Deng Xiaoping – Chiny w 120 rocznicę urodzin

22. sierpnia 120. lat temu urodził się Deng Xiaoping, głowny architekt reform i otwarcia Chin na świat. Jednym z kluczowych aspektów jego dziedzictwa jest tzw. „emancypacja myśli”, która miała na celu wyzwolenie umysłów Chińczyków z dogmatów maoistowskich i usunięcie ideologicznych tabu. Dzięki temu możliwe stało się uwolnienie kreatywności oraz przedsiębiorczości, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju kraju. Jednak pytanie o „emancypację myśli” pozostaje aktualne, nie tylko w Chinach.

Chiński reformator

Urodzony 22 sierpnia 1904 roku w Guang’An (prowincja Syczuan) Deng Xiaoping, odrzucając ortodoksyjną „polityczną poprawność”, umożliwił wprowadzenie do chińskiej gospodarki praktyk, które wcześniej uznawano za nieakceptowalne. W latach 80. XX wieku, kiedy rządził Państwem Środka, kwestia prywatnych przedsiębiorstw zatrudniających setki pracowników budziła kontrowersje. Wcześniej uważano to za przykład wyzysku, lecz po zmianie klimatu na pro-rozwojowy, tabu związane z prywatnymi przedsiębiorstwami zniknęło.

Kolejnym krokiem, dzięki któremu Deng Xiaoping wprowadził zmiany w Chinach kontynentalnych była akceptacja idei, stanowiącej o tym, że socjalizm może współistnieć z gospodarką rynkową. Jeszcze w latach 80. gospodarka planowa była postrzegana jako symbol chińskiego socjalizmu. Dopiero słynna południowa podróż Denga w 1992 roku doprowadziła do uznania, że gospodarka rynkowa może być częścią socjalizmu. W konsekwencji gospodarka planowa przestała być jedyną słuszną opcją.

„Chińska droga modernizacji” 

Współczesne Chiny, poszukując „chińskiej drogi modernizacji”, stoją przed kolejnymi wyzwaniami, których pierwsze zalążki nakreślił już rządzący między 1978 a 1989 rokiem Deng Xiaoping. Chińscy eksperci sugerują, że podział gospodarki na „własność publiczną” i „prywatną” jest obecnie zbędny. Choć rząd wielokrotnie obiecywał równe traktowanie prywatnych przedsiębiorstw, wciąż utrzymuje się przekonanie, że własność publiczna jest bardziej politycznie poprawna.

Wrogość wobec prywatnego „kapitału” powstrzymuje przedsiębiorców przed inwestowaniem, co szkodzi gospodarce, zważywszy na to, że sektor prywatny stanowi obecnie większość chińskiego PKB i zatrudnienia. Historyczna „Emancypacja myśli” Denga Xiaopinga miała pozytywny wpływ na życie gospodarcze i społeczne w Chinach jego czasów. Oddana ludziom wolność doprowadziła do większej różnorodności i dynamizmu w chińskim społeczeństwie. Obecnie jednak obserwowany jest powrót „politycznej poprawności” do życia codziennego, co ogranicza swobodę wypowiedzi i działań.

W końcu zamknięcie firmy produkcyjnej po jednym niewłaściwym żarcie, zawieszenie dziennikarza za krytykę młodej złotej medalistki olimpijskiej czy kontrolowanie logo firm pod kątem obecności „japońskich elementów” to tylko niektóre przykłady powrotu cenzury w ChRLD. Historyczne dowody wskazują jednak, że decyzje Deng Xiaopinga o uwolnieniu Chin od ideologicznych więzów były słuszne. Obecnie kraj ten ma szansę ponownie zapisać się na kartach historii, ale błędem byłoby pozwolenie, by niepotrzebne ideologiczne doktryny ograniczały jego rozwój.

Wspominając więc 120. rocznicę urodzin Denga Xiaopinga mogliby Chińczycy przypomnieć sobie, że polityka otwartości w sferze gospodarki przynosi korzyści. O innych aspektach nie wspominając. Bo oczywiście, czasy Denga Xiaopinga to nie tylko sukcesy ale również dramaty, których zwieńczeniem była masakra na placu Tiananmen.

Michał Kłosowski