Czy niesporczaki są w stanie przetrwać na Księżycu?
W 2019 r. na Księżycu w trakcie podchodzenia do lądowania rozbiła się bezzałogowa izraelska sonda kosmiczna Beresheet. Wśród ładunku statku kosmicznego znajdowały się niezwykle małe zwierzęta bezkręgowe, które są znane jako „niezniszczalne”. Tymi nietypowymi pasażerami były niesporczaki, potrafiące przetrwać w ekstremalnych warunkach środowiskowych. Naukowcy zastanawiają się, czy te bezkręgowce mogły przetrwać katastrofę sondy, a następnie rozpocząć kolonizację naturalnego satelity Ziemi.
Beresheet była jednocześnie pierwszą izraelską misją księżycową oraz pierwszą próbą lądowania na Księżycu realizowaną przez prywatną firmę. Jej głównym twórcą grupa SpaceIL, która współpracowała z Izraelskim Przemysłem Lotniczym (IAI). Misja do której przygotowania trwały kilka lat została uruchomiona 22 lutego 2019 r., ale już po upływie 48 dni zakończyła się niepowodzeniem. Mały statek kosmiczny 11 kwietnia 2019 r. rozbił się o powierzchnię Srebrnego Globu przy nieudanej próbie lądowania.
Wśród przyczyn katastrofy misji znalazły się awaria kamer „śledzących gwiazdy”, które odpowiadały za określanie dokładnego położenia i orientacji sondy, a także ograniczenia budżetowe, które uniemożliwiły wyposażenie bezzałogowca w wszelkie najnowocześniejsze komponenty. W trakcie lądowania sonda kosmiczna poruszała się ze znaczącą szybkością, która uniemożliwiała bezpieczne osiągniecie księżycowej powierzchni. Tym samym lądownik został spowolniony, ale w trakcie tego manewru hamowania doszło do uszkodzenia żyroskopu, w wyniku czego doszło do zablokowania głównego silniku, informuje portal „The Conversation„.
Znajdując się na wysokości 150 metrów od powierzchni Księżyca statek kosmiczny poruszał się z szybkością 500 km/h, co było stanowczo zbyt gwałtowną prędkość, aby sonda nie tylko mogła wylądować na satelicie Ziemi, ale także w ogóle je przetrwać. Nie dziwi więc, że bezzałogowiec raptownie uderzył o powierzchnię oraz uległ roztrzaskaniu na mnóstwo elementów. Jak wykazała sonda NASA LRO część z nich znalazła się w odległości 100 metrów od punktu kolizji.
Powstaje więc pytanie, czy jedyni pasażerowie lądownika w postaci niesporczaków mogły przetrwać uderzenie w Srebrny Glob, a następnie przetrwać w jego skrajnie niekorzystnych warunkach środowiskowych. Bezkręgowce te mają niesamowitą zdolność do przetrwania w sytuacjach, które zabiłyby prawie każde inne zwierzę – zatem jeśli jakiś ziemski gatunek z królestwa animalia miałby skolonizować w takich okolicznościach już i tak wystarczającą skrajnie nieprzyjazne dla życia miejsce, to z pewnością byłyby one.
Niesporczaki są mikroskopijnymi pragębowcami o długości ciała mniejszej niż milimetr. Jeśli chodzi o ich budowę anatomiczną to mają one neurony, otwór gębowy pokryty szczecinkami oraz brodawkami czuciowymi, osiem nóg zakończonych pazurami – są one jednymi z najmniejszych organizmów na Ziemi, które posiadają kończyny. Część gatunków niesporczaków dysponuje oczami. Generalnie charakteryzuje je pulchna i niezgrabna budowa. Te mikroskopijne bezkręgowce mają wspólnego przodka ze stawonogami takimi jak owady oraz pająki.
Zdecydowana większość ich gatunków jest spotykana głównie w środowiskach wodnych, stąd są one także znane pod nazwą „niedźwiadków wodnych”. Można je jednak spotkać w każdym środowisku, w tym również miejskim. W skład ich pożywienia wchodzą glony takie jak chlorella. Jednak, aby mogły być aktywne, przemieszczać się, odżywiać, rosnąć i rozmnażać muszą być one warstwą wody. Niesporczaki są w stanie się rozmnażać zarazem płciowo, jak i bezpłciowo za pomocą partenogenezy, czyli z niezapłodnionego jaja. Co ciekawe są one zdolne również do hermafrodytyzmu w przypadku osobników posiadających gamety męskie i żeńskie. W sumie znane jest 1265 gatunków niesporczaków, z czego dwa są organizmami kopalnymi.
Tym co jednak jest najciekawsze w tych zwierzętach są ich wręcz nieziemskie moce odpornościowe i adaptacyjne. Są w stanie „wyłączyć” swój metabolizm, gubiąc przy tym 95 proc. wody w organizmie. Pewne gatunki potrafią syntezować cukier, trehalozę, które działają niczym środek zatrzymujący zamrażanie. Dla pozostałych niesporczaków problemów nie stanowi syntezowanie białka, które najprawdopodobniej jest wykorzystywane jako element łączący składniki komórkowe w amorficzną „szklistą” sieć, która zapewnia odporność i ochronę każdej komórce ich ciała.
Gdy dojdzie do procesu odwodnienia organizmu niesporczaka, to może on się skurczyć do połowy swojego zwykłego rozmiaru. W jego trakcie dochodzi do zaniku nóg, z których utrzymują jedynie się pazury. Stan ten jest znany jako kryptobioza, będący formą życia ukrytego. Utrzymuje się on do momentu, gdy ponownie nastaną warunki sprzyjające życiu. Odwodnione dorosłe osobniki większości gatunków niesporczaków przeżywają przez kilka minut w temperaturach tak niskich jak -272°C lub tak wysokich jak 150°C, a przez długi czas w wysokich dawkach promieniowania gamma wynoszących 1000 lub 4400 Gy. Dla porównania, dawka 10 Gy jest śmiertelna dla ludzi, a 40-50 000 Gy sterylizuje wszystkie rodzaje materiałów.
Zatem, czy niesporczaki, które znajdowały się na Beresheet mogły przetrwać jej zniszczenie i nieudane lądowanie? Chociaż na ich korzyść z pewnością działałoby to, iż niewątpliwie mogłyby one przetrwać kolizję, która chociaż była wysoka to była zdecydowanie mniejsza niż śmiertelna dla nich szybkość uderzenia wynosząca 3000 km/h. Niesporczaki są w stanie przetrwać katastrofę, której szybkość osiągnęła 2600 km/h. Naukowcy są również zdania, iż te mikroskopijne zwierzęta bez trudu poradziłyby sobie z promieniowaniem kosmicznym i cząsteczkami słonecznymi. Tym samym niewątpliwie samo uderzenie nie doprowadziłoby do ich natychmiastowej zagłady, podaje „The Conversation„.
Czy jednak niesporczaki z Beresheet pomimo upływu blisko 5 lat do dzisiaj mogą żyć na Srebrnym Globie, przy okazji kolonizując go? Niestety okazuje się to nie niemożliwe z powodu braku płynnej wody, tlenu oraz mikroalg – tym samym nigdy nie byłyby w stanie się reaktywować, a już w szczególności rozmnażać. Mimo to naukowcy uważają, że nieaktywne osobniki faktycznie znajdują się w księżycowej glebie.
Marcin Jarzębski
