsza i najbardziej uroczysta forma inicjacji chrześcijańskiej, w postaci całkowitego zanurzenia w trakcie przyjmowania sakramentu chrztu, była praktykowana w tym miejscu w początkowym okresie jego użytkowania, jako chrześcijańskiej świątyni.

Fakt ten podkreśla także, iż miejsce to było bardzo istotne dla społeczności chrześcijańskiej z regionu Lacjum. To że łaźnie zostały przerobione na kościół, a nie kaplice, wskazuje okazały układ architektoniczny otaczający zbiorniki. Był to tym samym w pełni ustanowiony kościół chrzcielny, posiadający upoważnienie do udzielania sakramentu chrztu oraz prawa do pochówku. Ostatnią tezę wzmacnia fakt, iż w pobliżu kościoła odkryto liczne grobowce chrześcijańskie, które znajdowały się nieopodal zbiorniku, określanego jako „vasca”.

Obecność tak dużej liczby grobowców w połączeniu z faktem, iż była to duża i mająca ważne uprawnienia wczesnochrześcijańska świątynia wskazuje, że miejsce to było centralnym punktem w podrzymskiej kościelnej sieci świątyń. Nie była to z pewnością małe,, rzadko używane i nieistotne miejsce kultu. Co szczególnie interesujące nie można wykluczyć możliwości, że biskupstwo znajdowało się w miejscu tym w późnej starożytności znajdowało się biskupstwo. Najnowsze odkrycie w Villa dei Sette Bassi umożliwia lepsze zrozumienie wczesnej organizacji i wpływów chrześcijaństwa na podmiejskich obszarach starożytnego Rzymu.

Marcin Jarzębski