W Iraku odkryto świątynie perskiej bogini wody Anahity

Na terenie kompleksu archeologicznego Rabana-Merquly, który znajduje się w irackim Kurdystanie, w górskim regionie Sulaymaniyah badacze odkryli perską świątynię bogini wody oraz okazałe mauzoleum.

Zespół stanowisk archeologicznych Rabana-Merquly jest położony u podnóża góry Piramagrun stanowiącego część łańcuch górskiego Zagros. W miejscu tym znajdują się pozostałości po silnie ufortyfikowanej twierdzy, na którą składają się umocnienia obwodowe, które otaczały także okoliczne osady w dolinie Rabany i na płaskowyżu Merquly. Główne zabytki pozostawione przez Królestwo Partów pochodzą z II i I wieku p.ne.

Według kierującego wykopaliskami dr Michaela Browna z Uniwersytet w Heidelbergu odkryte w Rabana-Merquly konstrukcje architektoniczne, które znajdowały się w pobliżu przelotnego wodospadu (czyli takiego, który uaktywnia się na skutek silnych opadów deszczu) stanowiły część ołtarza lokalnego religijnego kultu. Liczne kampanie wykopaliskowe w tym miejscu są prowadzone od 2009 r. Z kolei najnowsze prace badawcze miały miejsce w latach 2019-2022 – ich wyniki zostały opublikowane w regionalnym czasopiśmie naukowym „Iraq”.

Miejsce to wyróżnia skalna płaskorzeźba, która przedstawia anonimowego władcę, będącego najprawdopodobniej wasalem Partów. To właśnie on najpewniej odpowiadał za założenie osady Rabana, w której to właśnie przede wszystkim były prowadzone prace archeologów. Eksperci w większości zgadzają się, iż odkryty na terenie tego stanowiska kompleks religijnych struktur był poświęcony perskiej bogini wody Anahicie. Uważa się zresztą, że cała Rabana mogła być w znacznej mierze sanktuarium tego bóstwa.

Pierwszą zmiankę o perskiej bogini wody Anahicie znajduje się w zbiorze świętych zaratusztriańskich tekstów religijnych znanych jako Awesta. Anahita jest w nich przedstawiana jako niebiańskie źródło wszystkich wód Ziemi. W antropomorficznej formie przybierała ona postać niezwykle pięknej kobiety, ale równie dobrze mogła przybierać postać kaskadowego strumienia lub wodospadu. W okresie państwa Seleucydów, a następnie Partów kult Anahity był bardzo rozpowszechniony na terenach dzisiejszego Iraku, który w starożytności stanowił zachodnie rubieże Imperium Perskiego.

„Bliskość wodospadu w pobliżu odkrytych struktur jest znaczącym faktem, ponieważ łączenie żywiołów ognia i wody odgrywało ważną rolę w praktykach religijnych przedislamskiej Persji” – powiedział Brown. Rabana-Merquly była również miejscem w którym znajdowało się duże mauzoleum, na co wskazują odkryte nieopodal ruin świątyni Anahity pochówki. Archeolodzy za pomocą metody datowania C-14 zbadali wiek znalezionych w grobach szczątek ludzkich, które potwierdziły ich wcześniejsze przypuszczenia, iż miejsce to pochodzi z przełomu II i I wieku p.n.e.

Marcin Jarzębski