Réflexions na Niedzielę. Zdawajcie na prawko do oddania strzału!
Swoimi refleksjami z Czytelnikami Gazety na Niedzielę dzieli się mieszkający wśród nas dziennikarz Nathaniel Garstecka. Refleksje o Polsce i Polakach, zdziwienia i fascynacje. Tekst publikujemy w językach francuskim i (poniżej) polskim.
Réflexions d’un dimanche
Passez votre permis !
Ce n’est pas bien compliqué. S’inscrire dans un établissement dédié, s’exercer, passer un examen théorique et pratique puis une visite médicale, soumettre un dossier à la préfecture, attendre quelques semaines. Ensuite, que du bonheur ! Je parle bien entendu du… permis d’acquisition, détention et port d’armes à feu !
J’ai abordé récemment l’aspect sportif de l’utilisation des armes à feu. Le tir sportif est effectivement une discipline olympique, présente aux Jeux depuis plus de cent ans. Il est en lui-même une version moderne du tir à l’arc ou du lancer de javelot. C’est un sport qui est bien plus exigeant qu’il n’y parait au premier abord et qui nécessite beaucoup de pratique pour pouvoir espérer jouer à haut niveau.
Aujourd’hui, cependant, j’aimerais parler du tir et des armes en tant que fait social et politique, ainsi que de la législation actuelle, de manière générale et succinctement seulement car elle diffère d’un pays à l’autre.
Le débat, dans sa forme moderne, sur le droit de posséder des armes à feu date de la Révolution. De nombreux révolutionnaires souhaitaient que ce droit, qui était jusque là réservé à la noblesse et à des personnes triées sur le volet, soit étendu. Mirabeau l’exprimait en ces termes : „Tout citoyen a le droit d’avoir chez lui des armes, et de s’en servir, soit pour la défense commune, soit pour sa propre défense, contre toute agression illégale qui mettrait en péril la vie, les membres, ou la liberté d’un ou de plusieurs citoyens. […] Aucun pays n’est plus paisible et n’offre une meilleure police que ceux où la nation est armée”. Les Etats-Unis suivront cette opinion, et le deuxième amendement de la Constitution américaine évoque directement le sujet : „Une milice bien organisée étant nécessaire à la sécurité d’un État libre, le droit du peuple de détenir et de porter des armes ne doit pas être transgressé.”
La République française ne libéralisera cependant pas totalement ce droit, qui sera restreint au fur et à mesure des décennies, jusqu’à être tout simplement interdit à la veille de la Seconde Guerre mondiale et sous Vichy. En Pologne, ce sont les puissances occupantes du XIXème siècle qui interdisaient aux Polonais de s’armer, de peur de susciter des insurrections patriotiques.
C’est dans les régimes totalitaires que le droit de posséder des armes est historiquement le plus combattu. L’URSS le supprime en 1929 et l’Allemagne ne le limite qu’aux membres des milices nazies en 1938. „C’est la première fois dans un Etat civilisé qu’il existe un plein contrôle des armes. Nos rues seront sécurisées et notre police plus efficace. A l’avenir, le monde entier nous imitera”. Ce ne sont pas les propos d’un président européen progressiste au XXIème siècle, mais ceux d’Adolf Hitler célébrant ainsi la très restrictive loi de 1938.
Ainsi, les armes à feu deviennent le symbole de la liberté, symbole combattu par les totalitarismes et par les Etats liberticides. Ce fut notamment le cas en Pologne durant l’occupation soviétique jusqu’en 1989. Les autorités communistes diabolisaient le port d’arme, synonyme selon elles de „barbarie”. La propagande faisait croire aux Polonais que le droit aux armes était une manifestation d’indiscipline, d’irresponsabilité, d’immaturité sociale et même d’hostilité envers l’Etat. Les Etats-Unis étaient présentés comme le „Far-West”, où les cadavres jonchaient les rues à chaque fusillade quotidienne. Les élites polonaises qui ont pris le pouvoir après la chute de la République Populaire ont toutes été formées au contact de cette propagande et leur méfiance s’est perpétuée jusqu’en 2011 et une loi de relative libéralisation de l’accès aux armes.
