Z 229-15 – szczególna galaktyka aktywna

Astronomowie za pomocą Kosmicznego Teleskopu Hubble’a zobrazowali galaktykę Seyferta oznaczoną jako Z 229-15, znajdującą się w gwiazdozbiorze Lutni.

Jak tłumaczą astronomowie z NASA, obraz z Teleskopu Hubble’a przedstawia obiekt niebieski znajdujący się około 390 milionów lat świetlnych od Układu Słonecznego, w gwiazdozbiorze Lutni. Z 229-15 jest jedną ze szczególnych struktur, które są definiowane jako kilka różnych rzeczy – czasami jako aktywne jądro galaktyczne (AGN); czasami jako kwazar; a czasami jako galaktyka Seyferta. Jak wskazują badacze, Z 229-15 jest każdą z nich jednocześnie, ponieważ te trzy definicje w znacznym stopniu się pokrywają.

AGN to niewielki obszar w sercu niektórych galaktyk (zwanych galaktykami aktywnymi), który jest znacznie jaśniejszy niż same gwiazdy wchodzące w ich skład. Dodatkowa jasność wynika z obecności supermasywnej czarnej dziury w jądrze struktury. Materia zasysana do czarnej dziury nie wpada do niej bezpośrednio, ale jest wciągana do wirującego dysku, skąd powoli na nią opada. Ten dysk materii staje się tak gorący, że uwalnia duże ilości energii w całym spektrum elektromagnetycznym, co sprawia, że aktywne jądra galaktyczne wydają się tak jasne.

Kwazary to szczególny rodzaj AGN-ów – są one zwykle zarówno niezwykle jasne, jak i niezwykle odległe od Ziemi – kilkaset milionów lat świetlnych jest uważane przez astronomów za bliskie dla kwazara, co sprawia, że Z 229-15 znajduje się niedaleko Ziemi, w porównaniu z innymi takimi obiektami. Często aktywne jądro galaktyczne jest tak jasne, że reszta galaktyki jest niewidoczna, ale galaktyki Seyferta są niezwykle aktywne i zawierają bardzo jasne AGN-y (kwazary), podczas gdy reszta struktury jest nadal możliwa do uchwycenia. Z 229-15 jest galaktyką Seyferta zawierającą kwazar, który z definicji zawiera AGN.

Lutnia (łac. Lyra) jest jednym z charakterystycznych gwiazdozbiorów nieba północnego na półkuli północnej i 52. co do wielkości. Była znana już w starożytności. W Polsce jest widoczna od wiosny do jesieni. Liczba gwiazd widocznych w niej gołym okiem wynosi około 45.

Kosmiczny Teleskop Hubble’a, został wystrzelony na niską orbitę okołoziemską w 1990 roku i od tej pory pomaga naukowcom lepiej poznawać Wszechświat. Nie był on pierwszym teleskopem kosmicznym, ale jest jednym z największych i najbardziej wszechstronnych, przez co jest jednym najważniejszych narzędzi badawczych w historii ludzkości. Teleskop Hubble’a został nazwany na cześć astronoma Edwina Hubble’a. Space Telescope Science Institute (STScI) wybiera cele Hubble’a i przetwarza uzyskane dane, podczas gdy Goddard Space Flight Center (GSFC) kontroluje sam statek kosmiczny.

Emil Gołoś