Naukowcy odkryli zaćmieniowy rentgenowski układ podwójny
Astronomowie zaobserwowali rzadki zaćmieniowy rentgenowski układ podwójny (Be/X-ray) w ramach przeglądu Swift Small Magellanic Cloud (SMC) Survey (S-CUBED).
Jak tłumaczą naukowcy rentgenowski układ podwójny składa się z normalnej gwiazdy lub białego karła przenoszącego masę na zwartą gwiazdę neutronową lub czarną dziurę. W oparciu o masę gwiazdy towarzyszącej, astronomowie dzielą je na binarne układy rentgenowskie o niskiej masie (LMXB) i binarne układy rentgenowskie o wysokiej masie (HMXB).
Układy podwójne Be/X-ray (BeXRB) stanowią największą podgrupę układów HMXB. Układy te składają się z gwiazd typu Be (gwiazda z silnymi liniami emisyjnymi wodoru) i zazwyczaj, gwiazd neutronowych, w tym pulsarów. Jak zaznaczają badacze, obserwacje wykazały, że większość z tych układów wykazuje słabą, trwałą emisję promieniowania rentgenowskiego, która jest przerywana wybuchami trwającymi nawet kilka tygodni.
Astronomowie z Pennsylvania State University (PSU), pod kierownictwem Thomasa M. Gaudina zidentyfikowali nową BeXRB, która otrzymała oznaczenie Swift J010902.6-723710, podczas obserwacji monitorujących S-CUBED mających na celu głównie wykrywanie wybuchów rentgenowskich. Odkrycie zostało opisane w serwisie arXiv.
„Nowy system, Swift J010902.6-723710, został zidentyfikowany poprzez przejściowy wybuch promieniowania rentgenowskiego i śledzony przez obserwacje na wielu długościach fal” – mówią naukowcy.
Badacze uchwycili wybuch rentgenowski Swift J010902.6-723710 w październiku 2023 r., który wykazał cechy wybuchów typu I i II. Dogłębne obserwacje rentgenowskie przeprowadzone przez astronomów pozwoliły zidentyfikować okres obrotu gwiazdy neutronowej w tym układzie, wynoszący 182 sekund.
Naukowcy przeanalizowali krzywą blasku emisji w ultrafiolecie i podczerwieni. W rezultacie wykryli silne cechy podobne do zaćmienia, które pojawiają się co 60,623 dnia, co zostało przyjęte jako proponowany okres orbitalny układu. Przez co Swift J010902.6-723710 został pisany jako trzeci zaćmieniowy rentgenowski układ podwójny znany do tej pory.
Astronomowie potwierdzili również obecność dużego dysku akrecyjnego otaczającego gwiazdę neutronową w Swift J010902.6-723710, co sugerowały wcześniejsze obserwacje. Naukowcy stwierdzili, że wykryte zachowanie zaćmieniowe jest spowodowane przez istnienie dysku, którego promień wynosi około 3,3 promienia słonecznego.
„To rzadkie zachowanie stanowi okazję do lepszego poznania właściwości fizycznych układu podwójnego Be/X-ray z większą dokładnością niż jest to możliwe w przypadku układów bez zaćmień” – podsumowują naukowcy.
Emil Gołoś
