Czym są egzoplanety? Odkryto ich już 5 500!
Ponad trzy dekady po pierwszym potwierdzeniu istnienia planet poza naszym Układem Słonecznym, naukowcy ogłosili odkrycie sześciu nowych, zwiększając tę liczbę do ponad 5 500. To kolejny ważny krok w podróży do zrozumienia Wszechświata.
W 1992 r. potwierdzono istnienie pierwszych egzoplanet, gdy naukowcy wykryli bliźniacze globy Poltergeist i Phobetor krążące wokół pulsara PSR B1257+12. A w marcu 2022 r., naukowcy świętowali przekroczenie 5 tysięcy odkrytych obcych światów.
Sześć nowych egzoplanet: HD 36384 b, TOI-198 b, TOI-2095 b, TOI-2095 c, TOI-4860 b i MWC 758 c – zwiększyło, jak zaznaczają naukowcy z NASA, całkowitą liczbę potwierdzonych odkrytych globów do 5 502.
Pierwsza z nich – HD 36384 b to super-Jowisz, który krąży wokół ogromnej gwiazdy typu M. Planeta ta została odkryta przy użyciu metody prędkości radialnych, która mierzy „chybotanie” odległych gwiazd spowodowane grawitacyjnym przyciąganiem krążących wokół nich planet. Gwiazda gospodarz planety jest prawie 40 razy większa od Słońca.
Druga planeta – TOI-198 b to potencjalnie skalisty świat, który krąży na najbardziej wewnętrznej krawędzi strefy zamieszkiwalnej (ekosfera – przestrzeń wokół gwiazdy, gdzie może zostać utrzymana woda w stanie ciekłym) wokół swojej gwiazdy, karła typu M. Glob został odkryty przy użyciu metody tranzytu, która wykrywa egzoplanety, gdy przecinają one tarczę swojej gwiazdy na swojej orbicie, powodując tymczasowe jej przyciemnienie.
Kolejne egzoplanety TOI-2095 b i TOI-2095 c to duże, gorące super-Ziemie, które krążą w tym samym układzie wokół wspólnej gwiazdy, karła typu M. Obie planety zostały odkryte metodą tranzytu. Znajdują się na tyle blisko swojej gwiazdy, że prawdopodobnie są bardziej podobne do Wenus niż do Ziemi.
Piąty świat – TOI-4860 b to gazowy olbrzym wielkości Jowisza lub „gorący jowisz”, który krąży wokół gwiazdy karłowatej typu M. Glob został odkryty przy użyciu metody tranzytu. Wykonuje orbitę co 1,52 dnia, co oznacza, że znajduje się bardzo blisko swojej gwiazdy. Podczas gdy niezwykle rzadko zdarza się, by gazowe olbrzymy takie jak ten krążyły tak blisko swoich gospodarzy, to jeszcze rzadziej zdarza się, by orbitowały wokół gwiazd karłowatych typu M, jak ma to miejsce w tym przypadku.
Ostatnia z odkrytych globów – MWC 758 c to gigantyczna protoplaneta krążąca wokół bardzo młodej gwiazdy. Wciąż posiada ona swój wirujący dysk protoplanetarny, składający się z gazu i pyłu. Świat został odkryty za pomocą bezpośredniego obrazowania. Jest jednym z pierwszych globów odkrytych w układzie, w którym gwiazda posiada dysk protoplanetarny.
Badania i poszukiwania egzoplanet niezwykle przyspieszyły od czasu potwierdzenia istnienia pierwszego z obcych światów w 1992 roku, a wraz z rozwojem technologii, przyszłość tej dziedziny nauki będzie zdaniem astronomów z NASA, jeszcze bardziej przyspieszać, a odkrycie 5 500, to dopiero początek.
Obecnie istnieje szereg zarówno kosmicznych, jak i naziemnych instrumentów i obserwatoriów, które naukowcy wykorzystują do wykrywania i badania egzoplanet. Należący do NASA satelita Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) został uruchomiony w 2018 roku i zidentyfikował tysiące kandydatów na egzoplanety oraz potwierdził istnienie ponad 320 planet. Teleskopy kosmiczne NASA Spitzer, Hubble, a ostatnio Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba również zostały wykorzystane do odkrywania i badania obcych światów.
Kolejny teleskop należący do amerykańskiej agencji kosmicznej, Nancy Grace Roman Space Telescope ma zostać wystrzelony w maju 2027 roku. Będzie wyposażony w narzędzie Roman Coronagraph Instrument, ten koronagraf (przyrząd astronomiczny służący do obserwacji korony słonecznej) będzie działał przy użyciu szeregu złożonych masek i luster do zniekształcania światła pochodzącego z odległych gwiazd. Za jego pomocą możliwe będzie ujawnienie i bezpośrednie zobrazowanie kolejnych ukrytych do tej pory egzoplanety.
Emil Gołoś
