Wszystko co chciałbyś wiedzieć o żółwiach, a nie wiesz jak zapytać

Może nie wchodzą z nami w taką interakcję jak psy i koty, nie podają łapy ani nie uśmiechają się na nasz widok, jednak żółwie – zwłaszcza te lądowe mogą być świetnymi pupilami domowymi. I to na całe życie! Z okazji Międzynarodowego Dnia Żółwia zebraliśmy najważniejsze fakty o tych niezwykłych gadach.

Jak długo żyją żółwie?

Średnia długość życia żółwia trzymanego w domu znacząco przewyższa długość życia psa czy kota: dożywają one przeważnie do lat osiemdziesięciu, a niektóre nawet do setki. Dotyczy to zarówno żówi wodnych jak i stepowych. Najstarszym żyjącym obecnie żółwiem na świecie jest mieszkający na wyspie św. Heleny Jonatan – przedstawiciel podgatunku żółwi olbrzymich, który urodził się według przypuszczeń badaczy w 1832 r. czyli ma obecnie 192 lata. Mimo, że jest ślepy (katarakta) i pozbawiony węchu (musi być karmiony przez ludzi), ma się świetnie i nadal jest towarzyski, szczególnie gdy obok jest Frederica – jedna z towarzyszących mu od wielu lat żółwic. 

Czy trzymanie żółwia w domu jest legalne?

Odpowiedź na to pytanie jest o tyle złożona, że w zasadzie wszystkie żółwie dostępne w Polsce są objęte ochroną, ponieważ są gatunkami zagrożonymi wyginięciem. Zgodnie z prawem Unii Europejskiej i tzw. Konwencją Waszyngtońską możliwy jest zatem handel wyłącznie żółwiami wyhodowanymi w UE, na to zaś trzeba mieć odpowiednie dokumenty uzyskiwane podczas zakupu. Niektóre gatunki żółwi dodatkowo podlegają obowiązkowi rejestracji w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, ponieważ są gatunkami inwazyjnymi: wypuszczone na wolność w naszym kraju mogą zagrażać równowadze biologicznej. Najlepiej zatem zaopatrywać się w te zwierzęta w specjalistycznych sklepach lub u hodowców. Z uwagi na wszystkie obostrzenia młode żółwie w Polsce osiągają wysokie ceny (między 600 a 1000 zł) i są trudno dostępne. Trzeba jednak wiedzieć, że możliwa jest adopcja żółwia od poprzedniego właściciela: niektórzy bowiem muszą zrezygnować z dalszego trzymania pupila (np. w związku z wyjazdem do innego kraju) i szukają dla niego nowego domu. W takich wypadkach trzeba szukać ogłoszeń w internecie. 

Żółwie lądowe – coś więcej

Żółwie lądowe są najczęściej hodowane w domach z uwagi na większą prostotę utrzymania. Dominują żółwie stepowe (zwane rosyjskimi) i żółwie greckie. Wymagają dogrzewanego i doświetlanego terrarium, są roślinożerne, latem lubią mieć możliwość dreptania po większym, naturalnym wybiegu na słońcu. W języku angielskim określane są zbiorczo słowem „the tortoise”; popularne „the turtle” zarezerwowane jest dla żółwi wodnych. 

Żółwie wodno-lądowe – czym się różnią?

Jeśli w warunkach domowych hodowane są żółwie wodno-lądowe, to najczęściej są to żółwie czerwonolice i żółtolice – podgatunki tzw. żółwia ozdobnego. Domowa hodowla żółwia wodno-lądowego w osprzęcie przypomina nieco hodowlę rybek: potrzebne jest akwarium (znacznie większe niż dla rybek, minimum pięciokrotność długości żółwia), filtry do wody, lampa grzewcza. Wody jest tu oczywiście mniej niż w przypadku ryb, ponieważ na środku musimy urządzić tzw. wyspę – miejsce, gdzie żółw będzie jadł czy się wygrzewał. Trzeba jednak pamiętać, że te gatunki żółwi są uznane w Polsce za inwazyjne i po zakupie podlegają obowiązkowi rejestracji w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. 

Karapaks – co to jest? 

Tak w języku biologii nazywa się skorupa żółwia (od łacińskiego słowa oznaczającego pancerz). Wbrew obrazowi żółwi wykreowanemu w niektórych kreskówkach nie jest „zdejmowalną” częścią zwierzaka, ale po prostu integralną częścią jego ciała. Chroni ważne narządy wewnętrzne i stanowi naturalną ochronę przed niebezpieczeństwami. Aby dobrze się rozwijała żółwie potrzebują pokarmu bogatego w wapń. Ponieważ w warunkach hodowlanych zwykle mają jego niedobór – trzeba dostarczać go dodatkowo, jako suplement rozsypywany na porcję jedzenia. Mimo swojej struktury karapaks jest wrażliwą częścią żółwia: jego otarcia czy pęknięcia bolą i trzeba je opatrzeć w odpowiedni sposób. 

