Kim są pisarze z Wattpada, którzy zdominowali rynek książek?

Zapomnij o wysublimowanej puencie, artystycznym języku i zaskakującym prowadzeniu fabuły. Zamiast tego popuść wodze klawiaturze, dodaj tonę obyczajowej pikanterii a kolejne rozdziały publikuj w serwisie społecznościowym. 

Hashtag #rodzinamonet jest w chwili pisania tego tekstu jednym z najwyżej trendujących na X.com, dawnym Twitterze. Po kliknięciu w niego pokazuje się kilkadziesiąt wpisów od bardzo młodych kobiet, które przeżywają rozwój romansu między tajemniczą Heidi i tajemniczym Adrienem. Czy już się pocałowali? Kiedy Heidi powie o chłopaku swoim braciom? Co będzie dalej? Tysiące czytelniczek czekają na kolejny rozdział, a gdy już się pojawi – spieszą poplotkować o tym na twitterze.

Skąd się wzięła literatura young adult

Witajcie w świecie literatury young adult, do którego należy cykl książek Weroniki Anny Marczak „Rodzina Monet”. Autorka występuje w serwisach społecznościowych pod nickiem „werkapisze” i to właśnie na serwisach społecznościowych rozpoczęła się jej pisarska kariera.

Pierwsze rozdziały losów nastolatki imieniem Heidi publikowała w czasie pandemii koronawirusa na Wattpadzie – bardzo popularnym serwisie społecznościowym służącym do publikowania amatorskiej twórczości literackiej. Konto może w nim założyć każdy, historie pisać może dosłownie każdy i naprawdę nikt nie sprawdza, czy robi się błędy ortograficzne, czy zdania zaczyna wielką literą, czy fabuła się spina a język jest wystarczająco literacki. Jedynym kryterium jakości jest tu bowiem gust innych użytkowników serwisu, przeważnie bardzo młodych, niewyrobionych literacko dzieci i młodzieży. 

I nie jest to społeczność niewielka. Będąc dostępnym na całym świecie serwis chwali się 90 milionami użytkowników tygodniowo, w tym 300 tysiącami pisarzy publikujących w 35 językach. Według statystyk z 2020 r. 80 proc. użytkowników Wattpada to osoby młode i bardzo młode (millenialsi i pokolenie Z) w 80 proc. dziewczynki i kobiety. Serwisów tego typu działa na globalnym rynku kilkadziesiąt, a najpopularniejsze poza Wattpadem to Ao3, Commaful, Medium, Fiction Press, CharacterHub, SmashWords, Funfiction.net czy Quotev. 

Zapach książek ciągle w cenie

Najpoularniejszym twórcom zapewniają bardzo szybką rozpoznawalność i – co naturalne – równie szybkie wejście na rynek książek drukowanych. Okazuje się bowiem, że młodzi nawet jeśli przeczytali już daną historię na ekranie swojego smartfona, będą chcieli ją również przeczytać w formie drukowanej, tradycyjnej książki. 

Wybuch popularności literatury young adult (nie mylić z literaturą młodzieżową!) nastąpił właśnie w czasie pandemii koronawirusa. W Polsce najpierw prym wiodła saga Alice Oseman „Heartstopper”, opowiadająca historię miłości dwójki nastoletnich chłopców, szykanowanych za swój związek w szkole. Potem zaś przyszła nasza polska Weronika Marczuk ze swoją Rodziną Monet. Opowieść o losach osieroconej nastolatki trafiającej nagle pod opiekę emocjonalnie toksycznych, bardzo przystojnych i bardzo bogatych braci ma już 3 tomy wydane drukiem, ale kolejne rozdziały na bieżąco powstają właśnie na Wattpadzie, co „Werka” anonsuje na bieżąco na swoich kontach w serwisach społecznościowych. 

Choć na wszystkich spotkaniach z autorką gromadzą się tłumy rozentuzjazmowanych nastolatek a każdy kolejny tom zajmuje od razu pierwsze miejsce na liście bestsellerów, nie brakuje głosów krytycznych dotyczących jej twórczości. Autorce „Rodziny Monet” zarzuca się używanie wulgaryzmów, myślowy chaos, promowanie zachowań przemocowych u bohaterów oraz liczne nawiązania do seksu i przemocy seksualnej. Trudno się dziwić skoro po jej książki sięgają już 11-letnie dzieci. 

Pióro należy do kobiet

Jest ona jednak typowym przedstawicielem literatury tego nurtu. Dominujące w powieściach young adult tematy to problemy nastolatków z rodzinami i rówieśnikami, związki romantyczne (zarówno hetero-jak i homoseksualne), przemoc emocjonalna. Jednak już same te pojęcia – rodem z literatury czytanej przez „boomerów” nie przystają zupełnie do książek YA. Tam kategoriami tematycznymi są bowiem „Enemies to lovers” (z wrogów-kochankowie), „Zemsta”, „He fell first, she harder” (On zakochuje się pierwszy, ona mocniej) czy „Emotional scars” (Blizny emocjonalne). Większość narodziła się właśnie na pisarskich serwisach społecznościowych a wiele z tych tytułów przeradza się potem w seriale lub filmy na serwisach streamingowych.

Twórców publikujących literaturę young adult w Polsce jest już kilkudziesięciu i nie udało mi się znaleźć w tym gronie żadnego mężczyzny. W większości są to młode kobiety, debiutujące w czasie pandemii na Wattpadzie lub innych podobnych serwisach, które wydały swoje powieści drukiem dopiero po zgromadzeniu dla nich odpowiednio dużej publiczności na serwisach społecznościowych. Choć nurt tego typu literackich debiutów początkowo dotyczył wyłącznie literatury young adult, obecnie zaczyna dominować również w literaturze tworzonej dla czytelników starszych, i znów: w większości kobiet.

Obserwatorzy zjawiska podzielili się na dwie grupy: dla jednych jest to najszybsza droga do upadku kultury – skoro weryfikowani jedynie przez tłum autorzy mogą pisać co chcą i jak chcą, zarabiając na tym olbrzymie pieniądze. Dla innych – coś wręcz odwrotnego: powrót do upowszechnienia czytelnictwa, tak cennego w erze smartfonów i kultury obrazkowej. 

Anna Druś