Dziesięć najpiękniejszych katedr Francji
W grudniu 2024 r. nastąpi ponowne otwarcie katedry Notre-Dame w Paryżu, odbudowywanej po pożarze z kwietnia 2019 r. Odbudowa Notre-Dame obserwowana jest przez Francuzów, dla których katedra jest symbolem dziedzictwa kulturowego Francji. Skarbem francuskiego dziedzictwa jest nie tylko paryska katedra Notre-Dame, ale również liczne katedry w całej Francji, cenne zarówno pod względem architektonicznym, jak i historycznym i duchowym.
Francuskie katedry, pochodzące głównie ze średniowiecza, stanowią skarb architektury i jeden z symboli francuskiej kultury. Oto subiektywny wybór katedr, które szczególnie warto odwiedzić we Francji.
1. Cathédrale Notre-Dame, Rouen (Normandia)
Katedra w Rouen posiada bez wątpienia jedną z najpiękniejszych fasad spośród wszystkich świątyń we Francji i jest jednym z najwspanialszych przykładów architektury gotyckiej. Monumentalna fasada zachwyca bogactwem i kunsztem rzeźb, a także zróżnicowaniem kompozycji. Dwie wieże reprezentują dwa różne style: pierwsza, pochodząca z XII wieku, powstała w stylu gotyku prymitywnego i zwieńczona jest iglicą; druga, ukończona w XVI wieku, reprezentuje gotyk płomienisty.
We wnętrzu katedry uwagę zwracają rzeźbione schody, nawiązujące do gotyku płomienistego. W katedrze znajduje się grobowiec Ryszarda Lwie Serce, zawierający jego serce, a także kaplica św. Joanny d’Arc – Rouen jest miejscem jej spalenia na stosie.
Budowa katedry Notre-Dame w Rouen rozpoczęła się w XII wieku, a została ukończona w wieku XIII. Swój obecny wygląd katedra zawdzięcza głównie zmianom w XV i XVI wieku. W XIX wieku została uzupełniona o iglicę – najwyższą we Francji. Budynek znacznie ucierpiał podczas II wojny światowej i pomimo że jest dziś udostępniony dla odwiedzających i wiernych, w niektórych częściach wciąż prowadzone są prace renowacyjne.
Katedra Notre-Dame w Rouen została ukazana w różnych momentach dnia przez Claude’a Moneta w cyklu 30 obrazów „Katedra w Rouen”.
2. Cathédrale Saint-Étienne, Metz (Lotaryngia)
Ze względu na swoje liczne, wspaniałe witraże katedra pod wezwaniem św. Szczepana w Metzu nazywana jest „lampionem Boga”. Witraże, zajmujące powierzchnię 6500 m2, pochodzą z różnych epok – od XIII do XX wieku. Ich autorami są zarówno wielcy mistrzowie (w katedrze znajdują się m.in. witraże autorstwa Marca Chagalla), jak i anonimowi artyści. Efekt monumentalności we wnętrzu katedry, zawdzięczany witrażom, potęgowany jest wysokością nawy głównej (41,77 m), co czyni ją trzecią najwyższą we Francji, po katedrze w Beauvais i w Amiens.
Gotycka katedra powstała w 1220 roku w miejscu sanktuarium poświęconego św. Szczepanowi. W XVIII wieku katedra została przebudowana i zyskała aktualny wygląd, łączący styl gotycki i neogotycki.
W skarbcu katedry, dostępnym dla zwiedzających, znajdują się m.in. złoty pierścień biskupi św. Arnolda z Soissons, buty papieża Piusa VI czy XII-wieczny relikwiarz wykonany przy użyciu emalii limuzyńskiej.
3. Cathédrale Notre-Dame, Chartres (Region Centralny)
Katedra Notre-Dame w Chartres jest jednym z najważniejszych przykładów architektury średniowiecznej we Francji. Ukończona w ciągu 25 lat, na przełomie XI i XII wieku, przedstawia rzadką dla zachowanych budowli gotyckich spójność architektoniczną. Świątynia zachwyca rzeźbami na fasadzie (łącznie katedrę zdobi 4000 rzeźbionych figur) oraz witrażami – 176 witraży, pochodzących z XII i XIII wieku, stanowi najcenniejszą francuską kolekcję witraży.
Fasada katedry, z rzeźbionymi portalami, uważana jest za jeden z najpiękniejszych przykładów francuskiej architektury sakralnej. Uwagę zwraca przede wszystkim arcydzieło sztuki romańskiej – portail Royal, rzeźbiony portal, pochodzący z XII wieku. Dwie wieże – romańska i kontrastująca z nią gotycka iglica – pochodzą z XII i XVI wieku.
We wnętrzu katedry najważniejszym dziełem jest, oddzielający prezbiterium od reszty świątyni, renesansowy cykl rzeźb, przedstawiających życie Maryi. W ikonografii katedry pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Chartres Maryja przedstawiona została 175 razy.
