W Niemczech odkryto płaskorzeźbę z XII wieku, która przedstawia Ottona z Bambergu

Mieszkaniec wsi Klotzow, która znajduje się we wschodnich Niemczech w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie, w trakcie prac ziemnych prowadzonych na swojej działce przypadkowo natrafił na unikatowy kamień, na którym znajdują się średniowieczne rzeźbienia. Jak wykazały badania wyryta na tym głazie płaskorzeźba pochodzi z XII wieku i najprawdopodobniej przedstawia Ottona z Bambergu – niemieckiego biskupa, który prowadził akcje chrystianizacyjne na Pomorzu dokładnie w tym samym stuleciu.

Średniowieczne znalezisko ze wschodnioniemieckiej miejscowości Klotzow przez ekspertów zostało opisane jako „sensacyjne”, gdyż w regionie do tej pory na terenie Meklemburgii-Pomorza Przedniego zidentyfikowano jedynie dwadzieścia analogicznych płaskorzeźb wyrytych w kamieniu, na których znajdowały się wizerunki różnych postaci. Jak przekazał Detlef Jantzen, kierujący wydziałem archeologii niemieckiego Państwowego Urzędu Kultury i Ochrony Zabytków (LAKD) w Schwerinie, tego typu kamienie są określane jako „bildsteiny” – liczne ich przykłady są znane z obszaru całego południowego wybrzeża Bałtyku, zarazem w jego części polskiej, jak i niemieckiej.

Najnowszy bildstein znaleziono właśnie we wsi Klotzow, położonej w odległości zaledwie 25 km od granicy z Polską. Znajduje się na nim płaskorzeźba, która najprawdopodobniej przedstawia Ottona z Bambergu. Ten żyjący w latach 1060-1139 niemiecki biskup ze Szwabii zasłynął ze skutecznej i prowadzonej na szeroką skalę akcji misyjnej na terenach wciąż silnie pogańskiej w XI i XII wieku Pomorza. Duchowny był również kanclerzem cesarza rzymskiego i króla niemieckiego Henryka IV. Wcześniej w młodości był kapelanem na dworze księcia Władysława Hermana. Nie tylko doskonale znał język polski, ale również prowadził nauczanie w nim. Jego najbardziej znane przydomki to „Apostoł Pomorza”, czy „ojciec klasztorów”.

„Niezależnie od tego, czy bildstein ten ukazuje Ottona, czy też nie, to nie ulega wątpliwości, że jest to absolutnie wyjątkowe znalezisko. Przenosi ono nas do czasów, gdy chrześcijaństwo po raz pierwszy dotarło na Pomorze wraz z działalnością Ottona z Bambergu. (w tym kontekście należałoby raczej mówić o początkach zakorzenienia chrześcijaństwa na Pomorzu, gdyż pierwsze misje i próby nawracania Pomorzan miały miejsce już wcześniej  – przyp. red.). Kleryk ten jest również znany z sukcesów w negocjowaniu pokoju między polskim księciem a pomorskim rycerstwem” – powiedział Jantzen, który współpracuje z Krajowym Urzędem ds. Kultury i Ochrony Zabytków.

Zabytkowy kamień z wyrytą na nim płaskorzeźbą znaleziono w sierpniu, kiedy zamieszkujący wioskę Klotzow Peter Wittenberg na własnej działce rozpoczął prace mające na celu dotarcie do fundamentów swojego domostwa. W trakcie tych prac natrafił na kamień o długości jednego metra. Przypadkowy znalazca od razu zdał sobie sprawę z tego, że odkopany obiekt nie jest jakimś przypadkowym kamieniem, a cennym zabytkiem archeologicznym. Jak powiedział Jantzen wyjątkowy charakter znaleziska był dla niego oczywisty po tym jak dostrzegł, że na kamieniu tym znajdują się wykonane w staroświeckim stylu rzeźbienia.

Architekt z Wittenbergi od razu skontaktował się z historykiem sztuki, a niedługo potem wiadomość o „wyjątkowym znalezisku” dotarła do państwowego biura archeologicznego. Specjaliści z tej instytucji następnie przybyli na miejsce i przewieźli zabytek do laboratorium w celu jego zbadania. Na podstawie dekoracji i symboli wyrytych na granitowym kamieniu zespół datował go na XII wiek. „Kamień przedstawia wyprostowaną osobę, która ma sobie pewien specyficzny rodzaj nakrycia głowy, szal, krótką szatę i być może buty. W prawej ręce zaś trzyma coś, co wygląda jak sztandar. Chociaż twarz nie została przedstawiona w szczegółowy sposób, to oczy tej postaci są wyraźnie widoczne, tak samo jak wystające spod czapki włosy” – stwierdził Detlef Jantzen.

Na to, iż płaskorzeźba ta przedstawia Ottona z Bambergu wskazuje w szczególności kilka detali, takich jak chociażby krzyż, czy pas, którym najprawdopodobniej jest paliusz – biała  wełniana wstęga z sześcioma czarnymi krzyżami, który jest elementem stroju liturgicznego duchownych katolickich. Ten religijny element był noszony w średniowieczu przez papieży, arcybiskupów i bardzo zasłużonych biskupów. Źródła pisane podają, że Otton z Bambergu otrzymał paliusz od papieża Paschalisa II w 1111 r. Detlef Jantzen podkreślił, że tym samym kiedy Otton podróżował po Pomorzu w 1124 i 1128 roku, był on pierwszym i prawdopodobnie jedynym nosicielem paliusza w tym czasie na terenach tego regionu.

Co więcej, Otto prawdopodobnie przejeżdżał przez Klotzow podczas swoich podróży po Pomorzu. Chociaż nie wiadomo, do czego dokładnie służyły bildsteiny (kamienie z wyrytymi na nich obrazami), to istnieją pomysły, że stały one pionowo jako rodzaj upamiętnienia danej osoby, zaś niektóre z nich mogły być nagrobkami. Jantzen przekazał, że po zakończeniu przez zespół analizy tego głazu, mają oni nadzieję umieścić go na stałej wystawie w wiosce, w której został znaleziony.

Marcin Jarzębski