Zdarzyło się (77)

„Zdarzyło się” Rafała LEŚKIEWICZA to przegląd najważniejszych wydarzeń historycznych, o których warto pamiętać w nadchodzącym tygodniu (30 marca – 5 kwietnia 2025 r.).

1 kwietnia 1987 r. we Wrocławiu odbył się pierwszy masowy happening zorganizowany przez Pomarańczową Alternatywę, antykomunistyczny ruch społeczny założony przez Waldemara Fydrycha ps. „Major”. Fydrych był na początku lat 80. studentem historii sztuki na Uniwersytecie Wrocławskim.

Nazwa ruchu nawiązywała do tytułu gazetki wydawanej pod koniec 1981 r. na Uniwersytecie Wrocławskim podczas strajków. W jej pierwszym numerze ukazał się Manifest surrealizmu socjalistycznego napisany przez Fydrycha – uważany za dokument programowy całego ruchu.

Później, już w okresie stanu wojennego, aktywność „Majora” koncentrowała się na malowaniu krasnoludków na murach, w miejsce zamalowywanych przez MO napisów antykomunistycznych. W kolejnych kilku latach działania Fydrycha miały charakter kameralny, w prześmiewczy sposób komentował absurdy codziennego życia w PRL.

Uliczny performance zatytułowany „Święto Garnków” rozpoczął się przed budynkiem Uniwersytetu Wrocławskiego. Zasadniczym celem tego oryginalnego w przekazie protestu był sprzeciw wobec koncentracji społeczeństwa na zdobywaniu jakichkolwiek dóbr, których brakowało w ogarniętej kryzysem, wręcz paraliżem gospodarczym Polsce.

Forma tego pierwszego protestu była bardzo oryginalna, zapowiadała inne tego typu wydarzenia, które później Fydrych i jego współpracownicy organizowali w całej Polsce. Uczestnicy protestu założyli na głowy papierowe garnki. Miało to symbolizować zainteresowanie obywateli wyłączenie potrzebami konsumpcyjnymi czy też szerzej, materialnymi zamiast realną walką z systemem totalitarnym.

We wrocławskim wydarzeniu wzięło udział blisko 40 osób, którzy w trakcie marszu zostali zatrzymani przez zaskoczonych milicjantów na moście Grunwaldzkim. Nie wiedząc, jak zareagować na uliczny happening, funkcjonariusze zabrali uczestnikom przemarszu papierowe garnki, zatrzymując ich i legitymując.

Zapewne nie byłoby to wydarzenie szeroko komentowane w środowiskach opozycyjnych, gdyby nie informacja, która się pojawiła w Radiu Wolna Europa na temat tej niecodziennej, jak na kraje bloku wschodniego, inicjatywy. Z relacji „Majora” wynika, że informację o happeningu przekazał wrocławski działacz opozycji antykomunistycznej Józef Pinior.

Po akcji z 1 kwietnia organizowano kolejne. Na przykład 1 czerwca 1987 r. rozdawano pomarańczowe czapeczki na ulicach Wrocławia. Ponownie zaskoczeni milicjanci zostali ośmieszeni, kiedy zaczęli aresztować wszystkie osoby, które nałożyły czapeczkę. Następne akcje wiązały się m.in. z Dniem Milicjanta, Świętami Bożego Narodzenie itp. Rozdawano wówczas kwiaty, przebierano się w stroje św. Mikołaja. Na jednym z happeningów rozdawano także papier toaletowy.

Do końca lat 80. takich ulicznych wystąpień łączących w sobie artystyczną formę przekazu z konkretnym wymiarem politycznym – pokazywaniem absurdów PRL – było bardzo wiele, co wzbudzało z jednej strony ciekawość, a z drugiej złość organów bezpieczeństwa państwa i partii komunistycznej, nierozumiejących formuły takich działań.

Pomarańczowa Alternatywa działała do końca lat 80. Przede wszystkim we Wrocławiu, choć także w innych miastach pojawiały się jej aktywności lub działania inspirowane tym, co robiła Pomarańczowa Alternatywa, np. w Warszawie, Gdańsku, Łodzi, Poznaniu czy Lublinie.

Waldemar Fydrych wyjechał z Polski do Francji w 1990 r. i w zasadzie w tym momencie działalność Pomarańczowej Alternatywy została zakończona. W nowej formie zaczęła działać po roku 2000.

W 2011 r. Instytut Pamięci Narodowej wydał publikację zatytułowaną Wszyscy proletariusze bądźcie piękni! Pomarańczowa Alternatywa w dokumentach aparatu represji PRL (1987–1989) pod redakcją Joanny Dardzińskiej i Krzysztofa Dolaty, prezentującą aktywność ruchu z perspektywy działań Służby Bezpieczeństwa.

