Siedem chorób, które można zobaczyć na dnie oka

Mówi się, że oczy są zwierciadłem duszy. Coś w tym jest, bo coraz częściej na badanie okulistyczne kierują nas lekarze innych specjalności. Dno oka mówi bardzo dużo o nas i stanie naszego zdrowia. W silnym świetle oftalmoskopu widać bowiem wiele zmian chorobowych, które nie dają jeszcze żadnych innych objawów. 

Dno oka i diagnoza stanu zdrowia

Badanie dna oka jest jednym z podstawowych badań wykonywanych w gabinecie okulistycznym. Po podaniu specjalnych kropli rozszerzających źrenicę, lekarz za pomocą specjalnego wziernika – oftalmoskopu kieruje do oka snop silnego światła, które przenika przez wszystkie struktury oka i oświetla jego dno. Dzięki temu może ocenić stan siatkówki, nerwu wzrokowego i naczyń krwionośnych. 

Badanie dna oka jest podstawowym badaniem okulistycznym pomagającym diagnozować choroby plamki żółtej (AMD) i błony naczyniowej. Oftalmoskopia pozwala na obejrzenie dna oka w sporym powiększeniu, okulista widzi więc nie tylko zmiany związane z zaburzeniami widzenia, ale także stan naczyń krwionośnych i wszelkie zmiany na siatkówce – błonie wyścielającej oko od środka, zawierającej 10 warstw komórek fotoreceptorowych od których zależy magia widzenia. 

1. Nadciśnienie

Podczas badania dna oka lekarz wyraźnie widzi spowodowane nadmiernym ciśnieniem zwężenia i stwardnienia tętniczek, obserwuje także uszkodzenia, jakie zostawiają one na siatkówce – wybroczyny i wysięki. Zmiany te nazywa się retinopatią nadciśnieniową a na ich podstawie można precyzyjnie określić stopień zaawansowania nadciśnienia tętniczego i ilość gromadzących się na siatkówce lipidów. W zaawansowanym stadium może to prowadzić do obrzęku tarczy nerwu wzrokowego. Dla wielu osób diagnoza ta jest całkowitym zaskoczeniem, ponieważ problemy z wysokim ciśnieniem długo przebiegają bezobjawowo. Nieleczone nadciśnienie jest przyczyną bardzo poważnych chorób okulistycznych prowadzących do utraty wzroku – jaskry i zwyrodnienia plamki żółtej (AMD). 

2. Miażdżyca i choroby zakrzepowo-zatorowe

Osoby z wysokim ciśnieniem i miażdżycą mogą doświadczyć zatoru lub wylewu do oka. Jest ono skutkiem zamknięcia tętnicy lub żyły przebiegającej przez siatkówkę. Jeśli dojdzie do zamknięcia tętnicy środkowej siatkówki, pacjent przestaje widzieć i konieczne jest natychmiastowe leczenie, które nie zawsze kończy się odwróceniem tych zmian. 

3. Cukrzyca 

Zaburzenia widzenia są jednymi z najczęstszych i najpoważniejszych powikłań cukrzycy. Retinopatia cukrzycowa upośledza ukrwienie siatkówki, okulista obserwuje na dnie oka obrzęki, przekrwienia, wysięki i grudki lipidów, co powoduje nie tylko powolne osłabienie wzroku, ale – w najbardziej zaawansowanych przypadkach – także ślepotę. Statystyki są nieubłagane – w ciągu 20 lat retinopatia cukrzycowa rozwija się u niemal wszystkich chorych na cukrzycę typu 1 i co drugiej osoby z cukrzycą typu 2. Największym zagrożeniem dla oczu są wahania cukru we krwi, które przyspieszają rozwój niekorzystnych zmian siatkówki. 

4. Choroby tarczycy

Podczas badania dna oka lekarz może zasugerować zarówno nadczynność jak i niedoczynność tarczycy. Szczególnie wyraźne zmiany oczne dotyczą choroby Gravesa-Basedowa, które nie tylko manifestuje się wytrzeszczem oczu, ale także wzrostem ciśnienia śródgałkowego i włóknienia pozagałkowego. Na dnie oka widać wtedy nacieki i mukopolisacharydy. Pacjenci skarżą się na ból gałki ocznej, problemy z jej ruchomością, zaczerwienia i suchość. 

5. Choroby wątroby

Badanie okulistyczne może być punktem wyjścia do diagnozowania problemów z wątrobą. Charakterystyczne zażółcenie białek oka ma związek ze zbyt wysokim poziomem bilirubiny we krwi i może świadczyć np. o wirusowym zapaleniu wątroby lub jej uszkodzeniu spowodowanym alkoholem, lekami, stresem czy nawet głodówką. Żółte oczy mogą być także objawem zespołu Gilberta, choroby metabolicznej związanej ze złym wydalaniem bilirubiny. 

6. Wysoki cholesterol

Badanie dna oka pozwala lekarzowi ocenić wygląd tęczówek. Jeśli zauważą wokół nich białą obwódkę, może to świadczyć o wysokim poziomie cholesterolu. Wyraźnym objawem tych zmian jest pojawienie się na powiekach grudek nazywanych kępkami żółtymi. Mogą mieć one różne kształty i rozmiary a ich położenie może niekiedy utrudniać widzenie. Żółtaki można usuwać operacyjnie, mają jednak tendencję do nawracania, jeśli usunięciu nie towarzyszy leczenie i zmiana diety. Warto wiedzieć, że kępki żółte występują nie tylko z powodu zaburzeń poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, HDL i trójglicerydów, ale także przy problemach z nerkami i cukrzycy. 

7. Nowotwory

Badając dno oka okulista może też z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić zmiany wskazujące na obecność nowotworów, przede wszystkim oczu. Jeden z groźniejszych,  czerniak wewnątrzgałkowy ma skłonność do przerzutów, np. do wątroby. W oku mogą się także lokować przerzuty raka piersi i płuca. Podczas badania oftalmoskopem czy innymi narzędziami doświadczony okulista może też zobaczyć guzy w mózgu. 

Dno oka – niezbędne badania diagnostyczne

Specjaliści zalecają, by robić badanie dna oka raz na 2-3 lata, a po pięćdziesiątce – raz do roku. Osoby obciążone rodzinnie jaskrą powinny regularnie badać oczy już po trzydziestce. 

Jolanta Pawnik