Najmniejsza małpa człekokształtna żyła w Europie 11 milionów lat temu
Międzynarodowy zespół badaczy prowadzący wykopaliska w regionie Allgäu, który jest położony na południu Niemiec, w kraju związkowym Bawaria, w kamieniołomie gliny odkrył najmniejszy znany gatunek małpy człekokształtne. Buronius manfredschmidi, bo tak zostało nazwane to prehistoryczne zwierzę, zamieszkiwał tropikalne europejskie lasy 11 miliony lat temu.
Szczątki Buronius manfredschmidi zostały znalezione w bezpośrednim sąsiedztwie innej człekokształtnej skamieliny, dużej małpy Danuvius guggenmosi, której najbardziej znany kompletny egzemplarz „Udo” również został wydobyty z kamieniołomu gliny w regionie Allgäu na południu Niemiec. Danuvius został zidentyfikowany jako gatunek małpy, która wykształciła zdolność chodu w pozycji wyprostowanej około 12 milionów lat temu.
Wyniki badania zostały opublikowane w czerwcu 2024 r. przez prof. Madelaine Böhme z Uniwersytetu w Tybindze w Niemczech oraz Davida Beganema z Uniwersytetu w Toronto oraz innych naukowców w czasopiśmie naukowym „PLOS One”. „Warunki depozycji szczątków pozwalają wnioskować, że obie te człekokształtne małpy skolonizowały ten sam ekosystem w tym samym czasie” – powiedział Thomas Lechner, członek zespołu badawczego i kierownik wykopalisk, który zbadał skamieniałości dwóch zębów i rzepki należących do Buroniusa.
Rozmiar skamieniałości wskazuje, że Burunius ważył zaledwie 10 kilogramów. Był zatem znacznie mniejszy niż wszystkie żyjące obecnie małpy człekokształtne, w skład których wchodzą 30 kilogramowe bonobo, jak i 200 kilogramów goryle. Był on również mniejszy niż współczesny mu Danuvius, który ważył od 15 do 46 kilogramów. Masa ciała Buroniusa była zatem porównywalna z siamangami z rodziny gibonowatych, które zamieszkują Azję Południowo-Wschodnią.
„Rzepka Buroniusa jest grubsza i bardziej asymetryczna niż u Danuviusa” – stwierdził Böhme. Badacze uważają, że te różnice można wyjaśnić odmienną budową mięśni ud obu gatunków. Buronius mógł być lepiej przystosowany do wspinania się na drzewa.
Badania szkliwa zębów obu małp człekokształtnych dały wgląd w ich styl życia. U naczelnych grubość szkliwa zębów jest ściśle związana z ich dietą. Bardzo cienkie szkliwo, które występuje chociażby u goryli, wskazuje na wegetariańską dietę bogatą w błonnik. Grube szkliwo zębów, takie jak u ludzi, wskazuje na wszystkożerność oraz dietę zawierającą twarde pokarmy, co wymaga dużej siły zgryzu.
„Grubość szkliwa Buroniusa jest niższa niż u innych małp człekokształtnych jakie zostały odkryte w Europie i jest porównywalna z gorylami. Z drugiej strony, szkliwo zębów Danuvius jest grubsze niż u jakiegokolwiek wymarłego gatunku i prawie osiąga wytrzymałość szkliwa zębów ludzkich” – mówi Böhme. Różna grubość szkliwa odpowiada kształtowi powierzchni żujących. Szkliwo jest gładsze u Buroniusa i ma mocniejsze krawędzie tnące; szkliwo Danuviusa jest karbowane i ma tępe grzbiety zębów. „Wszystko to sugeruje, że Buronius był liściożercą, a Danuvius wszystkożercą” – dodał ekspert.
Jeśli dwa pokrewne gatunki żyją w tym samym siedlisku to muszą wykorzystywać różne zasoby, aby uniknąć konkurencji. Ustalenia naukowców poczynione w miejscu, w którym znaleziono skamieniałości z Hammerschmiede, dowodzą, iż to zjawisko wystąpiło u małp, które 11 milionów lat temu zamieszkiwały ówczesną tropikalną Europę.
Autorzy twierdzą, że Bourunius, który zjadał małe liście, mógł dłużej przebywać w koronach drzew i gałęziach. Z drugiej strony, Danuvius, który był ponad dwukrotnie większy i zdolny do dwunożności, prawdopodobnie wędrował po większym obszarze, aby znaleźć bardziej zróżnicowane źródła pożywienia. Można to porównać do dzisiejszych małp i orangutanów z Borneo i Sumatry: Orangutany wędrują przez tropikalne lasy w poszukiwaniu pożywienia, podczas gdy małe owocożerne małpy pozostają w koronach drzew.
Marcin Jarzębski