2 kwietnia 2005 r. o godzinie 21.37 zmarł w wieku 84 lat papież Jan Paweł II. Tak oto zakończył się pontyfikat 264. papieża, następcy św. Piotra, który pełnił swoją funkcję przez 26 lat. Tego dnia wieczorem, tuż po Jego śmierci, przerywano programy telewizyjne i radiowe, by poinformować o tym wydarzeniu. W całej Polsce słychać było dźwięki kościelnych dzwonów nawołujące wiernych do udziału w modlitwie.

Tuż po otrzymaniu informacji o śmierci papieża Polaka wprowadzono w Polsce żałobę narodową do dnia pogrzebu. Śmierć Jana Pawła II szczególnie mocno dotknęła Polaków, choć tak naprawdę pogrążył się w żałobie cały świat.

Jego pontyfikat był wyjątkowy, przypadł bowiem na okres schyłku, a w konsekwencji upadku komunizmu w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, a także upadku Związku Sowieckiego. Działania Jana Pawła II przyczyniły się do powstania ruchu „Solidarności” w Polsce.

Jan Paweł II był nazywany papieżem pielgrzymem, gdyż bardzo często odbywał pielgrzymki po całym świecie. Łącznie odbył ich 104 do 132 krajów, z tego osiem do swojej ojczyzny. Cechował go ekumenizm i szacunek dla innych wyznań, propagował otwarty dialog międzykulturowy i międzyreligijny, co zawsze podkreślał. Jako pierwszy papież w historii odwiedził synagogę i kościół luterański. Rozpoczął otwarty dialog z Kościołem prawosławnym. Był ambasadorem spraw młodego pokolenia. Dorobek ewangeliczny Jana Pawła II to m.in. 14 encyklik i 43 listy apostolskie.

Ostatni raz Jan Paweł II był w Polsce w 2002 r. Żegnając się z rodakami na krakowskim lotnisku Balice, powiedział wówczas: „A na końcu cóż powiedzieć, żal odjeżdżać!”.

Pogrzeb papieża odbył się 6 dni po jego śmierci – 8 kwietnia. Ceremonia zaczęła się o godzinie 10.00. Na uroczystości pogrzebowe przybyły delegacje ze 150 państw z całego świata, w tym przywódcy np. USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch etc. Pojawili się prezydenci Iranu, Afganistanu i Izraela. Przybyła też liczna delegacja z Polski z prezydentem Aleksandrem Kwaśniewskim i premierem Markiem Belką na czele. Obecny był także były prezydent RP Lech Wałęsa.

W tym dniu do Rzymu przybyło kilka milionów wiernych, tylko na pl. św. Piotra było ponad 300 tys. wiernych, a blisko 2 mld osób na całym świecie oglądało ceremonię pogrzebową. Mszy pogrzebowej przewodniczył kardynał Joseph Ratzinger, koncelebrowało ją także 140 kardynałów z kolegium kardynalskiego i patriarchowie katolickich Kościołów wschodnich. Nabożeństwo żałobne prowadzone było po łacinie.

Pod koniec Mszy Świętej pogrzebowej leżący na trumnie Jana Pawła II ewangeliarz zamknął się, targany podmuchami wiatru. Dla wiernych była to oznaka oddziaływania Ducha Świętego.

W trakcie uroczystości tłumy wiernych krzyczały „santo subito” („święty natychmiast!”), domagając się od Kościoła uznania Jana Pawła II świętym. Proces beatyfikacyjny rozpoczął się już miesiąc po pogrzebie. 6 lat później, 1 maja 2011 r., Benedykt XVI dokonał beatyfikacji, a 27 kwietnia 2014 r. kolejny papież, Franciszek, kanonizował swojego poprzednika, włączając go do grona świętych.

4 kwietnia 1975 r. powstała firma Microsoft, którą założyli dwaj młodzi fascynaci technologii, Bill Gates i Paul Allen. Gates był samoukiem informatykiem, który swoją przygodę z pisaniem oprogramowania rozpoczął podczas nauki w szkole średniej. Zaczął studia na Harvardzie, ale nigdy ich nie ukończył. Wraz z Allenem znali się z czasów wspólnej nauki w Lakeside School. Paul Allen tak jak Gates był niezwykle uzdolniony matematycznie. Zaczął studia na Washington State University i podobnie jak jego wspólnik, nigdy ich nie skończył.

Obaj koledzy postanowili założyć firmę zajmującą się tworzeniem oprogramowania. Zarejestrowali ją w Albuquerque w stanie Nowy Meksyk. Cztery lata później przenieśli ją do Bellevue w stanie Waszyngton.

Dzisiaj Microsoft to jedna z największych potęg technologicznych na świecie, która wyprodukowała i rozwija komputerowy system operacyjny Windows, a także użyteczny pakiet biurowy Microsoft Office. Graczom firma znana jest przede wszystkim z produkcji konsoli gamingowych Xbox, których produkcję rozpoczęto w 2001 r.

