UGC 5460 – gospodarz dwóch supernowych
Astronomowie za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a zobrazowali galaktykę oznaczoną jako UGC 5460, znajdującą się w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy.
Jak tłumacza badacze z NASA, galaktyka spiralna zdobiąca zdjęcie z Kosmicznego Teleskopu Hubble’a to UGC 5460, która znajduje się w odległości około 60 milionów lat świetlnych od Układu Słonecznego, w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy. Obraz łączy cztery różne długości fali światła, aby pokazać centralny pas gwiazd obiektu, kręte ramiona spiralne i jasne niebieskie gromady gwiazd. W lewym górnym rogu został uchwycony również znacznie bliższy obiekt – gwiazda oddalona o zaledwie 577 lat świetlnych w naszej galaktyce Drogi Mlecznej.
UGC 5460 była gospodarzem dwóch niedawnych supernowych – SN 2011ht i SN 2015as. To właśnie z powodu tych dwóch gwiezdnych eksplozji Hubble skupił się na tej galaktyce, zbierając dane dla trzech programów obserwacyjnych mających na celu zbadanie różnych typów tego rodzaju wybuchów.
SN 2015as była supernową z zapadającym się jądrem – eksplozją, która występuje, gdy jądro gwiazdy znacznie masywniejszej niż Słońce wyczerpuje się i zapada się pod wpływem własnej grawitacji, a następnie cały materiał zostaje wyrzucony z poza centrum obiektu. Obserwacje SN 2015as przez Hubble’a mogą pomóc naukowcom zrozumieć, co dzieje się, gdy rozszerzająca się fala uderzeniowa supernowej zderza się z gazem otaczającym eksplodującą gwiazdę.
SN 2011ht, jak twierdzą naukowcy, mogła być również supernową z zapadającym się jądrem, jednak część dowodów wskazuje, że równie dobrze mogła to być gwiazda zmienna typu S Doradus. Są to gwiazdy, które doświadczają erupcji tak dużych, że mogą naśladować supernowe. Obiekty te pomimo tego, że, wyrzucają ogromne ilości materii, nie doświadczają po tym większych zmian, w przeciwieństwie do supernowych. Hubble będzie poszukiwał gwiazdy, która przetrwała w miejscu SN 2011ht, aby potwierdzić, czym w rzeczywistości była.
Wielka Niedźwiedzica (łac. Ursa Major) jest gwiazdozbiorem okołobiegunowym nieba północnego, a zarazem trzecią co do wielkości konstelacją na niebie. W Polsce jest widoczna przez cały rok. Liczba gwiazd widoczna w niej gołym okiem wynosi około 125. Siedem najjaśniejszych gwiazd, często niesłusznie utożsamianych z Wielką Niedźwiedzicą, ponieważ stanowią tylko część gwiazdozbioru, tworzy charakterystyczny i łatwy do odszukania na niebie układ Wielkiego Wozu. Oś tylnych kół, Wielkiego Wozu, wskazuje na położoną tuż obok bieguna niebieskiego Gwiazdę Polarną, pełniącą w przeszłości ważną rolę w orientacji na niebie.
Kosmiczny Teleskop Hubble’a, został wystrzelony na niską orbitę okołoziemską w 1990 roku i od tej pory pomaga naukowcom lepiej poznawać Wszechświat. Nie był on pierwszym teleskopem kosmicznym, ale jest jednym z największych i najbardziej wszechstronnych, przez co jest jednym najważniejszych narzędzi badawczych w historii ludzkości. Teleskop Hubble’a został nazwany na cześć astronoma Edwina Hubble’a. Space Telescope Science Institute (STScI) wybiera cele Hubble’a i przetwarza uzyskane dane, podczas gdy Goddard Space Flight Center (GSFC) kontroluje sam statek kosmiczny.
Emil Gołoś