Désormais, en Pologne, pour passer un permis d’acquisition, détention et port d’armes à feu à usage sportif, il convient de s’inscrire en club, de passer un examen théorique et pratique en vue d’obtenir une licence sportive, effectuer une visite médicale et déposer un dossier de demande à la préfecture. Le tout est assez simple et ne prend que de 6 à 8 mois. Le permis sportif est celui qui laisse le plus de libertés car il autorise le port et pas seulement le transport. La différence réside dans le fait que l’arme peut être chargée et prête à l’usage, à condition d’être dissimulée.
Malgré cela, la population polonaise ne semble pas motivée à s’armer. On peut y voir le résultat des décennies de propagande communiste suivies de la méfiance tant des libéraux que des conservateurs. D’autres pays ont réussi à se sortir de cette vision étriquée du droit aux armes. La Tchéquie, par exemple, a inscrit en 2017 dans sa constitution que „le droit à se défendre peut sous-entendre l’usage d’une arme à feu”. Cette décision était une réponse à une offensive bruxelloise visant à restreindre encore davantage l’accès des citoyens aux armes.
En effet, les attentats islamistes de 2015 (Charlie Hebdo, Bataclan) en France ont entraîné une volonté des autorités centrales de s’attaquer aux armes détenues légalement, à défaut d’être en mesure d’éradiquer la possession d‘armes illégales. Nous touchons là un à un autre aspect politique et social des armes. Le contrat social moderne implique d’abandonner notre droit à nous défendre individuellement au profit de la force policière de l’Etat. Si l’Etat est efficace et que la criminalité est basse, nul besoin de posséder des armes. Cependant, si l’Etat échoue à assurer la sécurité de ses citoyens, comme c’est de plus en plus le cas en France ces dernières années, la question de l’armement individuel se soulève tout naturellement.
Au lendemain des attentats, des foules de citoyens se sont jetées sur les clubs de tir, pour s’inscrire et passer leur permis. Je l’ai constaté tant en France qu’en Pologne, surtout en Pologne d’ailleurs, car les Polonais ont découvert à l’occasion que le droit avait été légèrement libéralisé et qu’il était désormais possible d’obtenir relativement facilement un permis d’acquisition et détention d’armes à feu.
On observe ici une différence singulière entre la France en la Pologne. En France, les clubs sportifs sont souvent anciens, bien établis, des institutions se respectant. Leurs membres voient parfois d’un mauvais œil les „nouveaux arrivants”, avec un mélange d’élitisme, de snobisme et de mépris. En Pologne, c’est tout l’inverse. Le pays manquant cruellement de tireurs sportifs, les clubs ne font pas la fine bouche et il existe une véritable atmosphère fraternelle et solidaire entre tireurs, qu’ils soient anciens ou nouveaux. Je contribue moi-même à faire découvrir et à populariser les armes à feu et le tir auprès d’amis et de connaissances. Certains viennent de France exprès pour que je les emmène au stand en Pologne, car c’est plus abordable et accessible que chez eux.
La dernière question, et non des moindres, est celle de la sécurité. La maniement des armes à feu impose de respecter son matériel. Les accidents existent, mais sont très peu nombreux. Quant à la sécurité de la société, c’est un débat qui est souvent manipulé. Les Etats-Unis, qui sont systématiquement considérés comme un repoussoir, sont un pays particulier avec des lois différentes en fonction des Etats et un état d’esprit différent de celui des Européens. A l’inverse, la Tchéquie, la Finlande ou la Suisse prouvent que l’on peut avoir à la fois une législation libérale et une société apaisée.
Le tir est une discipline sportive, une passion, un puissant symbole d’appartenance à une communauté et à des traditions patriotiques et démocratiques à la fois. Le sujet est aussi celui de la liberté et de savoir jusqu’où sommes nous capables de l’aliéner au profit de la sécurité ou du sentiment de sécurité. Devons nous impérativement tendre vers une société à „zéro mort” et „zéro accident”, soumise à un contrôle drastique des autorités centrales, comme le voudraient nos élites progressistes ? Ou bien acceptons-nous d’assumer le tragique et l’imprévu, éléments fondamentaux de la vie et de l’humanité, tout en restant libres (question qui se pose d’ailleurs pas que pour les armes) ? Mon choix est fait et je vous invite tous à passer votre permis !
Réflexions na niedzielę
Zdawajcie prawko!
To nie jest takie skomplikowane. Zapisać się do ośrodka, ćwiczyć, zdać egzamin teoretyczny i praktyczny, przejść badania lekarskie, złożyć podanie w urzędzie i poczekać kilka tygodni. Po tym czasie – sama radość! Mowa oczywiście o… pozwoleniu na broń.
