Francja śladami impresjonizmu
W 1874 r. w pracowni fotografa Nadara przy boulevard des Capucines w Paryżu odbyła się pierwsza wystawa impresjonistów. Z okazji 150. rocznicy tego wydarzenia przedstawiamy wybór miejsc we Francji związanych z impresjonizmem.
Normandia
Normandia jest kolebką impresjonizmu. To tu, w porcie w Hawrze, powstał obraz Impresja. Wschód słońca Claude’a Moneta, od którego wywodzi się nazwa impresjonizmu. Tu również powstały dzieła przedstawicieli tego ruchu, należące do najważniejszych przykładów malarstwa impresjonistycznego.
Częstą inspiracją dla pejzaży impresjonistów były zakola Sekwany i wybrzeże Normandii, zwłaszcza Côte d’Albâtre. Najbardziej emblematycznym punktem tego fragmentu wybrzeża jest Étretat. Klify w Étretat uwiecznione zostały na kilkudziesięciu obrazach Claude’a Moneta, który w latach 1883–1886 każdego roku wracał do tego popularnego wówczas wśród artystów i pisarzy kurortu.
Miejscowość Fécamp, znajdujący się tam port, a także brzeg morza i łodzie rybackie stały się natomiast motywem wielu obrazów Berthe Morisot, która wielokrotnie spędzała lato w tej miejscowości, położonej na wybrzeżu Côte d’Albâtre.
Inspirację dla impresjonistów stanowiła nie tylko przyroda Normandii, ale również architektura i przemysł. W Rouen Claude Monet namalował serię 30 obrazów Katedra w Rouen, przedstawiających znajdującą się w tym mieście katedrę w różnych momentach dnia i przy różnym oświetleniu. Dynamicznie rozwijający się port w Rouen fascynował natomiast Camille’a Pissarra, który uwiecznił go na swoich obrazach. Dzieła impresjonistów, w tym obrazy wykonane w Rouen, można zobaczyć w miejskim muzeum sztuk pięknych (Musée des Beaux-Arts de Rouen). W kolekcji muzeum znajdują się m.in. dzieła Claude’a Moneta, Alfreda Sisleya czy Gustave’a Caillebotte’a.
Hawr, którego port został uwieczniony na słynnym obrazie Impresja. Wschód słońca Claude’a Moneta, a także na obrazach Camille’a Pissarra, warto odwiedzić również ze względu na znajdujące się tam muzeum sztuki. Musée d’art moderne André Malraux (MuMa) posiada jedną z najważniejszych kolekcji malarstwa impresjonistów we Francji. Na wystawie stałej muzeum można zobaczyć m.in. dzieła Camille’a Pissarra, Claude’a Moneta, Alfreda Sisleya, Auguste’a Renoira, Édouarda Maneta czy Edgara Degas.
Obrazy impresjonistów znajdują się również w musée Eugène Boudin w Honfleur, gdzie prezentowane są dzieła artystów z różnych epok wykonane w Normandii.
Jednym z najważniejszych punktów w Normandii związanych z impresjonizmem jest Giverny. W miejscowości tej, leżącej w zakolu Sekwany, od 1883 r. do swojej śmierci w 1926 r. mieszkał Claude Monet. Obecnie można zwiedzać dom malarza, a także ogród, w którym artysta namalował słynny cykl obrazów przedstawiających lilie wodne. Claude Monet pochowany jest na cmentarzu przy miejscowym kościele. W Giverny znajduje się również muzeum poświęcone impresjonizmowi (Musée des Impressionnismes).
Paryż
Francuska stolica odegrała w impresjonizmie przede wszystkim rolę miejsca, w którym artyści się spotykali, zdobywali rozgłos, nawiązywali kontakty z innymi artystami oraz mecenasami sztuki, a także organizowali wystawy swoich dzieł, w tym pierwszą wystawę impresjonistów w 1874 r. w warsztacie fotografa Nadara, przy boulevard des Capucines.
Paryż został też uwieczniony na licznych obrazach impresjonistów. Paryskie teatry i opera stały się głównym motywem twórczości Edgara Degas. Gustave Caillebotte uwiecznił paryskie bulwary, kamienice, szare dachy czy most kolejowy Pont de l’Europe. Dworzec Saint-Lazare przedstawiony został na kilkunastu obrazach Claude’a Moneta, wpisując się w fascynację XIX-wiecznych malarzy rozwojem techniki. Montmartre, gdzie znajdowały się kawiarnie, w których bywali impresjoniści, uwieczniony został przede wszystkim przez Auguste’a Renoira, na czele z najważniejszym obrazem artysty, Bal du Moulin de la Galette.