Ze względu na swoją wartość estetyczną i duchową katedra w Chartres nazwana została przez Auguste’a Rodina „francuskim Akropolem”. W swoim eseju „Les cathédrales de France” rzeźbiarz zwraca uwagę na piękno katedry, jakie wydobywa kolejno światło dnia i zmrok, „to wzbudzając w niej delikatny wdzięk, to przerażający majestat”, a także na harmonię katedry, w której „każdy z elementów kompozycji daje wszystkim innym wspaniałe znaczenie”.
Katedra Notre-Dame w Chartres była obecna w literaturze również jako główny motyw książki „Katedra” Jorisa-Karla Huysmansa; do katedry Notre-Dame w Chartres dwukrotnie pielgrzymował poeta Charles Péguy.
Katedrę w Chartres nawiedzili wszyscy królowie Francji. W IX wieku Karol Wielki podarował sanktuarium relikwię szaty Maryi – Sancta Camisia. Otaczana szczególną czcią relikwia nadal znajduje się w katedrze.
Katedra pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny w Chartres wciąż jest bardzo popularnym miejscem pielgrzymek, głównie wiernych z regionu paryskiego. Największa pielgrzymka, wyruszająca z Paryża, organizowana jest w święto Zesłania Ducha Świętego. Oprócz mieszkańców Paryża i regionu paryskiego w pielgrzymce biorą udział wierni z całej Francji, a także z ponad 20 innych krajów (w tym grupa polska). Łącznie do Chartres idzie wówczas kilkanaście tysięcy pielgrzymów, pokonując ponad sto kilometrów, co czyni tę pielgrzymkę jedną z największych w Europie pod względem liczby uczestników.
4. Cathédrale Notre-Dame, Reims (Szampania)
Reims jest miejscem bardzo ważnym dla chrześcijaństwa we Francji – to w tym mieście w V wieku król Chlodwig przyjął chrzest, co przypieczętowało przynależność Francji do cywilizacji chrześcijańskiej. Tu również, w katedrze Notre-Dame, koronowani byli królowie Francji.
Gotycka katedra Notre-Dame w Reims powstała w XII wieku, a jej wieże wybudowano w wieku XV.
Katedra posiada piękną, rzeźbioną fasadę z figurami typowymi dla stylu panującego w XIII wieku w Szampanii, a zwłaszcza rzeźbami aniołów wokół portali, które nadały katedrze w Reims miano „katedry aniołów”. Uwagę zwracają witraże katedry, zwłaszcza wspaniała XII-wieczna rozeta, a także witraże Marca Chagalla w jednej z kaplic.
Ze względu na swoją wartość architektoniczną katedra wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
5. Cathédrale Saint-Cyr-et-Sainte-Julitte, Nevers (Burgundia)
Katedra w Nevers zwraca uwagę przede wszystkim współczesnymi witrażami, mającymi podkreślać dziedzictwo architektoniczne średniowiecznej budowli.
Większość oryginalnych witraży została zniszczona w wyniku bombardowań aliantów w 1944 r. W katedrze zachowało się jednak kilka witraży z XV i XVI wieku, a w krypcie znajduje się XV-wieczny witraż „Złożenie do grobu”, reprezentujący styl typowy dla ówczesnej Burgundii. Witraże, zniszczone w 1944 r., zostały zastąpione witrażami współczesnych artystów. Łącznie w 2009 r. do katedry w Nevers włączono 1052 m2 witraży współczesnych twórców, takich jak Raoul Ubac, Claude Viaillat czy Jean-Michel Alberola. Witrażom katedry w Nevers poświęcona została książka „L’affaire des 1052 m2 – les vitraux de la cathédrale de Nevers” Jeana de Loisy.
Katedra powstała w XI wieku, a w XIII wieku uzupełniono ją o dodatkowe elementy. Świątynia posiada dwie absydy, na obu krańcach nawy głównej: gotycką na wschodzie i romańską na zachodzie, z freskiem z XII wieku.
6. Cathédrale Notre-Dame, Amiens (Pikardia)
Fasada katedry Notre-Dame w Amiens, z rzeźbionymi portalami i rozetą w stylu gotyku płomienistego, jest jednym z wielu przykładów zachwycających fasad gotyckich katedr we Francji.
Wewnątrz katedry uwagę zwracają przede wszystkim witraże w kaplicach bocznych.
Katedra w Amiens jest największą gotycką katedrą we Francji (dwa razy większą od paryskiej Notre-Dame). Powstała w latach 1220–1269, a w XIX wieku przeszła renowację, nadzorowaną przez Viollet-le-Duca, autora m.in. przebudowy paryskiej katedry Notre-Dame.
