Réflexions na Niedzielę. Nowa doktryna obronna Stanów Zjednoczonych – czy naprawdę jest aż tak zła?
Swoimi refleksjami z Czytelnikami Gazety na Niedzielę dzieli się mieszkający wśród nas dziennikarz Nathaniel Garstecka. Refleksje o Polsce i Polakach, zdziwienia i fascynacje. Tekst publikujemy w językach francuskim i polskim.
Réflexions d’un dimanche
La nouvelle doctrine de défense américaine, si scandaleuse que cela?
Le gouvernement américain a publié sa nouvelle doctrine de défense, la «National Security Strategy». Cela a déclenché l’habituelle vague de critiques à l’encontre de Donald Trump, critiques le plus souvent déraisonnées. Pourtant, le document en question ne constitue en rien une menace pour notre sécurité, bien au contraire.
Il n’y a pourtant pas besoin de chercher bien loin dans le texte, qui fait une trentaine de pages, pour se rassurer. Dès la page 5, dans le chapitre «What Do We Want In and From the World?», donc celui qui nous intéresse le plus, nous pouvons lire que les Etats-Unis souhaitent garantir la stabilité et la sécurité du monde occidental, lutter contre les menaces qui pèsent sur lui et restaurer son identité. Evidemment, au préalable les auteurs rappellent que les Etats-Unis comptent se concentrer en premier lieu sur la situation chez eux. C’est le fameux «America First», qui n’est pas une invention de Donald Trump mais qui est ancré profondément dans la tradition politique américaine.
Ce n’est cependant pas de l’isolationnisme. La doctrine stratégique américaine explicite bien le besoin d’influer sur la marche du monde (via les technologies et les standards) et de s’assurer qu’aucune puissance hostile ne prenne le contrôle des zones les plus sensibles, à savoir l’indo-pacifique et le Proche et Moyen-Orient.
Si le document cite explicitement la Chine comme principale menace pesant sur les Etats-Unis, le sort de l’Europe y tient une place importante aussi. La stabilité et la sécurité du continent sont mentionnés, et la guerre menée par la Russie en Ukraine est un obstacle à cette stabilité, d’où la nécessité d’y mettre fin. Dans cet objectif, les Etats-Unis comptent passer par la négociation, étant donné que les Européens eux-mêmes ne sont pas disposés à user d’autres moyens («This lack of self-confidence is most evident in Europe’s relationship with Russia»), alors qu’ils en en disposent pourtant («European allies enjoy a significant hard power advantage over Russia by almost every measure, save nuclear weapons»).
Il est en outre prévu que les Etats-Unis soutiennent le renforcement militaire de l’Europe afin que celle-ci soit en capacité de se défendre face à des puissances adverses: «Enabling Europe to stand on its own feet and operate as a group of aligned sovereign nations, including by taking primary responsibility for its own defense, without being dominated by any adversarial power» et «Building up the healthy nations of Central, Eastern, and Southern Europe through commercial ties, weapons sales, political collaboration, and cultural and educational exchanges». Le modèle actuel prôné par les institutions européennes ayant manifestement échoué, l’Amérique compte s’engager plus directement dans la sécurité du flanc est, tant économiquement qu’en lui fournissant des armes.
Le président américain incite explicitement les pays européens à se ressaisir, tant en matière d’économie, de régulations, que de politiques migratoires: «Should present trends continue, the continent will be unrecognizable in 20 years or less […] We want Europe to remain European, to regain its civilizational self-confidence, and to abandon its failed focus on regulatory suffocation». Le vice-président Vance avait déjà mis en avant cette position dans son discours à Munich en février 2025. Comment donc, après un tel appel, continuer de croire que Donald Trump se désintéresse de l’Europe et souhaite son affaiblissement?
La question migratoire est abondamment traitée dans la doctrine stratégique américaine. Elle est citée comme une menace essentielle à l’unité, la sécurité et la pérennité de la civilisation occidentale. Les Américains ont raison d’en faire un sujet critique. La Russie n’est pas la seule menace qui pèse sur l’Europe, ce que les élites centristes et progressistes ont tendance à ignorer car porter l’attention sur la Russie seule permet de masquer la situation sécuritaire dramatique à l’intérieur des pays européens. Il est évident que l’hystérie des commentateurs européens au sujet de ce document peut s’expliquer par un refus, conscient ou inconscient, de se confronter à cette réalité. Nous refusons que les Etats-Unis nous mettent face à nos propres échecs et contradictions. C’est en particulier le cas en France, où la rivalité (souvent aveugle) avec l’Amérique fait quasiment partie de l’ADN national.
