Polak, który uratował Krzywą Wieżę w Pizie. Polska o nim zapomniała

Włosi oddają hołd zmarłemu w ubiegłym roku Polakowi, który uratował Krzywą Wieżę w Pizie. To zmarły w wieku 90 lat profesor Michał B. Jamiolkowski, inżynier budownictwa i geotechnik polskiego pochodzenia. Krzywa Wieża w Pizie, uratowana przez Polaka, to główna atrakcja nie tylko Pizy, ale też regionu. W mieście odsłonięto tablicę ku czci polskiego inżyniera, a uroczysta dedykowana mu sesja naukowa odbyła się ostatnio w Turynie, gdzie pracował i zmarł.

Krzywa Wieża w Pizie uratowana przez Polaka

W Pizie pamięć o inżynierze i naukowcu polskiego pochodzenia uczczono w ramach trwających tam obchodów 850. rocznicy rozpoczęcia budowy Krzywej Wieży. Na dziedzińcu muzeum katedry odsłonięta została tablica dedykowana prof. Michałowi B. Jamiolkowskiemu. Widnieje na niej napis: „Od 1990 do 2001 roku prof. Michele Jamiolkowski kierował z mądrością, równowagą i pasją pracami międzynarodowego komitetu w celu zabezpieczenia dzwonnicy katedry, zapewniając wysoki poziom naukowy badań, redukcję przechyłu, bezpieczeństwo zabytku, pełny sukces bezprecedensowego przedsięwzięcia”.

„Profesor, który ocalił wieżę w Pizie” – to tytuł artykułu, opublikowanego w turyńskim dzienniku „La Stampa”.

Prof. Michał B. Jamiołkowski w latach 1990–2001 był przewodniczącym międzynarodowej komisji ds. Krzywej Wieży w Pizie, w tym czasie dokonał też jej modernizacji (według planów Johna Burlanda).

We Włoszech przypomina się, że uratowanie budowli było ogromnym wyzwaniem inżynierii geotechnicznej. Gdy pod koniec minionego wieku pojawiło się realne zagrożenie zawalenia się zabytku z powodu stale powiększającego się przechyłu, powołano kolejny zespół ekspertów, który otrzymał zadanie opracowania projektu jego uratowania. Na czele tego komitetu stanął profesor Michał B. Jamiołkowski z Turynu.

Ostatecznie, po latach obliczeń i analiz, zespół wybrał metodę prac, które polegały na wydobywaniu przez wiele miesięcy małych ilości ziemi spod fundamentów w części północnej wieży, by w ten sposób osiągnąć redukcję przechyłu.

Krzywa Wieża w Pizie z gwarancją od polskiego profesora na proste trzymanie się przez 300 lat

„Wieża jest uratowana” – te słowa padły 15 grudnia 2001 roku wraz z ponownym otwarciem romańskiej budowli dla zwiedzających po latach skomplikowanych prac. Od tamtego czasu jej stan jest regularnie monitorowany i uważany za nadzwyczaj dobry, a naukowiec polskiego pochodzenia dał zabytkowi 300 lat gwarancji.

W 2018 roku profesor Michał B. Jamiolkowski, zapytany o to, czy w trakcie prac jego komitetu rozważano ryzyko, że wieża runie, gdyż jej konstrukcja nie wytrzyma prowadzonych tam zabiegów na rzecz jej stabilizacji, odparł, że takiego bezpośredniego zagrożenia nie było. „Ale były też porażki” – przyznawał. Jak mówił wówczas, zanim jego komitet został powołany, wieża stale nieznacznie się przechylała. „To zaś znaczyło, że gdyby nachylenie doszło do pewnej granicy, wieża przewróciłaby się. Chodziło zatem o to, by zahamować przechył i go trochę zmniejszyć” – dodawał.

Profesor Michał B. Jamiołkowski podkreślił, że miał świadomość tego, iż na kierowane przez niego prace patrzyły w napięciu całe Włochy. „Otrzymaliśmy zalecenie, by przechył zmniejszyć o 10 procent. Trochę przekroczyliśmy ten limit” – dodał światowej sławy ekspert, którego we Włoszech nazwano potem „czarodziejem”.

W 2001 roku prof. Michał B. Jamiołkowski został honorowym obywatelem Pizy.

Kim był Polak, który uratował Krzywą Wieżę?

Prof. Michał B. Jamiołkowski urodził się 21 lipca 1932 roku w Stryju w obwodzie lwowskim jako Michał Molda. Przez pierwszych pięć lat życia mieszkał we Lwowie. Podczas wojny trafił do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie doczekał końca wojny. Jego ojciec, oficer rezerwy Brygady Podhalańskiej, został rozstrzelany przez Niemców w 1943. Po wojnie wrócił do Lwowa. Jako że nie znalazł tam nikogo z rodziny, przeniósł się do Krakowa, gdzie spotkał matkę, z którą wyjechał do Warszawy. Tam ukończył Liceum im. Stefana Batorego oraz studia na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Uprawiał wówczas koszykówkę. W sezonie 1951/52 zagrał w I lidze w barwach Klubu Sportowego Polonia. Przyjął z czasem nazwisko Jamiołkowski, po swoim ojczymie. W 1959 wyjechał do Włoch, gdzie osiadł i przyjął obywatelstwo. Ukończył studia na Politechnice Turyńskiej, w 1969 r. został tam profesorem.

Prof. Michał B. Jamiołkowski był konsultantem i doradcą przy wielkich i najtrudniejszych projektach inżynieryjnych na świecie. Pracował między innymi przy budowie osłony pozostałości reaktora elektrowni jądrowej w Czarnobylu, w której doszło do katastrofy w 1986 roku. Od 1985 był doradcą geotechnicznym projektu wybudowania mostu nad cieśniną Mesyńską (Ponte sullo Stretto di Messina), doradcą projektu wybudowania w Brindisi terminalu dla gazowców. Od 2003 był też członkiem komisji ds. ochrony Wenecji przed podtopieniami (MOSE), od 2004 zasiadał w konsorcjum ds. modernizacji dzwonnicy św. Marka w Wenecji.

Żadne polskie odznaczenie państwowe nie zostało mu przyznane

Do ostatnich dni życia nie tracił kontaktu z Polską. W 1991 został wybrany na członka zagranicznego Polskiej Akademii Nauk (Wydział IV Nauk Technicznych) oraz na członka korespondenta Turyńskiej Akademii Nauk. Od 2005 był członkiem zagranicznym National Academy of Engineering. W 2001 otrzymał nagrodę Terzaghi Award ufundowaną przez American Society of Civil Engineers (ASCE). Został też członkiem honorowym Japońskiego Towarzystwa Geotechnicznego. W latach 1994–1997 był prezesem International Society for Soil Mechanics and Geotechnical Engineering. Był wydawcą International Journal of Geomechanics and Geotechnical Engineering i współwydawcą Soil and Rock International Journal.

Prof. Michał B. Jamiołkowski zmarł w Turynie 15 czerwca 2023 roku. Nie jest znane żadne polskie odznaczenie dla naszego genialnego rodaka. Warto przynajmniej, aby przetrwała o nim pamięć

Sylwia Wysocka/PAP/AJ