Katedra Notre-Dame w Amiens, nazwana przez Auguste’a Rodina „absolutnym imperium najwyższej elegancji” i przez wielu uważana za jedną z najpiękniejszych we Francji, wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W letnie wieczory na fasadzie katedry wyświetlany jest spektakl „światło i dźwięk”, a w zimie multimedialny spektakl rozświetla wnętrze katedry.
7. Cathédrale Saint-Pierre, Angoulême (Nowa Akwitania)
Katedra św. Piotra w Angoulême znana jest dzięki swojej oryginalnej romańskiej fasadzie, rzeźbionej w stylu poitewińskim. 70 rzeźbionych postaci, a także ornamenty roślinne i zwierzęce przedstawiają scenę Sądu Ostatecznego.
Katedra została wybudowana w stylu romańskim w XII wieku, a w wiekach XVI i XIX przeszła prace renowacyjne, które nadały jej aktualny wygląd, respektujący pierwotne założenia i styl typowy dla regionu. Dodano wówczas na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem kopułę neobizantyjską i wieżę nawiązującą do stylu romańskiego, które są częstym elementem architektury sakralnej w Nowej Akwitanii.
We wnętrzu katedry na uwagę zasługują m.in. głowice kolumn z motywem roślinnym, pochodzące z X wieku, z kościoła stojącego pierwotnie w miejscu dzisiejszej katedry.
Warto zobaczyć również skarbiec katedry. Za oryginalny wystrój sal, w których prezentowane są złote przedmioty liturgiczne czy szaty liturgiczne, pochodzące zwłaszcza z XIX wieku, odpowiada Jean-Michel Othoniel, znany artysta współczesny, tworzący głównie w szkle.
8. Cathédrale Saint-Pierre, Beauvais (Pikardia)
Katedra św. Piotra w Beauvais ma najwyższe prezbiterium na świecie: 48 metrów wysokości. Wrażenie wielkości budowli spotęgowane jest licznymi kolumnami. Wokół prezbiterium znajdują się kaplice z XVI-wiecznymi witrażami wysokimi na 18 metrów. W jednej z kaplic zachowała się XVI-wieczna rzeźba z drewna polichromowanego.
Wewnątrz katedry znajduje się również XIX-wieczny zegar astronomiczny, w którego skład wchodzi 90 000 elementów, 68 figur i 50 części wprawiających zegar w ruch.
Gotycka katedra pod wezwaniem św. Piotra w Beauvais powstała w XIII wieku i była wówczas jedną z największych świątyń na świecie. Niezbyt liczne kolumny nie zdołały jednak utrzymać budowli i w 1284 r. katedra się zawaliła. Prezbiterium udało się ocalić i umocnić poprzez dodanie kolejnych kolumn i sklepień, dzięki czemu obecnie katedrze nie grozi podobne zdarzenie.
Katedra nie została ukończona i obecnie budowla składa się jedynie z prezbiterium i 58-metrowego transeptu. Obecną fasadę świątyni tworzy zachowana XIII-wieczna część chóru z rzeźbionym portalem św. Piotra i rozetą.
9. Cathédrale Saint-Étienne, Bourges (Region Centralny)
Katedra pod wezwaniem św. Szczepana w Bourges wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako przykład reprezentacyjny dla architektury gotyckiej i dla roli chrześcijaństwa w średniowiecznej kulturze Francji. Katedra powstała w XIII wieku i zwraca uwagę jednością architektoniczną.
Świątynia, długa na 124 m, szeroka na 41 m i wysoka na 31,5 m, jest najszerszą gotycką katedrą we Francji i jedną z największych. Wielkość i jedność architektoniczna katedry podkreślona jest przez brak transeptu.
Na fasadzie katedry, wokół centralnego portalu, znajdują się rzeźby, przedstawiające Sąd Ostateczny i uważane za jeden ze skarbów XIII-wiecznej rzeźby gotyckiej. Rzeźby wokół pozostałych dwóch portali przedstawiają sceny z życia św. Szczepana, patrona katedry, oraz św. Ursyna, pierwszego biskupa Bourges.
Katedra w Bourges posiada jedną z najbogatszych kolekcji witraży we Francji. Znajdujące się tam witraże pochodzą z różnych epok od XII do XVII wieku.
10. Cathédrale Saint-Sauveur, Aix-en-Provence (Prowansja)
Katedra w Aix-en-Provence łączy elementy reprezentujące różne style i różne epoki, od V do XVII wieku. Sama fasada łączy gotyk (wieża), gotyk płomienisty (portal centralny) i styl romański z portalem reprezentatywnym dla szkoły prowansalskiej. Styl romański jest również reprezentowany we wnętrzu katedry, poprzez nawę główną. W katedrze w Aix-en-Provence warto zwrócić uwagę na baptysterium z epoki Merowingów, tryptyk przedstawiający krzew gorejący, a także na obrazy wykonane przez prowansalskich malarzy.
Julia Mistewicz
Tekst pierwotnie opublikowany we „Wszystko co Najważniejsze”. Przedruk za zgodą redakcji.