Obecnie w Paryżu znajdują się najważniejsze muzea poświęcone impresjonizmowi.
W Musée de l’Orangerie można zobaczyć serię wielkopowierzchniowych obrazów przedstawiających lilie wodne, wykonanych przez Claude’a Moneta. Obrazy zostały przekazane kolekcji państwowej przez samego artystę. W zbiorach muzeum znajdują się również dzieła m.in. Auguste’a Renoira, Paula Cézanne’a i Alfreda Sisleya.
W Musée Marmottan Monet znajduje się jedno z najważniejszych dzieł sztuki impresjonizmu – obraz Impresja. Wschód słońca Claude’a Moneta, od którego wywodzi się nazwa ruchu. W 1966 r. do muzeum trafiło, dzięki donacji od syna impresjonisty, ponad sto obrazów z prywatnej kolekcji rodziny Monetów. Część z nich prezentowana jest na wystawie stałej muzeum – m.in. Budynek Parlamentu w Londynie, Tuileries czy obrazy z cyklu przedstawiającego lilie wodne. Muzeum posiada również najważniejszą na skalę światową kolekcję dzieł Berthe Morisot, przekazaną przez potomków artystki. W pięknych wnętrzach Musée Marmottan Monet można zobaczyć także dzieła Gustave’a Caillebotte’a (w tym obraz Paryska ulica w deszczu), Camille’a Pissarra, Edgara Degas, Auguste’a Renoira i Alfreda Sisleya.
Największą na skalę światową kolekcję sztuki impresjonistów posiada paryskie Musée d’Orsay. Na wystawie stałej zwiedzający muzeum mogą zobaczyć m.in. rzeźbę Mała czternastoletnia tancerka Edgara Degas, obrazy Olimpia Édouarda Maneta, Bal du Moulin de la Galette Auguste’a Renoira, Cykliniarze Gustave’a Caillebotte’a, Kołyska Berthe Morisot czy Pole maków Claude’a Moneta.
Île-de-France
Okolice Paryża, zwłaszcza wzdłuż Sekwany, również silnie związane są z impresjonizmem. Niektórzy impresjoniści mieszkali bądź spędzali czas wolny w podparyskich miejscowościach i na wsi, a krajobrazy Île-de-France uwiecznione zostały na licznych obrazach.
W Argenteuil na północnych przedmieściach Paryża w latach 1874–1878 mieszkał Claude Monet. Od niedawna dom artysty w Argenteuil udostępniony jest dla zwiedzających, którzy mogą zobaczyć tam reprodukcje dzieł malarza oraz odtworzony wystrój wnętrz z epoki. Brzeg Sekwany w Argenteuil był w XIX wieku popularnym miejscem wypoczynku mieszkańców Paryża. Przyciągał również artystów, inspirujących się okolicznymi krajobrazami oraz początkami rozwijającego się przemysłu. Argenteuil na swoich obrazach uwiecznili m.in. Auguste Renoir (obraz Sekwana w Argenteuil) i Gustave Caillebotte (Żaglówki w Argenteuil). Claude Monet stworzył podczas pobytu w Argenteuil 159 dzieł, przedstawiających Argenteuil i okolice: rozwój pierwszych fabryk wokół brzegów Sekwany, wiadukt kolejowy i żaglówki.
Claude Monet spędził również trzy lata w miejscowości Vétheuil w zakolu Sekwany, gdzie przeprowadził się w 1878 r. Artysta namalował wówczas ponad sto obrazów przedstawiających miejscowość, brzegi Sekwany czy miejscowy kościół. Część powstałych wówczas dzieł znajduje się dziś w najważniejszych światowych kolekcjach sztuki. W Vétheuil znajduje się zachowany budynek, w którym mieszkał Claude Monet, a na miejscowym cmentarzu pochowana została pierwsza żona artysty.
Miejscowość Moret-sur-Loing na południu Île-de-France stanowiła inspirację dla twórczości Alfreda Sisleya, który na swoich obrazach uwiecznił miejscowy kościół, brzeg rzeki Loing i port w pobliskim Saint-Mammès. Impresjonista mieszkał w Moret-sur-Loing przez niemal 20 lat, do śmierci w 1899 r. Jego dom oznaczony jest pamiątkową tablicą, nie został jednak udostępniony zwiedzającym.
