Tydzień kosmicznego spektaklu – zaćmienie gwiazdy Betelgeza

Betelgeza – jedna z największych i najjaśniejszych gwiazd na nocnym niebie na chwilę zniknie, gdy asteroida przejdzie przed nią, powodując jedyne w swoim rodzaju zaćmienie.

Rzadki i ulotny spektakl, który będzie miał miejsce z 11 na 12 grudnia, powinien być widoczny dla milionów ludzi wzdłuż wąskiej ścieżki rozciągającej się od środkowoazjatyckiego Tadżykistanu i Armenii, przez Turcję, Grecję, Włochy, Hiszpanię, do Miami, aż do części Meksyku.

Gwiazda Betelgeza, czerwony supergigant w gwiazdozbiorze Oriona, zostanie przysłonięta przez asteroidę Leona, wolno obracającą się, podłużną skałę kosmiczną w głównym pasie asteroid między Marsem a Jowiszem.

Astronomowie mają nadzieję dowiedzieć się więcej o Betelgezie i Leonie dzięki zaćmieniu, które ma trwać nie dłużej niż 15 sekund. Obserwując zaćmienie znacznie słabszej gwiazdy przez Leona we wrześniu, zespół kierowany przez hiszpańskich naukowców oszacował niedawno, że asteroida ma około 55 kilometrów szerokości i 80 kilometrów długości.

Nie jest pewne jak będzie wyglądać to zaćmienie, wielkości gwiazdy i jej ekspansywnej atmosfery nie jest w pełni poznana. Nie jest jasne, czy asteroida przesłoni całą gwiazdę, powodując jej całkowite zaćmienie czy tylko część. Rezultatem może być raczej zaćmienie „pierścienia ognia” z niewielką płonącą obwódką wokół gwiazdy. Jeśli będzie to całkowite zaćmienie, astronomowie nie są pewni, po ilu sekundach gwiazda całkowicie zniknie.

„Który scenariusz zobaczymy, nie jest pewne, co czyni to wydarzenie jeszcze bardziej intrygującym” – powiedział astronom Gianluca Masa, założyciel Virtual Telescope Project.

Odległa o około 700 lat świetlnych Betelgeza jest widoczna gołym okiem. Jest ona tysiące razy jaśniejsza od Słońca i około 700 razy większa. Według NASA jest tak ogromna, że gdyby zastąpiła nasze Słońce, rozciągałaby się poza Jowisza.

Betelgeza ma zaledwie 10 milionów lat i jest znacznie młodsza od Słońca, które liczy sobie 4,6 miliarda lat. Naukowcy spodziewają się, że jej życie będzie krótkie, biorąc pod uwagę jej masę i prędkość, z jaką spala swój materiał.

Po niezliczonych stuleciach zmiennej jasności, Betelgeza dramatycznie przygasła w 2019 roku, kiedy ogromna ilość materiału powierzchniowego została wyrzucona w przestrzeń kosmiczną. Powstała w ten sposób chmura pyłu tymczasowo zablokowała światło gwiazdy, jak twierdzi NASA, a po pół roku powróciła ona do swojego poprzedniego stanu.

Naukowcy spodziewają się, że Betelgeza przejdzie w supernową w wyniku gwałtownej eksplozji w ciągu 100 tys. lat.

Emil Gołoś