Amulet z Deultum. Najstarszy chrześcijański artefakt z Bułgarii

Na terenie starożytnej rzymskiej kolonii Deultum, której pozostałości znajdują się niedaleko wsi Debelt, w gminie Sredets, w południowo-wschodniej Bułgarii archeolodzy odkryli niezwykły artefakt. Zdaniem naukowców jest on najstarszym znanym śladem rozwoju chrześcijaństwa w Bułgarii.  Ma on postać srebrnego amuletu i został wydobyty w czasie letnich wykopalisk w 2023 roku.

Zaskakujący zabytek został wydobyty przez archeologów w trakcie wykopalisk prowadzonych w 2023 r. na terenie bułgarskiego Narodowego Rezerwatu Archeologicznego i wsi Debelt. Na czele tych prac badawczych stały Krasimira Kostowa i Ivo Cholakowa z Narodowego Instytutu Archeologicznego w Muzeum Bułgarskiej Akademii Nauk. Srebrny pochówek znajdował się  grobowcu i był położony tuż obok głowy pochowanego w nim zmarłego. Początkowo badacze przypuszczali, iż natrafili na sztabkę srebra, ale w trakcie późniejszej analizy i prac restauracyjnych okazało się, iż jest to amulet z wyrytymi imionami archaniołów Gabriela i Michała oraz imieniem Chrystusa Stróża, informuje portal „Novinite„.

Znajdujący się na obiekcie termin „Strażnik” (ΦΥΛΑΞ) nawiązuje jednocześnie do roli Jezusa Chrystusa, jak i właściwości ochronnej amuletu dla osoby, która go nosi. Pierwsi chrześcijanie często musieli ukrywać swoją wiarę, dlatego też przedstawiali Chrystusa za pomocą różnych symboli, które dzisiaj mogą wydawać się nietypowymi. Artefakt ten został pochowany razem ze zmarłym. Zdaniem badaczy mogło to mieć związek z praktyką zachowania tajemnicy. Znajdujące się na zabytku imię Chrystusa w kształcie krzyża jest typowe dla wczesnych inskrypcji chrześcijańskich.

Analizą i określeniem dokładnego wieku skarbu zajął się uznany epigraf dr. Nikolaya Sharankov, który współpracował z zespołem Narodowego Rezerwatu Archeologicznego. Zgodnie z wynikami ich badań skarb ten pochodzi z końca II lub początku III wieku n.e. oraz reprezentuje znaczący punkt zwrotny w historii chrześcijaństwa na terytorium dzisiejszej Bułgarii. Zdaniem naukowców amulet ten jest najstarszym chrześcijańskim artefaktem w Bułgarii, co równocześnie stanowi pierwszą wzmiankę o Chrystusie w regionie.

„Widoczne w starożytności w miejscach publicznych inskrypcje rzadko otwarcie ujawniały przynależność religijną pierwszych chrześcijan. Często używali nieszkodliwych symboli, takich jak ptaki czy ryby, lub zawoalowanych wyrażeń, takich jak „Bóg”, które nie budziły podejrzeń. Wyraźne odniesienia do Jezusa Chrystusa były rzadkie, a jeden z wczesnych przykładów znaleziono w inskrypcji na grobie z Płowdiwu w starożytnym Philippopolis, datowanej na początek III wieku. Jednak w tym przypadku imię „Jezus” zostało przekazane za pomocą szyfru – prawdopodobnie zrozumiałego wyłącznie  dla chrześcijan – jako liczba 888. W przeciwieństwie do tego przykładu, amulet z Deultum, który był ukryty przed wścibskimi oczami, zawierał bezpośrednią wzmiankę o Chrystusie, bez żadnej dwuznaczności i środków maskujących” – powiedział dr. Nikolaya Sharankov.

Marcin Jarzębski