Co czytają Brytyjczycy? Bestsellery historyczne 2023

Najlepsze książki historyczne 2023 roku, które ożywiają przeszłość. Od szeroko zakrojonych kronik historii globalnej, po fundamenty współczesnej demokracji. Od historii zegarka, fenomenie pamiętników, historii jednych z największych artystów i odkrywców, aż po wpływ pandemii na ludzkość. Sprawdźmy, co czytają Brytyjczycy.

The Earth Transformed: An Untold History

Rewolucyjna historia, która ujawnia, w jaki sposób zmiany klimatyczne dramatycznie ukształtowały rozwój – i upadek – cywilizacji na przestrzeni lat.

Globalne ocieplenie jest jednym z największych zagrożeń, przed jakimi stoi dziś ludzkość. Nawet w obliczu wzrostu temperatur, podnoszenia się poziomu mórz i eskalacji klęsk żywiołowych, nasz obecny kryzys środowiskowy wydaje się trudny do przewidzenia i zrozumienia. Ale zmiany klimatyczne i ich wpływ na nas nie są niczym nowym. W odważnej narracji, która obejmuje wieki i kontynenty, Peter Frankopan argumentuje, że natura zawsze odgrywała fundamentalną rolę w pisaniu historii. Od upadku cywilizacji Moche w Ameryce Południowej, który nastąpił z powodu cyklicznej presji El Niño, po erupcje wulkanów na Islandii, które wpłynęły na Egipt i pomogły rzucić imperium osmańskie na kolana, zmiany klimatu i ich wpływ zawsze były z nami.

Foreign Bodies: Pandemics, Vaccines and the Health of Nations

Tętniąca życiem historia kultury badająca pandemie i szczepionki, autorstwa bestsellerowego autora i historyka Simona Schamy.

Miasta i kraje ogarnięte paniką i śmiercią, desperacko poszukujące szczepionek, ale obawiające się tego, co może przynieść szczepienie. Przez to właśnie przeszedł świat w związku z Covid-19.

Przesłanie Schamy jest dostarczane poprzez porywające, wciągające historie osadzone w XVIII i XIX wieku: ospa uderza w Londyn; cholera uderza w Paryż; dżuma pojawia się w Indiach. Przez sceny terroru, cierpienia i nadziei – w szpitalach i więzieniach, pałacach i slumsach – przewija się niezapomniana obsada postaci: filozof-sztukmistrz płonący ospą w wiejskim zamku; szczepiący lekarz odwiedzający dom w Halifaksie; lekarka w południowych Indiach prowadząca swój wózek z inokulatorem przez zaatakowane ulice, podczas gdy martwe małpy spadają z drzew. Ale jesteśmy także w laboratoriach, w których dokonują się wielkie, ratujące życie przełomy, w Paryżu, Hongkongu i Bombaju.

Hands of Time: A Watchmaker’s History of Time

Wielokrotnie nagradzany zegarmistrz – jeden z niewielu praktykujących tę sztukę na świecie – przedstawia kronikę wynalezienia czasu poprzez wielowiekową historię jednego z najdonioślejszych osiągnięć technologicznych ludzkości: zegarka.

Czasomierze od dawna towarzyszą nam w naszych podróżach, od głębin oceanów po szczyt Everestu, od arktycznych lodów po piaski pustyń, od przestrzeni kosmicznej po powierzchnię Księżyca. Zegarek wyrzeźbił społeczny i ekonomiczny rozwój współczesnego społeczeństwa; jest to przedmiot, który po rozłożeniu może dać nam nowy wgląd zarówno w motywacje wynalazców i rzemieślników z przeszłości, jak i w życie ludzi, którzy je cenili.

„Hands of Time” to podróż przez historię zegarmistrzostwa, od najwcześniejszych prób pomiaru czasu, przez przełom w inżynierii, który dał nam pierwszy zegarek, aż po dzień dzisiejszy – gdzie czasomierze mają znaczenie kulturowe i historyczne wykraczające poza to, co mogli sobie wyobrazić ich pierwsi twórcy. Uznana zegarmistrz Rebecca Struthers wykorzystuje najważniejsze zegarki w historii, aby zbadać towarzyszące im zmiany paradygmatu w sposobie myślenia o czasie, a nawet o naszym własnym człowieczeństwie.

The West: A New History of an Old Idea

Nowy, radykalny opis tego, jak idea Zachodu ukształtowała naszą historię, opowiedziany poprzez historie czternastu fascynujących istnień ludzkich.

Mamy tendencję do wyobrażania sobie Cywilizacji Zachodniej jako złotej nici, prowadzącej przez wieki od klasycznej starożytności do krajów współczesnego Zachodu – kulturowej genealogii, która łączy Platona z NATO. Jest to idea często przywoływana w przemówieniach polityków i retoryce dziennikarzy, która pozostaje głęboko zakorzeniona w kulturze popularnej. Ale co, jeśli jest błędna?

Naoíse Mac Sweeney, wielokrotnie nagradzana archeolożka i historyczka, w epickiej podróży przez wieki kreśli historię tej idei – idei o ogromnym znaczeniu politycznym, która jednak jest niepoprawna i przesłania cudowną, bogatą różnorodność naszej przeszłości. Ujawnia, w jaki sposób wymyślono tę konkretną wersję historii Zachodu, jak wykorzystano ją do usprawiedliwienia imperializmu i rasizmu oraz dlaczego dziś nie jest już ideologicznie odpowiednia do celu.

