Zdarzyło się w XX wieku (59)

Zdarzyło się w XX wieku Rafała LEŚKIEWICZA to przegląd najważniejszych wydarzeń historycznych, o których warto pamiętać w nadchodzącym tygodniu (24 listopada – 30 listopada 2024 r.).

Dnia 25 listopada 1960 r. na Dominikanie zostały zamordowane trzy siostry Mirabal. Zlecenie zabójstwa trzech dzielnych kobiet wydał Rafael Leonidas Trujillo – dyktator rządzący Dominikaną formalnie i nieformalnie przez 31 lat, od 1930 do 1961 r.

Dzień śmierci kobiet został ustanowiony przez Organizację Narodów Zjednoczonych Międzynarodowym Dniem Eliminacji Przemocy wobec Kobiet.

Trzy spośród czterech sióstr, Patria Mercedes, Minerva Argentina i Antonia Maria Teresa, zorganizowały opozycję wobec dyktatora gen. Trujillo, krwawo rządzącego Dominikaną.

Do 1930 r. rodzina Mirabal żyła na wysokim poziomie. Po dojściu do władzy Trujillo zaczęły się poważne kłopoty finansowe i bankructwa. Nastąpił wszechobecny terror. Ludzie, którzy choćby w najmniejszym stopniu nie popierali władzy, zaczęli trafiać do więzień, byli w nich brutalnie torturowani i mordowani. Ciał wielu z nich nigdy nie udało się odnaleźć. Trujillo przemianował nawet nazwę stolicy Santo Domingo na Ciudad Trujillo.

Siostry Mirabal wraz ze swoimi mężami aktywnie zaczęły wspierać ruch opozycyjny, pomagać represjonowanym i głośno domagać się przestrzegania prawa. Zaczęto je nazywać Motylami. Działały w Ruchu 14 Czerwca, który chciał przeprowadzić na Dominikanie rewolucję, by obalić władzę krwawego generała Trujillo. Nazwa ruchu nawiązywała do nieudanej próby przejęcia władzy w czerwcu 1959 r., krwawo stłumionej przez siły dyktatora.

Kobiety i najbliższe im osoby za swoją działalność były wielokrotnie aresztowane, osadzane w aresztach i torturowane. W oczach władzy stały się największym zagrożeniem, bo mimo szykan i represji ich odważna postawa zjednywała im coraz większe grono zwolenników. Widząc rosnącą popularność sióstr, Trujillo wydał rozkaz zamordowania kobiet.

Wszystkie trzy siostry wracały z odwiedzin mężów osadzonych w twierdzy San Felipe. Ich samochód został zatrzymany przez funkcjonariuszy reżimu. Następnie wywieziono je na pole trzciny cukrowej i tam pobito na śmierć. Aby zatrzeć ślady, zamachowcy nieudolnie upozorowali wypadek, spychając auto ze zwłokami z urwiska na przełęczy La Cumbre.

Śmierć dzielnych sióstr była szokiem dla mieszkańców Dominikany, wywołała efekt odwrotny do tego, który założył dyktator. Opozycjoniści z jeszcze większą determinacją zaczęli wyrażać swój sprzeciw wobec władzy, dążąc do obalenia krwawego generała. Ostatecznie został obalony kilka miesięcy po śmierci kobiet. Stało się to 30 maja 1961 r., gdy został zastrzelony podczas zorganizowanej na niego zasadzki. Zamach został przeprowadzony z inspiracji Stanów Zjednoczonych po zorganizowaniu przez Trujillo nieudanego zamachu na wenezuelskiego prezydenta Romulo Betancourta.

Warto dodać, że tragiczna historia odważnych młodych opozycjonistek stała się kanwą przejmującego filmu fabularnego wyprodukowanego w 2001 r. In the time of the Butterflies (Czas motyli). Film wyreżyserował Mariano Barroso, a główną rolę, Minerwy Mirabal, zagrała znana aktorka Salma Hayek.

W dniu 27 listopada 1949 r. zostało utworzone Zjednoczone Stronnictwo Ludowe, ugrupowanie satelickie wobec rządzącej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, powstałej z połączenia PPR i PPS niecały rok wcześniej. ZSL powstał z połączenia rozbitego przez komunistyczne represje PSL i tzw. „lubelskiego” Stronnictwa Ludowego.

Od samego początku po przejęciu władzy komuniści za wszelką cenę chcieli objąć kontrolą ruch ludowy, ograniczając czy wręcz eliminując środowiska niewygodne dla totalitarnego reżimu. Przykładem są chociażby sfałszowane wybory z 1947 r., represje wobec działaczy ludowych, a w konsekwencji ucieczka Stanisława Mikołajczyka z Polski.

