Francuski rząd będzie walczył ze skutkami nadmiernego używania ekranów przez dzieci

Jak wskazują badania, dwie godziny dziennie spędzane przed ekranami powodują u dzieci w wieku od 3 do 5 lat spadek poziomu IQ o 1 punkt. Włączona w tle telewizja podczas rodzinnych posiłków, ograniczając możliwość rozmowy, zmniejsza natomiast IQ dzieci o 1,5 pkt.

Zgodnie z zapowiedziami Pałacu Elizejskiego prezydent Emmanuel Macron ma przedstawić jeszcze w grudniu plan na zmniejszenie uzależnienia dzieci od ekranów. Już w sierpniu prezydent Francji w wywiadzie dla „Le Point” wiązał nadmierne wystawienie młodzieży na treści w mediach społecznościowych z zamieszkami na początku lata, po śmierci 17-letniego Nahela, zabitego podczas kontroli policji. „Rola ekranów, mediów społecznościowych, jest istotna” – ocenił prezydent.

Zgodnie z informacjami „Le Figaro” Emmanuel Macron „podejmie wielką inicjatywę” przed świętami Bożego Narodzenia. Ma wówczas powstać konsensus naukowy, a także zostanie zdefiniowana polityka dotycząca dzieci i oświaty oraz kontroli treści w mediach społecznościowych. Na liście wyzwań stojących przed państwem wraz ze wzrostem czasu spędzanego przez dzieci i młodzież przed ekranami są m.in. opóźnienie rozwoju kognitywnego u dzieci, uzależnienie od mediów społecznościowych, dostęp do pornografii, cyberprzemoc, ochrona wizerunku i danych. Zagadnieniami tymi zajmują się już niektóre francuskie ministerstwa. W listopadzie minister edukacji Gabriel Attal wskazywał na bezpośrednie powiązanie między używaniem ekranów i stagnacją wyników w nauce u 6-latków. „Badania pokazują, że zbyt duża obecność ekranów oznacza mniej snu i w konsekwencji mniej uwagi na lekcjach. Ma to również wpływ na uczenie się słownictwa i czytania” – stwierdził.

Zgodnie z opublikowanymi we wrześniu danymi, zebranymi w latach 2013–2017 u grupy 14 000 dzieci, u dzieci w wieku od 2 do 5,5 lat występuje umiarkowanie negatywna zależność między czasem spędzonym przed ekranem i rozwojem kognitywnym, zwłaszcza w zakresie mowy. Dwie godziny dziennie spędzane przed ekranami powodują według badania spadek poziomu IQ o 1 punkt u dzieci w wieku od 3 do 5 lat. Włączona w tle telewizja podczas rodzinnych posiłków, ograniczając możliwość rozmowy, zmniejsza natomiast IQ dzieci o 1,5 pkt. „To badanie już jest niepokojące, ale nie uwzględnia rozwoju cyfryzacji w ostatnich latach” – zauważa Sylvie Dieu Osaka, lekarz pediatra i twórca pierwszego gabinetu konsultacji wyspecjalizowanego w zaburzeniach związanych ze zbytnim wystawieniem na ekrany. Od czasu pojawienia się ofert skierowanych do dzieci, jak YouTube Kids, lekarz przyjmuje małe dzieci, które „powtarzają jak papugi liczby po angielsku”, ale „nie posiadają zdolności wysławiania się, jakie powinny osiągnąć w wieku 3 lat”.

Rząd ma również podjąć decyzje dotyczące cyfryzacji szkół. Zdaniem Joëlle Proust z Rady Naukowej Edukacji Narodowej obecność ekranów w szkole „daje iluzję zrozumienia zagadnienia”. „Wszyscy zbyt łatwo przyjmują, że zrozumieli zagadnienie. Doświadczenia wykazały specyficzny deficyt zrozumienia treści udostępnianych za pośrednictwem ekranu” – tłumaczy. „Osoby czytające z ekranu są zbyt pewne. Myślą, że rozumieją tekst, podczas gdy mózg jeszcze go nie przetworzył w sposób całkowity” – dodaje. Zgodnie z badaniami uczniowie wolą czytać na ekranie, podczas gdy w ćwiczeniach na zrozumienie tekstu lepiej radzą sobie z wydrukowanym tekstem. Badania pokazują również, że w niektórych przypadkach urządzenia cyfrowe mogą polepszyć wyniki uczniów – uczenie się pisania na ekranie palcem zamiast piórem dotykowym jest skuteczniejsze niż nauka pisania na papierze.

Jak stwierdza w wywiadzie dla „Le Figaro” Michel Desmurget, doktor neuronauki, autor eseju Faites-les lire! Pour en finir avec le crétin digital, władza przez lata zaniedbywała kwestię wystawienia dzieci na wpływ ekranów. „Nasz system oświatowy upada. Najwyższy czas, aby politycy zareagowali. Przypomnijmy, że poziom edukacji jest głównym elementem pozwalającym przewidywać rozwój gospodarczy i poziom PKB kraju” – podkreśla.

„Setki badań prowadzonych na całym świecie wykazują, że ekrany stanowią konkurencję dla aktywności koniecznych w rozwoju: snu, czytania, interakcji werbalnych z rodzicami, sportu. W przypadku dzieci w wieku 4 czy 5 lat, jak wykazują badania, używanie ekranów prowadzi do gorszej strukturyzacji sieci neuronowej odpowiedzialnej za mowę. Opóźnienie to jest ekstremalnie trudne do nadrobienia. Jest to katastrofalne, ponieważ inteligencja ludzka jest przede wszystkim werbalna” – stwierdza Michel Desmurget.

„Dane PISA pokazują jasno, że systemy oświaty, które są najbardziej scyfryzowane, przedstawiają najgorsze wyniki. Kraje zaczynają już zamykać ten rozdział. Szwecja, pierwszy kraj, który postawił na cyfryzację w szkolnictwie, zaobserwowała, że cyfryzacja przyniosła silny spadek wyników nauczania. Szkoła może nauczyć uczniów programowania, używania edytora tekstów czy przeglądarki – to ważne. Ale w innych kwestiach korzyści edukacyjne wynikające z zastosowania urządzeń elektronicznych są zerowe lub marginalne. To, co decyduje o jakości systemu szkolnictwa, to jakość personelu pedagogicznego” – podkreśla doktor neuronauki.

Michel Desmurget wskazuje na książki jako antidotum na oddziaływanie ekranów. Jest on jednak przeciwny czytaniu z urządzeń elektronicznych. „Im bardziej tekst jest wymagający, tym większa jest przewaga papieru nad ekranem. Liczne badania pokazały, że łatwiej jest skoncentrować się na papierze. Poza tym książka posiada jedność przestrzenną, która jest słabością nośników elektronicznych i która pomaga naszemu mózgowi w organizacji i zapamiętaniu informacji. Kiedy przywołujemy fragment np. z powieści, mamy tendencję do przypominania sobie miejsca w tekście, gdzie się on znajduje. Można powiedzieć, w pewnym sensie, że książka uprzestrzennia czas i organizację fabuły. Ułatwia to stworzenie ogólnej reprezentacji elementów tekstualnych i sprzyja zrozumieniu” – tłumaczy Michel Desmurget.

Julia Mistewicz
Paryż