Camille Pissarro bardziej niż pejzażami dolin rzek przepływających przez Île-de-France zainteresowany był krajobrazami wiejskimi w okolicach Paryża. Impresjonista mieszkał przez kilkanaście lat (1866–1883) w Pontoise. Na obrazach Camille’a Pissarra z tamtego okresu przedstawione zostały wiejskie krajobrazy okolic Pontoise i pobliskiego Éragny, pola uprawne i praca na roli, a także zabudowa Pontoise, widok na miejscowość z brzegu rzeki Oise, kościół, targ czy domy wokół głównej drogi. Obecnie po uwiecznionych przez Pissarra terenach wiejskich wokół gęsto dziś zabudowanego Pontoise nie zostało nic, ale w mieście można odwiedzić muzeum poświęcone artyście (Musée Pissarro). Oprócz dzieł impresjonisty w muzeum prezentowane są obrazy XIX-wiecznych artystów inspirowane krajobrazami doliny rzeki Oise.
W regionie Île-de-France mieszkał również Gustave Caillebotte. W Yerres znajduje się posiadłość należąca do rodziny Caillebotte w latach 1860–1879. Artysta stworzył tu ok. 80 obrazów przedstawiających park należący do posiadłości, okoliczne krajobrazy, a przede wszystkim przepływającą przy posiadłości rzekę Yerres, uwiecznioną na słynnym obrazie Kajaki na Yerres. Posiadłość Caillebotte (Propriété Caillebotte) w Yerres można zwiedzać.
Aix-en-Provence
Aix-en-Provence na południu Francji silnie związane jest z postacią Paula Cézanne’a. Impresjonista całe życie mieszkał i tworzył w Aix-en-Provence, gdzie się urodził. Górująca nad miastem Montagne Sainte-Victoire stała się najważniejszym motywem twórczości Paula Cézanne’a, który uwiecznił ją na ponad 60 obrazach znajdujących się obecnie w najważniejszych światowych muzeach sztuki. Górę można podziwiać z tego samego miejsca, z którego malował ją artysta, znajdującego się kilkadziesiąt metrów od warsztatu, w którym pracował. Wnętrza warsztatu Paula Cézanne’a (Atelier de Cézanne) udostępnione są zwiedzającym.
Cagnes-sur-Mer
Śródziemnomorskie krajobrazy inspirowały również Auguste’a Renoira. Artysta przez ostatnie lata życia spędzał zimę w należącym do niego domu w Cagnes-sur-Mer.
Obecnie można zwiedzać dom, w którym mieszkał Auguste Renoir, a także przylegający do niego ogród, gaj oliwny i sad pomarańczowy oraz XIX-wieczną fermę, uwiecznione na obrazach impresjonisty. Odwiedzający mogą zobaczyć pomieszczenia, w których mieszkał i pracował Auguste Renoir, a także kilkanaście obrazów, które artysta wykonał w Cagnes-sur-Mer.
Vallée de la Creuse
Dolina rzeki Creuse, w regionie historycznym Limousin w centralnej Francji, rzadko odwiedzana jest przez turystów, a jednak to tu w latach 1850–1920 licznie przyjeżdżali artyści poszukujący inspiracji. Wśród artystów, którzy przebywali w Dolinie Creuse, nazywanej także Doliną Malarzy, byli również impresjoniści. Claude Monet, Armand Guillaumin czy Émile Othon-Friesz uwiecznili na swoich obrazach brzegi rzeki Creuse, wzgórza i ruiny zamku w Crozant.
Miejscowość Crozant, gdzie powstał m.in. obraz La Creuse à Crozant Armanda Guillaumina, była centrum artystycznym przedstawicieli Szkoły z Crozant. W Hôtel Lépinat, gdzie w XIX wieku działała karczma, w której spotykali się artyści, obecnie znajduje się muzeum poświęcone artystom tworzącym w dolinie Creuse.
Kilka kilometrów od Crozant znajduje się miejscowość Fresselines, gdzie w 1899 r. przebywał Claude Monet. Impresjonista stworzył wówczas 23 obrazy przedstawiające Dolinę Creuse, m.in. La Vallée de la Creuse, soleil couchant czy Ravin de la Creuse. Z Fresselines wyznaczona została trasa dla pieszych wiodąca do zbiegu rzek Petite Creuse i Creuse, śladami miejsc, które uwiecznił Claude Monet.
Julia Mistewicz-Delanne z Paryża
