Rentgenowski układ podwójny CXOU J005245.0-722844 zawiera białego karła
Astronomowie zaobserwowali rentgenowski układ podwójny znany jako CXOU J005245.0-722844 i wykryli w nim rozbłysk rentgenowski, który sugeruje, że znajduje się tam biały karzeł.
Jak tłumaczą naukowcy, rentgenowskie układy podwójne, składają się z normalnej gwiazdy lub białego karła (WD) przenoszącego masę na zwartą gwiazdę neutronową lub czarną dziurę. W oparciu o masę gwiazdy towarzyszącej, astronomowie dzielą je na binarne układy rentgenowskie o niskiej masie (LMXB) i binarne układy rentgenowskie o wysokiej masie (HMXB).
Układy podwójne Be/XRB (Be/XRB) stanowią największą podgrupę par HMXB. Składają się one z gwiazd typu Be i zazwyczaj gwiazd neutronowych, w tym pulsarów. Obserwacje wykazały, że większość z tych układów wykazuje słabą trwałą emisję promieniowania rentgenowskiego, która jest przerywana wybuchami trwającymi kilka tygodni.
CXOU J005245.0-722844 został po raz pierwszy zidentyfikowany jako źródło promieniowania rentgenowskiego w 2009 roku. Dalsze obserwacje wykazały, że jest to para Be/XRB w Małym Obłoku Magellana (SMC), składająca się z gwiazdy ciągu głównego OBe i obiektu zwartego.
Astronomowie z Pennsylvania State University (PSU), pod kierownictwem Thomasa Gaudina, wykorzystali należącą do NASA sondę Swift oraz inne naziemne teleskopy do lepszego poznania CXOU J005245.0-722844. Badanie zostało opublikowane w serwisie arXiv.
Jak tłumaczą naukowcy, obserwacje pozwoliły na wykrycie nowego, bardzo szybkiego i silnie świecącego rozbłysku rentgenowskiego w tym źródle pod koniec maja 2024 roku. Dalsza analiza widma rentgenowskiego CXOU J005245.0-722844 wykazała, że układ zawiera białego karła. Zdaniem badaczy, wyniki sugerują, że obiekt ten jest prawdopodobnie masywnym węglowo-tlenowym (CO) WD na górnej granicy jego zakresu mas – o masie około 1,2 masy Słońca.
Badanie potwierdziło, że drugi obiekt w układzie jest gwiazdą OBe wczesnego typu. Tym samym CXOU J005245.0-722844 jest jak dotąd dopiero siódmym kandydatem na rentgenowską układ podwójny typu Be/WD i piątym takim układem zidentyfikowanym w Małym Obłoku Magellana.
Próbując wyjaśnić niedawny wybuch mający miejsce w układzie, astronomowie zakładają, że rozbłysk rentgenowski był najprawdopodobniej początkową fazą termojądrową eksplozji klasycznej nowej na powierzchni białego karła. Dodali, że szybki czas zaniku zdarzenia wskazuje, że podczas wybuchu wyrzucona została bardzo niewielka masa.
Obserwacje wykazały również, że okres orbitalny CXOU J005245.0-722844 zmniejszył się z 17,55 do 17,14 dnia w ciągu dwóch lat. Zmiana ta nie jest jednak dobrze zrozumiała, a do wyjaśnienia takiego zachowania wymagane jest, jak tłumacza naukowcy, szczegółowe modelowanie dynamiki transferu masy.
Emil Gołoś