Żółwia wylinka – co to jest? 

Żółwie są gadami więc jak wszystkie gady rosnąc muszą przechodzić tzw. wylinkę – zrzucenie starej formy skóry w celu zastąpienia jej nową. W przypadku żółwi proces linienia nie dotyczy ich skorupy, a samej skóry na kończynach i głowie. W czasie przechodzenia wylinki żółwie potrzebują nieco większej wilgotności i częstszych kąpieli.

Co tak naprawdę robią żółwie przez cały dzień?

Żółwie nie są zwierzętami dopasowującymi się do zastanych warunków: jeśli trzymamy je w domu musimy odtworzyć możliwie wiernie ich naturalne środowisko. Żółwie stepowe występują w miejscach pustynnych, gdzie dominuje piasek, twarda glina i skały, roślinność jest uboga, ale występują miejsca mokre, np. wysychające kałuże po ulewnych deszczach. Lubią zarówno wygrzewać się w słońcu jak i moczyć w błocie lub płytkiej wodzie; wspinać po skałach i zakopywać w podłożu. To zatem będą robiły w swoim terrarium. Dobrze więc, aby miały jakąś kryjówkę do chowania w cieniu lub na noc, miejsce do trenowania wspinaczki, skały do tępienia pazurków, naczynie z wodą, w którym będą mogły w razie potrzeby moczyć swój karapaks. Podobnie w przypadku żółwi wodno-lądowych: dzień będą spędzać na przemian na pływaniu, jak i wygrzewaniu się w świetle. Hodowcy żółwi stepowych radzą, by w ciepłych porach roku urządzać swoim pupilom wybieg na dworzu, gdzie będą mogły wygrzewać się w naturalnym słońcu. 

Jak dużymi zwierzętami są żółwie?

Wiele zależy oczywiście od gatunku: zarówno żółwie morskie jak i lądowe potrafią osiągać duże rozmiary i ważyć kilkaset kilogramów. Jednak te trzymane w warunkach hodowlanych zwykle należą do mniejszych odmian. Młodziutkie żółwie stepowe mają długość ok. 5-10 cm, w dorosłości osiągają rozmiary 15-25 cm, wodno-lądowe – do 30 cm. Zakupione w młodym wieku rosną szybko, więc ich terrarium szybciej trzeba zmieniać na większe. Obserwacja przedstawicieli żółwi stepowych pokazywanych w Internecie pozwala jednak sądzić, że jeśli są one trzymane w klimacie ciepłym i większą część roku mają dostęp do naturalnego słońca – osiągają rozmiary o wiele większe, porównywalne nawet do średnich psów. Uroczo wyglądają gdy spacerują przy nodze swojego właściciela. 

Żółwiowi celebryci – czyli…?

Tak, wśród żółwi też są celebryci! W Internecie jest sporo profili prowadzonych przez właścicieli w imieniu żółwi hodowanych w domu. Jedne z najsłynniejszych to żółw stepowy Tilly G z USA (376 tys. obserwatorów na Instagramie) i żółw stepowy Tucker (157 tys. followersów). Filmiki z udziałem Tilly G cieszą się wielką popularnością, bowiem jego właścicielka pokazuje często jego relację z innym domowym zwierzakiem – pieskiem o imieniu Skippy. Widzowie lubią również obserwować, jak mający już rozmiary średniej wielkości pieska żółw wchodzi pod meble i niechcący je przesuwa z miejsca na miejsce, zaczepiając o nie skorupą, albo jak bierze codzienną kąpiel w przydomowym basenie plastikowym. Z oczywistych powodów celebrytą jest również najstarszy na świecie żółw Jonatan, mieszkający obecnie w rezydencji gubernatora wyspy św. Helena i odwiedzany przez koronowane głowy na specjalnych audiencjach. 

Czy żółwie występują naturalnie w Polsce?

Tak, i są to żółwie błotne, zagrożone wyginięciem oraz objęte ochroną czynną. Nie można ich nawet fotografować, ponieważ to je płoszy. W środowisku naturalnym żyją kilkadziesiąt lat, w niektórych regionach nazywane żelazną żabą. Zamieszkują mokradła, bagna i niewielkie jeziorka. Większość czasu spędzają w wodzie, na ląd wychodzą tylko samice aby złożyć jaja. Naturalnie występują w ok. 44 ostojach w Polsce, można je zobaczyć w wielu ogrodach zoologicznych, m.in. w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Krakowie czy Łodzi.

Anna Druś