Jak leczono się w Imperium Rzymskim?
Ziołowe recepty Galena

W ramach prowadzonych w Bergamie, w prowincji Izmir (zachodnia Turcja) badań nad roślinami leczniczymi, naukowcy z Uniwersytetu Ege analizują wpływ recept ziołowych opisywanych na przestrzeni lat przez słynnego starożytnego rzymskiego lekarza Galena.

Galen był jednym z najwybitniejszych lekarzy i anatomów starożytnego świata Imperium Rzymskiego. Jego talenty nie ograniczały się jednak wyłącznie do medycyny, gdyż był także filozofem i pisarzem. Urodził się w 129 lub 130 r. n.e. w Pergamonie, a następnie kształcił się w Smyrnie, Koryncie, Palestynie i Aleksandrii. Jest on nie tylko ojcem farmacji, ale również pierwszym znanym lekarzem sportowym – odpowiadał za leczenie gladiatorów. Jego prace medyczny miały ogromny wpływ na rozwój nauk medycznych w średniowieczu i renesansie. Dzierżył pozycję wiodącego autorytetu w zakresie teorii medycyny przez okres co najmniej czternastu wieków. Ten jeden z pierwszych pionierów medycyny zmarł w sędziwym wieku, osiągając 87 lat, w 216 r. 

W ramach badania przeprowadzonego przez naukowców z Uniwersytet Ege w Izmirze zostało sprawdzone w jaki sposób rośliny były wykorzystywane na terenie zachodniej Anatolii w medycynie na przestrzeni dziejów. Wchodzący w skład zespołu badaczy dr Şükrü Arasan odwiedził wioski w regionie i rozmawiał z mieszkańcami, aby porównać recepty ziołowe zarejestrowane w regionie Bergama z receptami Galena, informuje portal „Arkeonews„.

Badania doktora Şükrü Arasana i jego zespołu doprowadziły ich do lokalnych społeczności, w których stosowanie roślin w medycynie jest wciąż żywą tradycją. W trakcie prac badawczych porównali leki ziołowe wywarzane przez lokalne społeczności odwiedzanych wiosek z tymi środkami leczniczymi, które opisywał Galen. W toku tej analizy porównawczej eksperci odkryli intrygującą ciągłość w stosowaniu ziołowych lekarstw. Okazało się, że 160 różnych gatunków roślin, które były opisywane przez rzymskiego lekarza są nadal w użyciu, a około 130 z nich jest wykorzystywanych do celów terapeutycznych.

„Najważniejszym przedmiotem naszego badania były rośliny stosowane w tradycyjnej medycynie ludowej. Jedną z metod leczniczych, która nas zaskoczyła, było zastosowanie nasion lulka przeciwko larwom muchówek. Nasiona lulka są mieszane z łojem zwierzęcym lub tłuszczem z ogona i poddawane różnym procesom w celu wytworzenia dymu. Twarz pacjenta jest wystawiana na działanie dymu, a larwy much spadają do miski z wodą pod brodą” – stwierdził dr Arasan. Jak dowodzą badacze jest to niewątpliwie świadectwo innowacyjnych i praktycznych zastosowań tych starożytnych recept, które stworzył Galen.

Podkreślając znaczenie dawkowania przy stosowaniu roślin jako tradycyjnej medycyny, profesor Hasan Yıldırım z Wydziału Biologii Uniwersytetu Ege powiedział: „Badamy formuły Galena. Specjalny charakter jego formuł medycznych jest ukryty w dawkach. Na przykład, w jednym z tekstów pisze, aby «pić herbatę z szałwii». Ale ile należy jej wypić? Zastosowanie, działanie, dawka i skutki uboczne w przypadku każdej rośliny są inne. Niewielka ilość wielu ziołowych substancji czynnych jest lecznicza, ale zbyt duża może być trująca”.

Zdaniem naukowców konieczność zachowania tej subtelnej równowagi podkreśla moc naturalnych środków leczniczych, których mądrości została zachowana w prastarych ludowych zwyczajach. Jak dowodzą, badanie formuł Galena służy jako przypomnienie złożonego związku między naturą a zdrowiem, a także „niekończącego się dialogu między przeszłością a teraźniejszością”.

Marcin Jarzębski