Enfin, évoquons la volonté de Donald Trump de cesser les programmes de discrimination «positive» et le soutien aux idéologies progressistes, tant en politique intérieure («Re-instilling a culture of competence, rooting out so-called “DEI” and other discriminatory and anti-competitive practices that degrade our institutions and hold us back») qu’extérieure («For far too long, American policy in Africa has focused on providing, and later on spreading, liberal ideology»). Ici aussi, l’Europe devrait s’inspirer de cette direction.
La «National Security Strategy» n’a donc rien de scandaleux. Elle est la manifestation de la doctrine Trump, ce que le président américain annonce depuis des années. Elle pointe les risques qui pèsent sur les Etats-Unis et l’Europe et incite cette dernière à sortir de sa torpeur (en augmentant par exemple les investissements militaires), à réaffirmer sa force et sa fierté. C’est peut-être une méthode de communication un peu trop directe pour les élites plates et somnolentes des salons des grandes capitales européennes, mais au moins cela a le mérite de la clarté et surtout il est difficile de ne pas être d’accord avec le constat énoncé par les Américains.
L’absence de la Pologne dans les négociations sur l’Ukraine
Une polémique a éclaté en Pologne sur l’absence du premier ministre Donald Tusk à Londres, alors que s’y retrouvaient Keir Starmer, Volodymyr Zelensky, Emmanuel Macron et Friedrich Merz pour évoquer «les négociations en cours dans le cadre de la médiation américaine». D’une manière générale, les médias polonais pointent régulièrement le fait que la Pologne ne soit pas conviée aux grands sommets au sujet de l’Ukraine et les deux principaux camps politiques se rejettent la responsabilité dans un spectacle qui est loin de les mettre en valeur. Après tout, la Pologne n’a-t-elle pas été l’un des tous premiers pays à apporter un soutien décisif à Kiev, au pire moment de la guerre, alors qu’au même moment les Français et les Allemands tentaient de sauver les meubles avec Vladimir Poutine? Les Polonais n’ont-ils pas accueilli en urgence plus de deux millions d’Ukrainiens fuyant le conflit? Enfin, n’ont-ils pas été à la pointe de l’appui diplomatique à l’Ukraine, poussant les pays d’Europe de l’ouest à envoyer des armes aux défenseurs? Et au final, la Pologne se retrouve reléguée à un acteur de second rang derrière les cyniques Français et Allemands.
La réponse à cette problématique est extrêmement simple, mais est peu évoquée dans le débat public polonais. En fonction des méthodes de calcul, le PIB de la Pologne est approximativement de 900 milliards de dollars, celui de la France de plus de 3 000 milliards, celui du Royaume-Uni de 3 500 milliards et celui de l’Allemagne de 4 500 milliards. Voilà. Peu importe que le total du soutien apporté par la Pologne à l’Ukraine s’élève à 1,5% de son PIB, si en valeur absolue Kiev a davantage reçu d’aide d’Etats comme les Pays-Bas ou le Danemark.
L’autre élément à prendre en compte est la façon dont la Pologne a géré les conditions de son aide à l’Ukraine. Tandis que les Allemands négociaient en secret le partage de technologies militaires (la conception de drones par exemples) avec Kiev, les Polonais mettaient en scène avec un fracas parfois gênant leurs exigences en matière mémorielle, un sujet extrêmement sensible en période de guerre. Il n’est pas question de nier la nécessité de régler les questions liées aux nettoyages ethniques de Volhynie, notamment les exhumations des victimes des massacres de 1944, mais de la méthode employée vis-à-vis de l’Ukraine, peut-être fort peu diplomatique. Etant donné que les dirigeants polonais conditionnent désormais ouvertement leur soutien à ces questions mémorielles (sans doute afin de plaire à une frange radicale de l’électorat), qui sont par définition immatérielles dont difficilement estimables, ils choisissent eux-mêmes, d’une certaine façon, de ne pas faire partie du «club». Et ce malgré l’aide financière, logistique et humanitaire qui continue pourtant à être fournie à l’Ukraine.
