Astronomowie zbadali rentgenowski układ podwójny EXO 2030+375
Naukowcy obserwowali rentgenowski układ podwójny znany jako EXO 2030+375. Badania dostarczyły informacji na temat ewolucji i natury wybuchu zaobserwowanego w tym systemie trzy lata temu.
Rentgenowskie układy podwójne (XRB), jak tłumaczą badacze, składają się z normalnej gwiazdy lub białego karła przenoszącego masę na zwartą gwiazdę neutronową lub czarną dziurę. W oparciu o masę gwiazdy towarzyszącej, astronomowie dzielą je na binarne układy rentgenowskie o niskiej masie (LMXB) i binarne układy rentgenowskie o wysokiej masie (HMXB).
Układy podwójne Be/X-ray (BeXRB) stanowią największą podgrupę układów HMXB. Systemy te składają się z gwiazd typu Be i zazwyczaj, gwiazd neutronowych, w tym pulsarów. Obserwacje wykazały, jak podkreślają naukowcy, że większość z tych układów wykazuje słabą, trwałą emisję promieniowania rentgenowskiego, która jest przerywana wybuchami trwającymi kilka tygodni.
Jak zaznaczają badacze, EXO 2030+375 to układ typu BeXRB odkryty w 1985 roku podczas silnego rozbłysku rentgenowskiego. Składa się on z namagnesowanej gwiazdy neutronowej i towarzysza B0 Ve. Okres orbitalny EXO 2030+375 wynosi 46 dni, a gwiazda neutronowa wykazuje pulsacje rentgenowskie z okresem około 43 sekund. Układ podwójny najprawdopodobniej znajduje się w odległości 7800 lat świetlnych od Ziemi, jednak niektóre badania wskazują na bliższą odległość.
Do tej pory astronomowie zaobserwowali trzy gigantyczne wybuchy EXO 2030+375 – w 1985, 2006 i 2021 roku. Najnowszy wybuch, który rozpoczął się w lipcu 2021 roku, został zaobserwowany przez sondę kosmiczną Nuclear Spectroscopic Telescope Array (NuSTAR) oraz Neutron Star Interior Composition Explorer (NICER) na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Najnowsze badania układu zostały przeprowadzone przez astronomów z University of Maryland College Park, pod kierownictwem Ralfa Ballhausena i zostały opisane w serwisie arXiv.
Obserwacje EXO 2030+375, zdaniem naukowców wykazały nagłe przejścia widmowe charakteryzujące się utwardzeniem widma w kierunku niższej jasności. Odkrycie to jest zaskakujące jak podkreślają badacze, ponieważ wiele akreujących pulsarów wykazuje stabilne, ciągłe widmo, utworzone głównie przez promieniowanie hamowania (promieniowanie elektromagnetyczne powstające podczas hamowania cząstki obdarzonej ładunkiem elektrycznym – jest jedną z dróg utraty energii przez poruszającą się naładowaną cząstkę, jest to, na poziomie mechaniki kwantowej, wyjaśnienie zjawiska radiacji) przy jasnościach powyżej 10 miliardów erg/s (jednostka pracy i energii, jednostka pochodna w układzie miar CGS). Astronomowie zauważyli, że znaczące przejścia widmowe w kierunku akrecji o niskiej jasności są oczekiwane przy niższych jasnościach.
Emil Gołoś
