Teleskop XL-Calibur zbada czarne dziury
Naukowcy opracowali teleskop-balon XL-Calibur w celu lepszego poznania czarnych dziur i gwiazd neutronowych, jednych z najbardziej niezwykłych obiektów we Wszechświecie.
Urządzenie XL-Calibur zostało wystrzelone 9 lipca z Swedish Space Corporation’s Esrange Space Center, położonego na północ od koła podbiegunowego w pobliżu Kiruny w Szwecji. Teleskop jest efektem współpracy naukowców ze Stanów Zjednoczonych, Japonii i Szwecji.
„Cieszymy się, że możemy zmierzyć polaryzację rentgenowskiej czarnej dziury Cyg X-1, aby określić, w jaki sposób materia wiruje wokół niej, zanim wpadnie do środka, uwalniając przy tym ogromne ilości energii. Mamy nadzieję, że nasze wyniki będą miały pewien wpływ na pomiar spinu czarnej dziury” – mówi Henric Krawczynski z Washington University in St. Louis.
Esrange, położone na rozległym, niezamieszkałym obszarze w najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji, jest idealną lokalizacją dla misji balonowej NASA.
„Lokalizacja pola startowego i wiatry stratosferyczne pozwalają na doskonałe warunki lotu w celu zebrania wielu dni danych naukowych, gdy balon będzie przemieszczał się ze Szwecji do północnej Kanady” – twierdzi Andrew Hamilton z NASA.
Teleskop-balon został zbudowany przez naukowców z Washington University in St. Louis, ale oprócz tego wykorzystuje zwierciadło, które pozostało jako zapasowe z misji Hitomi japońskiej agencji kosmicznej; gondolę i mechanizm kontroli celowania opracowany w Wallops Flight Facility NASA; oraz urządzenie osłonowe opracowane w Royal Institute of Technology w Szwecji. XL-Calibur jest przenoszony na balonie o długim czasie lotu w ramach programu baloniarstwa naukowego NASA, a pozyskane dane będą przetwarzane i udostępniane przez NASA High Energy Astrophysics Science Archive and Research Center.
Podczas lotu teleskopu naukowcy planują zbadać, w jaki sposób czarna dziura Cygnus X-1 gromadzi materię. Będą również zbierać dane, aby sprawdzić, w jaki sposób pulsary przyspieszają cząstki. Dane z XL-Calibur będą mogły zostać połączone z tymi pozyskanymi za pomocą satelity Imaging X-Ray Polarimetry Explorer (IXPE).
Ważące 1600 kilogramów urządzenie XL-Calibur jest zamontowane na gondoli przenoszonej przez balon naukowy długości około 90 metrów, który unosi je do stratosfery. Teleskop będzie zbierał pomiary na wysokości około 38 100 metrów, powyżej 99,97 proc. ziemskiej atmosfery.
„Oczywiście chcielibyśmy być w powietrzu tak długo, jak to możliwe, aby uzyskać jak najwięcej danych. Celowaliśmy w co najmniej 4 do 5 dni lotu zbierającego dane, ale to naprawdę zależy od wiatrów stratosferycznych w danym momencie” – podsumowuje Ephraim Gau z Washington University in St. Louis.
Emil Gołoś