France Info et les marchés de Noël
«Les marchés de Noël ont-ils été réhabilités par les nazis»? C’est la question posée par la chaîne de télévision publique France Info. Les journalistes expliquent que la tradition était tombée en désuétude en Allemagne et que ce sont les nationaux-socialistes qui l’ont remise au goût du jour dans les années 1930. Maladresse ou stratégie assumée? La chaîne est à juste titre accusée de porter atteinte à l’image des marchés de Noël, à un moment où ceux-ci sont la cible d’attentats islamistes et nécessitent des mesures de sécurité chaque année plus strictes.
Si l’idée est de faire passer les Français se rendant aux marchés pour des fascistes, la manœuvre est proprement abjecte. C’est une tentative supplémentaire de couper les Européens de leurs racines, de leurs coutumes, de leur identité millénaire. Que nous restera-t-il bientôt à ce rythme? Uniquement les évènements sportifs? La fête de l’Europe? La journée du voile islamique? La «gay pride»? Le tout bien évidemment parrainé par la Commission de Bruxelles.
Imaginons un seul instant un média publier un article, la veille du ramadan, sur la collaboration du Grand mufti de Jérusalem Amin al-Husseini avec les nazis. Il serait immédiatement traîné devant les tribunaux pour «incitation à la haine raciale», et qui sait s’il ne faudrait pas prévoir une protection policière pour les journalistes.
Une polémique similaire avait éclaté en Pologne en 2020, quand le site d’informations Onet avait mis en ligne un article évoquant les célébrations de Noël dans l’armée allemande durant la Seconde Guerre mondiale. Le rédacteur en chef avait été contraint de présenter ses excuses et supprimer l’article en question. France Info, de son côté, a juste choisi de retirer sa publication.
Réflexions na Niedzielę.
Nowa doktryna obronna Stanów Zjednoczonych – czy naprawdę jest aż tak zła?
Rząd amerykański opublikował nową doktrynę obronną, tzw. „National Security Strategy”. Wywołało to zwyczajową falę krytyki pod adresem Donalda Trumpa, krytyki w większości nieuzasadnionej. Dokument ten nie stanowi jednak żadnego zagrożenia dla naszego bezpieczeństwa, wręcz przeciwnie.
Nie trzeba zagłębiać się zbytnio w trzydziestostronicowy tekst, aby się o tym przekonać. Już na stronie 5, w rozdziale „What Do We Want In and From the World?”, który interesuje nas najbardziej, możemy przeczytać, że Stany Zjednoczone chcą zagwarantować stabilność i bezpieczeństwo świata zachodniego, zwalczać zagrożenia, które na nim ciążą, oraz przywrócić jego tożsamość. Oczywiście autorzy przypominają, że Stany Zjednoczone zamierzają skupić się przede wszystkim na sytuacji w swoim kraju. Jest to słynne hasło „America First”, które nie jest wynalazkiem samego Donalda Trumpa, ale jest głęboko zakorzenione w amerykańskiej tradycji politycznej.
Nie jest to jednak izolacjonizm. Amerykańska doktryna strategiczna jasno określa potrzebę wywierania wpływu na bieg wydarzeń na świecie (poprzez technologie i standardy) oraz zapewnienia, że żadna wroga potęga nie przejmie kontroli nad najbardziej wrażliwymi obszarami, czyli regionem Indo-Pacyfiku oraz Bliskim i Środkowym Wschodem.
Chociaż dokument wyraźnie wymienia Chiny jako główne zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych, los Europy również zajmuje w nim ważne miejsce. Wspomniano o stabilności i bezpieczeństwie kontynentu, a wojna prowadzona przez Rosję na Ukrainie stanowi w tej dziedzinie przeszkodę, stąd konieczność jej zakończenia. W tym celu Stany Zjednoczone zamierzają podjąć negocjacje z Rosją, biorąc pod uwagę, że sami Europejczycy nie są skłonni do stosowania innych środków („This lack of self-confidence is most evident in Europe’s relationship with Russia”), mimo że dysponują takimi środkami („European allies enjoy a significant hard power advantage over Russia by almost every measure, save nuclear weapons”).