Niedawno pisałem o sportowym aspekcie broni palnej. Strzelectwo jest dyscypliną olimpijską i jest częścią igrzysk od ponad stu lat. Samo w sobie jest tylko nowoczesną wersją łucznictwa czy rzutu oszczepem. Jest to jednak znacznie bardziej wymagający sport, niż się wydaje na pierwszy rzut oka, wymagający wielu ćwiczeń, jeśli chce się praktykować na wyższym poziomie.
Dziś jednak chciałbym powiedzieć o strzelectwie i broni jako kwestii społecznej i politycznej, a także o obecnym prawodawstwie (ogólnie – ponieważ jest ono różne w zależności od krajów).
Współczesna debata na temat prawa do posiadania broni palnej sięga czasów rewolucji francuskiej. Wielu rewolucjonistów chciało rozszerzenia tego prawa, które do tej pory było zarezerwowane dla szlachty i wybranych osób. Mirabeau ujął to w następująco: „Każdy obywatel ma prawo do posiadania broni w swoim domu i używania jej, czy to dla obrony powszechnej, czy dla obrony własnej, przeciwko każdej bezprawnej agresji, która zagrażałaby życiu, zdrowiu lub wolności jednego lub większej liczby obywateli. […] Żaden kraj nie jest bardziej pokojowy ani lepiej strzeżony niż te, w których naród jest uzbrojony”. Stany Zjednoczone podążyły za tym poglądem, a druga poprawka do konstytucji USA mówi bezpośrednio na ten temat: „Ponieważ dobrze zorganizowana milicja jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa, prawo ludzi do posiadania i noszenia broni nie ulegnie naruszeniu”.
Jednak Republika Francuska nie zliberalizowała w pełni tego prawa, które było ograniczane przez dziesięciolecia, aż zostało po prostu zniesione w przededniu II wojny światowej i pod rządami Vichy. W Polsce to zaborcy w XIX wieku zabronili Polakom się zbroić, obawiając się wzniecenia patriotycznych powstań.
To właśnie w reżimach totalitarnych prawo do posiadania broni było historycznie najbardziej zaciekle zwalczane. ZSRR zniósł je w 1929 roku, a Niemcy ograniczyły je tylko do członków nazistowskich milicji w 1938 roku. „Po raz pierwszy w cywilizowanym państwie istnieje pełna kontrola broni. Nasze ulice będą bezpieczniejsze, a policja skuteczniejsza. W przyszłości cały świat pójdzie za naszym przykładem”. To nie są słowa postępowego europejskiego prezydenta w XXI wieku, tylko Adolfa Hitlera świętującego wprowadzenie wysoce restrykcyjnego prawa z 1938 roku.
W ten sposób broń palna stała się symbolem wolności, z którym walczyły totalitaryzmy i państwa niszczące wolności obywatelskie. Miało to miejsce szczególnie w Polsce podczas okupacji sowieckiej do 1989 roku. Władze komunistyczne demonizowały prawo do posiadania i noszenia broni, które postrzegały jako synonim „barbarzyństwa”. Propaganda doprowadziła Polaków do przekonania, że to prawo jest oznaką nieodpowiedzialności i niedojrzałości społecznej, a nawet wrogości wobec państwa. Stany Zjednoczone były przedstawiane jako „Dziki Zachód”, gdzie trupy leżały na ulicach przy każdej codziennej strzelaninie. Polskie elity, które doszły do władzy po upadku PRL, były szkolone w kontakcie z tą propagandą, a ich nieufność trwała aż do 2011 roku, kiedy to uchwalono ustawę względnie liberalizującą dostęp do broni palnej.
W Polsce, aby uzyskać pozwolenie na nabywanie, posiadanie i noszenie broni palnej do celów sportowych, należy zarejestrować się w klubie, zdać egzamin teoretyczny i praktyczny w celu uzyskania licencji sportowej, przejść badania lekarskie i psychologiczne i złożyć wniosek do wydziału postępowań administracyjnych komendy policji. Cały proces jest dość prosty i trwa od 6 do 8 miesięcy. Licencja sportowa pozwala na największą swobodę, ponieważ upoważnia do noszenia, a nie tylko przenoszenia broni. Różnica polega na tym, że broń może być załadowana i gotowa do użycia, pod warunkiem że jest noszona w ukryciu.
