Pod Piazza Pia w Rzymie odkopano ogród szalonego cesarza Kaliguli

W związku z trwającym w Rzymie projektem przebudowy placu Piazza Pia, który ma być ukończony na Rok Jubileuszowy Watykanu przypadający na 2025 r., włoscy archeolodzy odkryli pozostałości portyku i ogrodu, które należały do niesławnego szalonego cesarza Kaliguli.

Wśród odkopanych przez robotników na terenie placu Piazza Pia starożytnych pozostałości architektonicznych znajduje się mur z trawertynu (porowatej skały osadowej składającej się głównie z kalcytu i aragonitu), kolumnadowy portyk oraz otwartą przestrzeń, która prawdopodobnie niegdyś była używana jako ogród, na co wskazują rury irygacyjne z ołowiem znalezione w tym miejscu. Zwrócona w stronę rzeki Tyber, Piazza Pia na terenie dawnych Ogrodów Agrypiny – luksusowej posiadłości, która kiedyś obejmowała większość Watykanu.

Napisy na rurach wodnych biegnących przez cały ogród odnoszą się do imienia Kaliguli, Gaius Caesar Augustus Germanicus, oraz do imienia jego prababki ze strony ojca. Przydomek Kaligula cesarz ten uzyskał jeszcze jako dziecko, kiedy towarzyszył swojemu ojcu w jednej z wypraw wojennych i żołnierze zaczęli określać go mianem „mały bucik”.

Napisy wskazują, że majątek prawdopodobnie przechodził z linii rodzinnej Germanika na Agrypinę Starszą po jego śmierci, a następnie w 33 r. n.e. po jej śmierci odziedziczył go Kaligula – miało to miejsce na cztery lata przed początkiem jego krótkiego panowania, którego początek przypadł na 37 r. n.e. Kaligula zasłynął z tyrańskich i okrutnych rządów, które zakończyło dopiero jego zabójstwo w 41 r. n.e. Zdaniem części badaczy Kaligula cierpiał na poważne choroby psychiczne, informuje portal „Live Science„.

Oświadczenie włoskiego Ministerstwa Kultury sugeruje, że niedawno odkryta nieruchomość została wymieniona w fragmencie traktatu Filona z Aleksandrii „O poselstwie do Gajusza ”. W tekście tym żydowski filozof opisywał jak Kaligula przyjął delegację Żydów z Aleksandrii, którzy walczyli o swoje prawa, twierdząc, że doznają prześladowań i cierpienia ze strony Greków z Aleksandrii. Spotkanie to miało miejsce w dużym ogrodzie, oddzielającym rzekę Tyber od monumentalnego portyku. Kaligula nie był zbyt przychylny dla zmagań aleksandryjskich Żydów i odrzucił prośbę delegacji. Za sprawą tego źródła wiemy jednak o istnieniu ogrodu Kaliguli, którego to ruiny zostały najprawdopodobniej odkryte niedawno w trakcie prac budowlanych na terenie Piazza Pia.

Oprócz ruin stanowiących część dawnego ogrodu Kaliguli w miejscu tym zespół archeologów, na czele którego stoi Danieli Porro, Dory Cirone i Alessio De Cristofaro, zidentyfikował także mnóstwo wykonanych z terakoty reliefów Campana, które przedstawiały rozmaite scenki z mitologii rzymskiej. Reliefy te były używane jako fryzy  i zazwyczaj znajdowały się na szczytach zewnętrznych ścian pod dachem, jak i w innych miejscach: przy dachówkach, czy antefiksach (ustawianych na gzymsie, wzdłuż okapu, płatkach z kamieniach). Reliefy Campany były wykorzystywane także jako dekoracja wnętrz, zwykle z szeregiem sekcji tworzących poziomy fryz.

Odkrycie nastąpiło w trakcie trwającej renowacji i relokacji rzymskiej fulloniki z II wieku, będącej warsztatem służącym do obróbki tekstyliów i pełniącej przy tym funkcję pralni, jaka została odkryta pod Piazza Pia w czerwcu 2024 r. Robotnicy budujący przejście podziemne pod tym obszarem byli zdumieni, gdy natknęli się na przestrzeń pełną mozaik, zbiorników i zakopanych naczyń do moczenia tkanin. Fullonica zostanie ponownie złożona i zabezpieczona w okolicy Zamku Świętego Anioła, aby podkreślić jej historię i związek z tym miejscem.

Marcin Jarzębski