Powstanie ZSL stanowiło de facto zamknięcie procesu likwidacji Polskiego Stronnictwa Ludowego, w tym zwolenników Stanisława Mikołajczyka. Powołanie nowej, w pełni zależnej od PZPR partii politycznej miało stanowić dowód szczególnej troski władzy o środowiska chłopskie. Faktycznie chodziło o wspieranie działań komunistów w kolektywizacji rolnictwa i kontroli nad centralnie planowaną gospodarką rolną. Warto dodać, że wpływ ZSL na życie polityczne kraju był niewielki wobec wszechwładzy PZPR.

Funkcję prezesa Rady Naczelnej objął Józef Niećko z dawnego PSL, a prezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego został Władysław Kowalski, zdeklarowany marksista, dawny działacz Niezależnej Partii Chłopskiej oraz Stronnictwa Ludowego.

W latach 1985–1989 kierujący ZSL Roman Malinowski był Marszałkiem Sejmu. Przedstawiciele ZSL brali udział w obradach Okrągłego Stołu, weszli także do rządu Tadeusza Mazowieckiego.

Zjednoczone Stronnictwo Ludowe funkcjonowało równo 40 lat. Zostało rozwiązane na fali zmian w Polsce po wyborach z czerwca 1989 r. Na bazie zlikwidowanego ugrupowania powstało Polskie Stronnictwo Ludowe funkcjonujące do dzisiaj.

Dnia 29 listopada 1947 r. uchwalono na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ rezolucję nr 181, na mocy której dokonano faktycznego podziału Mandatu Palestyny na dwie odrębne części: żydowską i arabską. Później na bazie przyjętych wówczas ustaleń powstało państwo Izrael. 33 państwa zagłosowały za przyjęciem rezolucji, 13 państw zagłosowało przeciwko, a 10 się wstrzymało.

Ta rezolucja była punktem wyjścia do uporządkowania interesów dwóch grup narodowościowych zamieszkujących ten region. Zakładano przy tym, że Jerozolima i Betlejem będą specjalnymi obszarami znajdującymi się pod ochroną międzynarodową i zarządzaną przez ONZ. Oba nowe państwa, żydowskie i arabskie, miały powstać najpóźniej do 1 października 1948 r.

Przyjęte rozwiązania zostały zaakceptowane przez społeczność żydowską, ale zdecydowanie odrzucone przez Arabów. Ostatecznie powołana w celu wdrożenia przyjętego przez ONZ planu podziału terytoriów Komisja Narodów Zjednoczonych ds. Palestyny nie była w stanie przyjąć zaproponowanych rozwiązań.

Najpierw bowiem wybuchła wojna domowa w samej Palestynie. Potem zaś otwarta wojna izraelsko-arabska, trwająca nieco ponad rok, od 15 maja 1948 r. do 20 lipca 1949 r. Zaczęła się zaraz po wygaśnięciu brytyjskiego mandatu i proklamowaniu niepodległości przez Izrael.

Konsekwencje przyjętej w 1947 r. rezolucji są widoczne do dzisiaj w tlącym się i co jakiś czas wybuchającym konflikcie izraelsko-arabskim.

W dniu 30 listopada 1982 r. ukazał się solowy album wokalisty Michaela Jacksona zatytułowany Thriller, wydany trzy lata po albumie Off the Wall. To najlepiej sprzedający się w historii album muzyczny, który rozszedł się w ponad 100 mln egzemplarzy. Tylko w ciągu pierwszego tygodnia sprzedało się milion egzemplarzy. Wydawcą albumu była wytwórnia Epic Records.

Przez 37 tygodni Thriller był na szczycie amerykańskiej listy przebojów czasopisma „Billboard”, publikującego raz w tygodniu 200 najlepiej sprzedających się albumów w Stanach Zjednoczonych. W 1983 i 1984 r. nadal był najlepiej sprzedającym się albumem. Potwierdzeniem sukcesu płyty jest osiem nagród Grammy, w tym tę najważniejsza, w kategorii Album Roku.

W opinii krytyków płyta Thriller zmieniła oblicze rynku muzycznego na całym świecie. Prezentowane w albumie utwory łączyły różne gatunki muzyczne: pop, rock, soul, funk czy R&B. Siedem utworów z płyty ukazało się jako single, pojawiali się w nich obok Jacksona znani artyści. W piosence The Girl is Mine Michael Jackson śpiewał z Paulem McCartneyem, a w utworze Beat it solo na gitarze gra Eddie van Halen.

Jako ciekawostkę warto dodać, że początkowo rozważano inny tytuł albumu – Midnight Man – ale ostatecznie z powodów marketingowych uznano, że tytuł Thriller przyczyni się do zwiększenia sukcesu komercyjnego płyty. W prace nad albumem zaangażowany był znany artysta Quincy Jones.

Płyta Thriller znajduje się w National Recording Registry, a sam teledysk do singla Thriller został zdeponowany w National Film Registry Biblioteki Kongresu.