Co przeczytać, obejrzeć, przesłuchać? Polecanka „Gazety na Niedzielę” (7)

W kolejnym odcinku Polecanki Gazety na Niedzielę arcyciekawą książkę dotyczącą Chin poleca Zygmunt Berdychowski – założyciel Fundacji Instytut Studiów Wschodnich i twórca Forum Ekonomicznego.

Zygmunt Berdychowski poleca książkę „Zmierzch Wschodu”

Bardzo wartościową lekturą, z którą zetknąłem się w ostatnim czasie, jest książka zatytułowana „Zmierzch Wschodu. Jak Chiny stały się potęgą i czy grozi im upadek” autorstwa Huang Yasheng’a – Chińczyka mieszkającego od kilkudziesięciu lat w Stanach Zjednoczonych. Pisze on o fenomenie Chin, nad którym wielu zastanawia się w kontekście najnowszym i tego, czego po tym kraju w najbliższej przyszłości można się spodziewać. Jest to książka ciekawa z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że o Chinach wszyscy teraz rozmawiamy, Chiny odmieniane są przez wszystkie przypadki. Po drugie dlatego, że często widzimy w tym kraju z jednej strony partnera a z drugiej – konkurenta; zagrożenie albo nadzieję na rozwój ogromnego azjatyckiego rynku.

Książka pełna jest ciekawych i wyjaśniających obecną sytuację tego kraju faktów z jego przeszłości. Moją uwagę szczególnie przykuła opowieść o egzaminach państwowych na urzędników cesarskich, jakie Chiny przeprowadzały powszechnie w połowie XV w. Przystępowało do nich – uwaga – nawet 200-300 tysięcy ludzi marzących o karierze urzędnika państwowego. Egzamin był trójstopniowy, od prowincjonalnego przez centralny aż po cesarski. Egzamin był co ciekawe anonimowy: zatrudniano specjalnych skrybów do przepisywania treści po uczestnikach, aby po charakterze pisma nie dało się rozpoznać człowieka. 

Tak ogromna liczba kandydatów oznaczała, że w ten sposób próbowano stabilizować monarchię. Egzaminy te zdawali absolutnie najlepsi z najlepszych i dzięki temu, że było to tak liczne grono – ani razu na przestrzeni wielu tysięcy lat nie zgromadziła się masa krytyczna mogąca doprowadzić do buntu przeciwko autokracji w Chinach. 

Uświadomienie nam tych faktów o historii cesarstwa jest o tyle ważne, że często myślimy o Chinach wyłącznie jako o wielkiej fabryce świata, tymczasem ukazane w książce fakty z ich historii pokazują ten kraj z zupełnie innej perspektywy, pomagającej lepiej zrozumieć go współcześnie. Dzięki temu widzimy jak wielka rewolucja przetoczyła się przez Chiny w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Z mniej niż jednego procenta wkładu w globalne PKB 30 lat temu Chiny teraz mają ten wkład na poziomie 18 procent! Jeszcze 40 lat temu Chińczycy mogli kupić tylko zunifikowane ubrania, nie istniał żaden system emerytalno-rentowy ani zabezpieczenia pracowników. To tylko niektóre z przedstawionych w książce faktów dotyczących zmian, jakie przeszły Chiny. Pozwala to uświadomić sobie historyczny kontekst tego, co obserwujemy w ich kontekście dzisiaj. 

Zygmunt Berdychowski

Założyciel Fundacji Instytut Studiów Wschodnich i twórca Forum Ekonomicznego.