Mimo to Polacy nie wydają się zmotywowani do zbrojenia się. Można to postrzegać jako wynik dziesięcioleci komunistycznej propagandy, a następnie nieufności zarówno ze strony liberałów, jak i konserwatystów. Innym krajom udało się przezwyciężyć tę wąską wizję prawa do noszenia broni. Na przykład Czechy zapisały w swojej konstytucji w 2017 r., że „prawo do samoobrony może oznaczać użycie broni palnej”. Decyzja ta była odpowiedzią na brukselską ofensywę mającą na celu dalsze ograniczenie dostępu obywateli do broni.
Ataki islamistów we Francji w 2015 r. (Charlie Hebdo, Bataclan) doprowadziły do tego, że władze centralne chciały zająć się ostrzej legalnie posiadaną bronią, nie będąc w stanie wyeliminować posiadania broni nielegalnej. To prowadzi nas do kolejnego politycznego i społecznego aspektu dotyczącego broni. Współczesna umowa społeczna zakłada rezygnację z prawa do indywidualnej samoobrony na rzecz sił policyjnych państwa. Jeśli państwo jest skuteczne, a przestępczość jest niska, nie ma potrzeby posiadania broni. Jeśli jednak państwo nie jest w stanie zapewnić bezpieczeństwa swoim obywatelom, co w ostatnich latach coraz częściej ma miejsce we Francji, naturalnie pojawia się kwestia indywidualnego uzbrojenia.
W następstwie zamachów tłumy ludzi ruszyły do klubów strzeleckich, by zapisać się i uzyskać licencję. Widziałem to zarówno we Francji, jak i w Polsce, zwłaszcza w Polsce, ponieważ Polacy odkryli, że prawo zostało nieco zliberalizowane i że można teraz stosunkowo łatwo uzyskać pozwolenie na nabycie i posiadanie broni palnej.
Pomiędzy Francją a Polską istnieje szczególna różnica. We Francji kluby sportowe są często instytucjami o długiej tradycji, cieszącymi się uznaniem. Ich członkowie czasami niechętnie patrzą na „nowicjuszy”, przejawiając elitaryzm, snobizm i pogardę. W Polsce jest zupełnie odwrotnie. W kraju rozpaczliwie brakuje strzelców sportowych, więc kluby nie są wybredne i panuje w nich prawdziwa atmosfera braterstwa i solidarności między strzelcami, zarówno starszymi, jak i młodszymi. Sam pomagam wprowadzać przyjaciół i znajomych w świat broni palnej i strzelectwa. Niektórzy przyjeżdżają z Francji specjalnie po to, abym zabrał ich na strzelnicę w Polsce, ponieważ tutaj jest to łatwiej dostępne i bardziej przystępne cenowo.
Ostatnią, ale nie mniej ważną kwestią jest bezpieczeństwo. Obchodzenie się z bronią palną oznacza szanowanie swojego sprzętu. Wypadki się zdarzają, ale jest ich bardzo niewiele. Jeśli chodzi o bezpieczeństwo społeczeństwa – jest to debata, którą często się manipuluje. Stany Zjednoczone, które są systematycznie postrzegane jako wielkie zło pod tym względem, są szczególnym krajem z różnymi przepisami w różnych stanach i innym sposobem myślenia niż panujący w Europie. Z drugiej strony Czechy, Finlandia i Szwajcaria udowadniają, że możliwe są zarówno liberalne ustawodawstwo, jak i pokojowe społeczeństwo.
Strzelectwo to dyscyplina sportowa, pasja, potężny symbol przynależności do społeczności oraz tradycji patriotycznych i demokratycznych. Kwestia ta dotyczy również wolności i stopnia, w jakim jesteśmy w stanie ją przyswoić w imię bezpieczeństwa. Czy bezwzględnie musimy dążyć do społeczeństwa z „zerową liczbą zgonów” i „zerową liczbą wypadków”, podlegającego drastycznej kontroli władz centralnych, jak chciałyby nasze progresywistyczne elity? Czy też powinniśmy zaakceptować możliwość zaistnienia tragedii i nieprzewidzialności, które są podstawowymi elementami życia i człowieczeństwa, i pozostać przy tym wolnymi ludźmi? To ostatnie pytanie dotyczy nie tylko broni. Ja dokonałem wyboru i zachęcam do zainteresowania się pozwoleniem na broń.
Nathaniel Garstecka
