Zaskakujące odkrycie z Coventry. Kamień z tajemniczymi inskrypcjami ogamicznymi

Nauczyciel geografii, Graham Senior, podczas porządkowania swojego zarośniętego ogrodu w mieście Coventry w środkowej Anglii natknął się na skałę z tajemniczymi nacięciami. Po przybyciu specjalistów okazało się, że na odkrytym obiekcie znajduje się starożytne celtyckie pismo ogamiczne. Znalezisko to wywołało prawdziwy entuzjazm wśród archeologów.

Wiekowy kamień z piaskowca, o kształcie prostokąta, został znaleziony przez Grahama Seniora w Coventry w 2020 r. w trakcie lockdownu spowodowanego pandemią COVID-19. Odkrycie zostało dokonane całkowicie przypadkiem, gdyż było ono skutkiem przekopywania i pielenia ogródka. Prawdziwe znaczenie i wartość znaleziska została poznana jednak dopiero niedawno po przeprowadzeniu specjalnych badań.

Zabytek liczy 11 centymetrów długości oraz waży zaledwie 139 gramów – nie jest to tym samym duży obiekt. Niezwykły charakter prostokątnej skały z piaskowca ma jednak związek nie z jego wymiarami, a tajemniczymi inskrypcjami jakie się na nim znajdują. Zgodnie z tym co udało się ustalić badaczom liczą one ponad 1600 lat i wszystkie zostały zapisane tajemniczym pismem ogamicznym. To alfabetyczne wczesnośredniowieczne pismo, znane również pod nazwą ogham, było wykorzystywane do zapisywania języków celtyckich.

Znaczna część inskrypcji ogamicznych była używana do zapisywania najstarszych form języka irlandzkiego – od archaicznego irlandzkiego (IV-VI wiek n.e.)  po staroirlandzki (VI-IX wiek n.e.). Przykłady tego pisma zwykle można znaleźć wyrzeźbione na kamieniach w Irlandii, Walii i zachodniej Wielkiej Brytanii. Ogham był pierwszym językiem pisanym Irlandii. Większość z około 400 znanych inskrypcji pochodzących z okresu archaicznego języka irlandzkiego stanowią filary z  wyrytymi na nich nazwiskami rodowymi, które były wzniesione w celu ogłoszenia własności gruntów.

Ogham na tle innych systemów pisma wyróżnia się unikatowymi dla niego cechami. Podstawę tego pisma stanowią linie ułożone w grupy od jednej do pięciu. Wgląd w starożytny i wczesnośredniowieczny język irlandzki, który przed dotarciem alfabetu łacińskiego był zapisywana pismem ogamicznym zapewniają odkrywane w zachodniej Wielkiej Brytanii oraz Irlandii kamienie z inskrypcjami. Do tej pory zidentyfikowano w sumie 400 „ortodoksyjnych” inskrypcji tego pisma, które pochodzą z najstarszego okresu języka irlandzkiego. Wszystkie one zostały wyryte na kamieniach.

Obszarem, który słynie z największej liczby znalezionych inskrypcji wykonanych pismem ogamicznym jest południowa część prowincji Munster w Irlandii. Na zupełnie przeciwnym biegunie pod tym kątem znajduje się środkowa Anglia, w której odkryto w ostatnich latach kolejne przykłady zapisów wykonanych w tym starożytnym alfabecie – takie ogamiczne znaleziska w tym regionie Wielkiej Brytanii należą do rzadkości. Zasięg pisma ogamicznego poza Irlandią nie wykraczał nigdy poza zachodnie obszary dzisiejszego zachodniego Zjednoczonego Królestwa. Najwięcej przykładów pozairlandzkich inskrypcji ogamicznych odkryto w Walii.

Profesor Katherine Forsyth z Uniwersytecie w Glasgow, specjalizująca się w celtologii, przeprowadziła dodatkowe badania, które rzuciły więcej światła na pochodzenie kamienia. Jak wykazała jej analiza ogamiczne inskrypcje na tym kamiennym pomniku powstały najprawdopodobniej w okresie pomiędzy V a VI wiekiem – aczkolwiek jak wskazał naukowiec nie jest wykluczona jeszcze wcześniejsza data przypadająca na IV wiek.

Kamień został zapisany inskrypcjami po trzech z czterech pionowych stron bloku. Specjalistów szczególnie zaintrygował napis „Maldumcail/S/Lass” – w przypadku pierwszego słowa badacze rozszyfrowali je jako zapis imienia Mael Dumcail, jednak znaczenie liter „S” i „Lass” jest niejasne. Biorąc pod uwagę domyślne przeznaczenie i funkcje kamieni ogham litery te mogły być stanowić nawiązanie do lokalizacji i podziału terytorialnego. Wiekową skałę z inskrypcjami ogamicznym będzie można oglądać w Galerii i Muzeum Sztuki Herberta w Coventry.

Marcin Jarzębski