Co przeczytać, obejrzeć, przesłuchać? Polecanka „Gazety na Niedzielę” (11)
„Autokracja, Inc.” to książka-ostrzeżenie przed zagrożeniem, jakie niosą ze sobą autorytarne reżimy dla całego świata oraz wezwanie do obrony wartości demokratycznych w przeróżnych częściach globu. Najnowszą publikację pióra Anne Applebaum poleca Michał Kłosowski – watykanista, dziennikarz i zastępca redaktora naczelnego „Wszystko co Najważniejsze”.
Michał Kłosowski o książce Anne Applebaum
Anne Applebaum w swojej najnowszej książce Authocracy Inc. (tłum. pl. Autokracja, Inc.) przedstawia obraz przerażający. Współczesne kleptokracje – systemy rządów, które skupiają się na grabieży państwowych zasobów i umacnianiu władzy przez elitę kosztem społeczeństwa — rozrosły się w skali globalnej. Applebaum, laureatka Nagrody Pulitzera, znana ze swoich analiz dotyczących komunizmu i historii Europy Wschodniej, tym razem kieruje swoją uwagę na rosnące zagrożenie, jakie stanowią autorytarne reżimy na całym świecie z naciskiem na Chiny i Rosję.
Główną tezą książki Applebaum jest bowiem stwierdzenie, że współczesne reżimy autorytarne, takie jak te w Rosji, Chinach, czy nawet na Węgrzech, funkcjonują w oparciu o model kleptokratyczny. Nie są one napędzane przez ideologię, jak w czasach zimnej wojny, lecz przez chciwość, żądzę władzy i potrzebę zysku. Dziennikarka opisuje, jak te reżimy współpracują ze sobą, tworząc globalną sieć, której celem jest destabilizacja demokracji i utrzymanie autorytarnej kontroli. Wszystko wcale nie z potrzeby rewolucyjnej ekspansji, a potrzeby zysku.
W swojej najnowszej książce autorka precyzyjnie pokazuje przede wszystkim, jak autokraci wykorzystują korupcję i nepotyzm jako narzędzia władzy. Wskazuje, że w wielu przypadkach liderzy wymienionych państw nie tylko grabieżą zasoby swoich narodów, ale również przenikają na rynki międzynarodowe, gdzie inwestują swoje nielegalnie zdobyte majątki, destabilizując globalny system ekonomiczny i czerpiąc z tego korzyści; często po to, aby finansować swoje podboje. W książce Anne Applebaum znaleźć też można liczne przykłady, od oligarchów powiązanych z Kremlem, po chińskich przedsiębiorców, którzy dzięki politycznym koneksjom zdobywają ogromne wpływy na całym świecie.
Jednym z kluczowych punktów analizy Applebaum jest jednak krytyka zachodniego przekonania, że globalizacja i rozwój gospodarczy automatycznie prowadzą do demokratyzacji. Mantra ta od wielu lat powtarzana przez liderów świata zachodniego jest przez Anne Applebaum bezlitośnie krytykowana i odsłaniania. Autorka Autorkacji Inc.dowodzi, że przeciwnie — w wielu przypadkach wzrost gospodarczy wzmacnia autorytarne reżimy, które wykorzystują międzynarodowe rynki do konsolidacji władzy i tłumienia opozycji — co w końcu jest przeciwstawne tezom zawartym chociażby w pracach Francisa Fukuyamy a które w końcu stanowią podstawowe treści myślenia liberalnego Zachodu. Ma to szczególnie widoczne w przypadku Rosji, gdzie Putin stworzył system oparty na lojalności elit biznesowych, które czerpią korzyści z bliskości władzy, a jednocześnie wspierają represje wobec krytyków reżimu.
Książka Applebaum jest więc też bardziej niż przewidywalną krytyką wschodnich autokracji, ostrzeżeniem dla Zachodu. Autorka podkreśla, że zbagatelizowanie zagrożenia, jakie stanowią współczesne kleptokracje może mieć poważne konsekwencje dla globalnej stabilności. Zachód, zdaniem Anne Applebaum, musi zrozumieć, że walka z tymi reżimami wymaga nie tylko sankcji gospodarczych, ale także zdecydowanej polityki, która będzie wspierać rozwój demokracji i praworządności na całym świecie. Przede wszystkim zaś zrozumienia, że pieniądze to nie wszystko.
Jednak Autokracja, Inc. nie jest tylko opisem mrocznego świata autorytarnych rządów czy porażek Zachodu. Applebaum stara się pokazać, że możliwa jest walka z tymi systemami. Wskazuje, że wolne społeczeństwa muszą być bardziej świadome zagrożeń, jakie niosą ze sobą kleptokracje, oraz że potrzebna jest większa współpraca międzynarodowa w celu ograniczenia wpływów autorytarnych reżimów. Jednym słowem: relacje i wartości, podzielane przez miedzy zachodnimi demokracjami muszą być ważniejsze od chęci zysku.
Książka Anne Applebaum to ważna lektura w kontekście współczesnych wyzwań politycznych. W dobie narastających napięć między Wschodem a Zachodem oraz rosnącej fali autorytaryzmu, analiza Applebaum staje się kluczowym głosem w dyskusji na temat przyszłości demokracji nie tylko w świecie zachodnim ale globalnie. W największym w historii roku wyborczym Autokracja, Inc. to nie tylko diagnoza problemu, ale także apel o podjęcie działań, zanim będzie za późno.
Michał Kłosowski
