Leonardo da Vinci – uporządkowanie dorobku geniusza

Leonardo da Vinci, wybitny człowiek renesansu, pozostawił po sobie dziedzictwo sztuki i nauki, które nadal budzi podziw i inspiruje. Jednak znaczącym wyzwaniem w zrozumieniu jego dorobku jest chaos, jaki pozostawił po sobie. Po swojej śmieci pozostawił nieuporządkowaną kolekcję 7000 stron rysunków, obserwacji naukowych i osobistych dzienników, bez żadnego porządku chronologicznego.

William Sethares, profesor inżynierii elektrycznej i komputerowej na Uniwersytecie Wisconsin–Madison, oraz jego doktorantka Elisa Ou, opracowali nowatorski system, aby uporządkować dorobek artysty. Ich podejście wykorzystuje zaawansowany system kamer oraz algorytmy do analizowania i datowania nieskategoryzowanych prac, za pomocą innych dzieł, których daty udało się ustalić. Program, znany jako „System Obrazowania Znaków Wodnych” (WImSy), nie ogranicza się tylko do dzieł da Vinci’ego; rozciąga się także na prace Rembrandta i potencjalnie każde przedindustrialne dzieło sztuki lub dokument na papierze.

Kluczem tego systemu są unikalne cechy ręcznie robionego papieru używanego przed połową XIX wieku. W tamtym czasie producenci tworzyli go przy użyciu metalowych sit z drutów pionowych i poziomych, często wzbogacając je swoimi charakterystycznymi znakami wodnymi, takimi jak kwiaty lub rysunki zwierząt. Formy na te znaki miały krótki okres życia, wynoszący od sześciu miesięcy do roku, papiery z identycznymi liniami i znakami wodnymi prawdopodobnie były produkowane w tym samym czasie. To odkrycie pozwala na grupowanie dzieł sztuki z tego samego zestawu papieru, znanych jako „krewni w pleśni”, co pomaga w datowaniu prac, jeśli przynajmniej jeden element w grupie ma ustaloną datę.

System WImSy działa poprzez podświetlenie papieru i rejestrowanie szczegółowych obrazów za pomocą kamery pod rożnymi kątami. Proces ten pokazuje wewnętrzną strukturę papieru, w tym linie łańcuchowe, ich położenie oraz znaki wodne, które często są niewidoczne gołym okiem. Algorytmy następnie wzbogacają te obrazy, aby wydobyć wewnętrzne informacje i porównać je z innymi dokumentami w bazie danych w celu znalezienia podobieństw.

Ten innowacyjny system został już wykorzystany w projektach, takich jak potwierdzenie autentyczności nowo odkrytego rysunku Albrechta Dürera w 2022 roku. Jest również częścią projektu LEOcode, w którym uczestniczą badacze z Uniwersytety Wisconsin–Madison, Cornell University i Instytutu Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Nowojorskim, skupiając się na dziełach da Vinci. Ponadto system zyskuje na popularności wśród uczonych badających Rembrandta, innego artysty znanego z rzadkiego datowania swoich dzieł.

Głównym celem tego przedsięwzięcia jest stworzenie kompleksowego katalogu dzieł da Vinci’ego, ułożonego chronologicznie, aby odzwierciedlić jego artystyczną ewolucję. Stanowiłoby to nie tylko skarbiec dla historyków sztuki i uczonych, ale również cenne źródło dla miłośników sztuki. Połączenie sztuki, nauki i technologii w tym projekcie ukazuje w jaki sposób te dziedziny mogą na siebie wzajemnie oddziaływać. Współpraca ta przyczynia się do rozwikłania tajemnic jednego z największych artystycznych umysłów w historii.

Szymon Ślubowski