Ponadto przewiduje się, że Stany Zjednoczone będą wspierać wzmocnienie militarne Europy, aby była w stanie bronić się przed wrogimi mocarstwami: „Enabling Europe to stand on its own feet and operate as a group of aligned sovereign nations, including by taking primary responsibility for its own defense, without being dominated by any adversarial power” oraz „Building up the healthy nations of Central, Eastern, and Southern Europe through commercial ties, weapons sales, political collaboration, and cultural and educational exchanges”. Ponieważ obecny model promowany przez instytucje europejskie najwyraźniej zawiódł, Ameryka zamierza bardziej bezpośrednio zaangażować się w bezpieczeństwo wschodniej flanki, zarówno pod względem gospodarczym, jak i poprzez dostarczanie broni.
Prezydent Stanów Zjednoczonych wyraźnie zachęca kraje europejskie do podjęcia działań zarówno w zakresie gospodarki, regulacji, jak i polityki migracyjnej: „Should present trends continue, the continent will be unrecognizable in 20 years or less […] We want Europe to remain European, to regain its civilizational self-confidence, and to abandon its failed focus on regulatory suffocation”. Wiceprezydent Vance przedstawił już to stanowisko w swoim przemówieniu w Monachium w lutym 2025 r. Jak więc po takim apelu można nadal wierzyć, że Donald Trump nie interesuje się Europą i pragnie jej osłabienia?
W amerykańskiej doktrynie strategicznej szeroko jest omawiana kwestia migracji. Jest ona wymieniana jako zasadnicze zagrożenie dla jedności, bezpieczeństwa i trwałości cywilizacji zachodniej. Amerykanie mają rację, traktując ją jako sprawę krytyczną. Rosja nie jest jedynym zagrożeniem dla Europy, co elity centrystyczne i postępowe zazwyczaj ignorują, ponieważ skupianie uwagi wyłącznie na Rosji pozwala ukryć sytuację bezpieczeństwa wewnątrz krajów europejskich. Oczywiste jest, że histerię europejskich komentatorów w związku z publikacją tego dokumentu można wyjaśnić świadomą lub nieświadomą niechęcią do konfrontacji z tą rzeczywistością. Nie chcemy, aby Stany Zjednoczone wytykały nam nasze porażki i sprzeczności. Dotyczy to w szczególności Francji, gdzie rywalizacja (często ślepa) z Ameryką jest niemal częścią narodowego DNA.
Na koniec wspomnijmy o zamiarze Donalda Trumpa, aby zatrzymać programy „pozytywnej dyskryminacji” i wspieranie postępowych ideologii, zarówno w polityce wewnętrznej („Re-instilling a culture of competence, rooting out so-called DEI and other discriminatory and anti-competitive practices that degrade our institutions and hold us back”), jak i zewnętrznej („For far too long, American policy in Africa has focused on providing, and later on spreading, liberal ideology”). Również tym Europa powinna się inspirować.
W „National Security Strategy” nie ma więc nic skandalicznego. Jest ona wyrazem doktryny Trumpa, którą amerykański prezydent głosi od lat. Wskazuje na zagrożenia dla Stanów Zjednoczonych i Europy i zachęca tę ostatnią do wyjścia z letargu (poprzez na przykład podniesienie wydatków na obronność), do wzmocnienia swojej siły i dumy. Być może jest to metoda komunikacji nieco zbyt bezpośrednia dla sennych elit salonów wielkich stolic europejskich, ale przynajmniej ma tę zaletę, że jest jasna, a przede wszystkim trudno nie zgodzić się z konstatacją sformułowaną przez Amerykanów.
Nieobecność Polski w negocjacjach dotyczących Ukrainy
W Polsce pojawiły się kontrowersje w związku z nieobecnością premiera Donalda Tuska w Londynie, gdzie spotkali się Keir Starmer, Wołodymyr Zełenski, Emmanuel Macron i Friedrich Merz, aby omówić „trwające negocjacje w ramach mediacji amerykańskiej”. Ogólnie rzecz biorąc, polskie media regularnie zwracają uwagę na fakt, że Polska nie jest zapraszana na ważne szczyty dotyczące Ukrainy, a dwa główne obozy polityczne obarczają się nawzajem odpowiedzialnością za tę sytuację, co negatywnie wpływa na ich wizerunek. W końcu czy to nie Polska była jednym z pierwszych krajów, które udzieliły decydującego wsparcia Kijowowi w najgorszym momencie wojny, podczas gdy Francuzi i Niemcy próbowali ratować stosunki z Władimirem Putinem? Czy to nie Polacy przyjęli w trybie pilnym ponad dwa miliony Ukraińców uciekających przed konfliktem? Czy to wreszcie nie Polacy stali na czele dyplomatycznego wsparcia dla Ukrainy, naciskając kraje Europy Zachodniej, aby wysłały broń obrońcom? Ostatecznie Polska znalazła się w cieniu cynicznych Niemiec i Francji.
Odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się stało, jest prosta, ale rzadko pojawia się w polskiej debacie publicznej. W zależności od metod obliczeniowych PKB Polski wynosi ok. 900 miliardów dolarów, Francji ponad 3000 miliardów, Wielkiej Brytanii 3500 miliardów, a Niemiec 4500 miliardów. Nie ma znaczenia to, że łączna pomoc udzielona Ukrainie przez Polskę wynosi 1,5 proc. jej PKB, skoro w wartościach bezwzględnych Kijów otrzymał więcej pomocy od takich państw jak Holandia czy Dania.
Kolejnym elementem, który należy wziąć pod uwagę, jest sposób, w jaki Polska zarządzała warunkami swojej pomocy dla Ukrainy. Podczas gdy Niemcy potajemnie negocjowali z Kijowem podział technologii wojskowych (na przykład projektowanie dronów), Polacy nieraz żenująco głośno wyrażali swoje wymagania dotyczące pamięci historycznej, co jest tematem niezwykle delikatnym w czasie wojny. Nie chodzi tutaj o zaprzeczanie konieczności rozwiązania problemów związanych z ludobójstwem na Wołyniu, w szczególności ekshumacji ofiar masakr z 1944 r., ale o mało dyplomatyczną metodę zastosowaną wobec Ukrainy. Biorąc pod uwagę, że polscy przywódcy otwarcie uzależniają obecnie swoje poparcie od kwestii pamięci (prawdopodobnie po to, aby zadowolić radykalną część elektoratu), które z definicji są niematerialne i trudne do oszacowania, sami w pewien sposób decydują o tym, by nie należeć do „klubu”. I to pomimo pomocy finansowej, logistycznej i humanitarnej, która nadal jest przez Polskę udzielana Ukrainie.
France Info i jarmarki bożonarodzeniowe
„Czy jarmarki bożenarodzeniowe zostały zrehabilitowane przez nazistów”? Takie pytanie zadaje francuska publiczna stacja telewizyjna France Info. Dziennikarze wyjaśniają, że tradycja ta została zapomniana w Niemczech i to narodowi socjaliści przywrócili ją do łask w latach 30. XX wieku. Niezręczność czy świadoma strategia? Stacja została słusznie oskarżona o szkodzenie wizerunkowi jarmarków bożonarodzeniowych w momencie, gdy są one celem ataków islamistów i wymagają coraz bardziej rygorystycznych środków bezpieczeństwa.
Jeśli celem jest przedstawienie Francuzów odwiedzających jarmarki jako faszystów, to jest to po prostu podłe posunięcie. To kolejna próba odcięcia Europejczyków od ich korzeni, zwyczajów i tysiącletniej tożsamości. Co nam pozostanie, jeśli tak dalej pójdzie? Wydarzenia sportowe? Święto Europy? Dzień islamskiej chusty? Parada równości? Wszystko to oczywiście pod patronatem Komisji brukselskiej.
Wyobraźmy sobie, co by było, gdyby media opublikowały w przeddzień ramadanu artykuł o współpracy wielkiego muftiego Jerozolimy Amina al-Husseiniego z nazistami. Natychmiast trafiłyby przed sąd za „podżeganie do nienawiści rasowej” i kto wie, czy nie należałoby zapewnić dziennikarzom ochrony policyjnej.
Podobna kontrowersja wybuchła w Polsce w 2020 r., kiedy serwis informacyjny Onet opublikował artykuł dotyczący obchodów Bożego Narodzenia w armii niemieckiej podczas II wojny światowej. Redaktor naczelny został zmuszony do przeprosin i usunięcia artykułu. Stacja France Info natomiast zdecydowała się po prostu wycofać swoją publikację, bez przeprosin.
Nathaniel Garstecka