Pierwotnie firma Gatesa i Allena zajmowała się sprzedażą oprogramowania – interpretera języka BASIC – wówczas obrót i zyski były na niewielkim poziomie. Przełom nastąpił w roku 1981, gdy latem IBM, znany na rynku od lat producent oprogramowania i komputerów, złożył zamówienie na napisanie systemu operacyjnego dla komputerów typu PC. Przygotowane oprogramowanie MS-DOS stało się w krótkim czasie hitem i było instalowane na niemalże wszystkich komputerach osobistych.

System był stale udoskonalany przez twórców. Wersja graficzna wcześniej tekstowego systemu DOS pojawiła się pod koniec 1985 r., prezentowana jako Windows 1.0. Przy czym mimo zmiany funkcjonalności nadal zajmowała niewiele pamięci operacyjnej, co wówczas w ramach dostępnej technologii było niezwykle ważne. W 1989 r. Microsoft wyprodukował i zaczął sprzedawać pakiet biurowy z arkuszem kalkulacyjnym i edytorem tekstu. Proste w użyciu, intuicyjne oprogramowanie podbiło rynek komputerów na całym świecie.

Prawdziwym przełomem w działalności firmy było wypuszczenie wersji Windows 95 wraz z przeglądarką internetową Internet Explorer. Sprzedaż tych produktów osiągnęła miliony sztuk w bardzo krótkim czasie. Później rozwijano dalsze wersje oprogramowania, a przy okazji stworzono konsolę do gier komputerowych Xbox.

Firma rozwijała się dynamicznie, opanowując rynek usług informatycznych w zasadzie na całym świecie. Pierwsze zagraniczne biuro otworzyła w 1978 r. w Japonii. Później otwierała swoje kolejne oddziały. Polski oddział Microsoftu został otwarty w 1992 r.

5 kwietnia 1794 r. został zgilotynowany w Paryżu jeden z przywódców rewolucji francuskiej Georges Danton. Postać tego charyzmatycznego mówcy i czołowego polityka okresu rewolucji została przedstawiona w znakomitym filmie polskiego reżysera Andrzeja Wajdy pt. Danton z 1983 r., według scenariusza Agnieszki Holland, Bolesława Michałka, Jacka Gąsiorowskiego i Jean-Claude’a Carrière’a. W postać Dantona wcielił się znakomity aktor francuski Gerard Depardieu, a Maximiliena Robespierre’a zagrał Wojciech Pszoniak.

Georges Danton był nie tylko przywódcą, ale także organizatorem rewolucji francuskiej z 1789 r. Był adwokatem. W styczniu 1970 r. został członkiem Komuny Paryskiej. Pełnił też funkcję administratora departamentu paryskiego i prokuratora Komuny Paryskiej. Sprawował przez kilka miesięcy 1792 r. urząd ministra sprawiedliwości w Tymczasowej Radzie Wykonawczej. W ostatnim okresie swojej aktywności, tuż przed procesem zakończonym skazaniem go na śmierć, kierował Komitetem Ocalenia Publicznego.

Danton pochodził z ubogiej rodziny, udało mu się ukończyć prawo na uniwersytecie w Paryżu dzięki talentowi i pracowitości. Wsparcie teścia pozwoliło mu na otworzenie praktyki adwokackiej.

W trakcie rewolucji francuskiej potrafił pięknie i charyzmatycznie wygłaszać swoje wystąpienia w Zgromadzeniu Narodowym, piętnując wszechobecną korupcję i niesprawiedliwość społeczną. Bez wątpienia był politykiem wybitnym i niezwykle wyrazistym. Był przy tym człowiekiem cynicznym i skorumpowanym, wykorzystującym rewolucję do pomnażania swojego majątku.

Inspirował, wraz z Jeanem Paulem Maratem, do szturmu mieszkańców Paryża na pałac Tuileries 10 sierpnia 1792 r. To był przełomowy moment rewolucji francuskiej, dzień, w którym obalono monarchię. Głosował także za wymierzeniem kary śmierci Ludwikowi XVI, którego ostatecznie zgładzono 21 stycznia 1793 r.

Kierując Komitetem Ocalenia Publicznego, chciał wytyczenia naturalnych granic Francji, dążył także do porozumienia z żyrondystami, czego ostatecznie nie udało się osiągnąć. Obarczono ich ostatecznie winą za wojnę z Prusami, co w konsekwencji doprowadziło do ich zgilotynowania.

Poglądy Dantona ewoluowały z początkowo bardzo radykalnych do umiarkowanych. Głosił potrzebę narodowej zgody. Najpierw wspierał rewolucyjny terror Maximiliana Robespierre’a i powołanie Trybunału Rewolucyjnego, by potem go ostro krytykować za przelewanie krwi obywateli Francji.

Konflikt z krwawym Robespierre’em doprowadził do aresztowania Dantona pod koniec marca 1794 r. Oskarżono go o spisek przeciwko rządowi i zdradę. Wkrótce stanął przed Trybunałem Rewolucyjnym, który skazał go na śmierć na gilotynie. Wyrok wykonano podczas publicznej egzekucji 5 kwietnia 1794 r.