Footmarks: A Journey Into our Restless Past 

Zbyt często myślimy o przeszłości jako statycznej, „zamrożonej w czasie”, a w rzeczywistości ruch nie zawsze jest łatwy do rozszyfrowania z zapisu archeologicznego. Dzięki fachowemu oku Jima Leary’ego badamy namacalne pozostałości, od skamieniałych śladów stóp po prehistoryczne drewniane ścieżki, koleiny, zagłębienia, podjazdy, zielone drogi, drogi trupie i drogi rzymskie. Badania izotopowe i archeogenetyka pozwalają nam teraz zobaczyć żmudne podróże ludzi przez kontynenty i oceany, udowadniając, że migracja była ciągła w całej naszej przeszłości, niekończący się przypływ i odpływ populacji.

Ta nowa opowieść o naszej przeszłości pokazuje, że historia była ciepła i pełna życia, ale także czasami zimna, ciemna i nieszczęśliwa – ale nigdy nie była nieruchoma. Archeolog Jim Leary ożywia przeszłość dzięki tej porywającej „archeologii ruchu”.

A Travel Guide to the Middle Ages: The World Through Medieval Eyes

Anthony Bale ożywia historię zapraszając czytelnika do podróży przez średniowieczny świat pełen cudów i dawno zapomnianych zabytków. Podróżując wraz z uczonymi, szpiegami i świętymi, od Europy Zachodniej po Daleki Wschód, Antypody i krańce świata. Nie jest to zwykły przewodnik turystyczny.

„A Travel Guide to the Middle Ages” jest atlasem, który zaciera różnicę między rzeczywistymi i wyobrażonymi miejscami, oferując czytelnikowi żywy i niezapomniany wgląd w to, jak średniowieczni ludzie rozumieli swój świat.

Medieval Horizons: Why the Middle Ages Matter

Ian Mortimer przedstawia horyzonty ludzi – ich wiedzę, doświadczenie i zrozumienie świata – które znacznie się poszerzyły. Nakreśla ogromne zmiany kulturowe, które miały miejsce – od umiejętności czytania i pisania po standardy życia, nierówności, a nawet rozwijające się poczucie siebie – korygując w ten sposób błędne przekonania i przedstawiając ten okres jako rewolucyjny wiek o fundamentalnym znaczeniu w rozwoju świata zachodniego. „Pomysłowy Ian Mortimer jest najbardziej niezwykłym historykiem średniowiecza naszych czasów” – pisze „The Times”.

The Notebook: A History of Thinking on Paper 

Skąd wziął się ten prosty wynalazek, jak jest pamiętnik? Jak zrewolucjonizował nasze życie i dlaczego jest tak potężnym narzędziem kreatywności? W jaki sposób korzystanie z notatnika może pomóc zmienić sposób myślenia?

W tej szeroko zakrojonej historii Roland Allen ujawnia wszystkie odpowiedzi. Od tętniących życiem rynków średniowiecznej Florencji po ciche studia naszych największych myślicieli, podąża szlakiem olśniewających pomysłów, ujawniając, w jaki sposób notatnik stał się naszym najbardziej niezawodnym i wszechstronnym narzędziem do kreatywnego myślenia. Opowiada historie notatników artystów takich jak Leonardo i Frida Kahlo, naukowców od Isaaca Newtona do Marie Curie i pisarzy od Chaucera do Henry’ego Jamesa. Obserwujemy Darwina rozwijającego swoją teorię ewolucji w maleńkich kieszonkowych notesach, widzimy Agathę Christie planującą sto morderstw w skrawkach zeszytów ćwiczeń i dowiadujemy się, jak Bruce Chatwin nieświadomie zainspirował stworzenie Moleskine.

Po drodze spotykamy wielu kucharzy, królów, żeglarzy, rybaków, muzyków, inżynierów, polityków, poszukiwaczy przygód i matematyków, którzy wykorzystywali swoje notatniki, jako przestrzeń do myślenia i kształtowania współczesnego świata.

Red Memory: Living, Remembering and Forgetting China’s Cultural Revolution — Shortlisted for the Bailie Gifford prize for Non-Fiction 

Trzynastoletnia Czerwona Gwardia rozkoszuje się wielką przygodą i zmaga się z wątpliwościami. Uciszony kompozytor w obliczu śmierci postanawia uchwycić zamieszanie. Idealistyczny student staje się „mistrzem trupów”..

Ponad pięćdziesiąt lat później, blizna Rewolucji Kulturalnej biegnie przez serce chińskiego społeczeństwa i przez dusze jego obywateli. Stacjonując w Pekinie dla Guardiana, Tania Branigan zdała sobie sprawę, że ta brutalna i burzliwa dekada nadal napędza i kształtuje Chiny do dziś. Jednak oficjalne tłumienie i osobista trauma sprzysięgły się w narodowej amnezji: istnieje ona w większości jako nieobecność.

„Red Memory” bada historie tych, którzy są zmuszeni stawić czoła epoce, obawiając się lub tęskniąc za jej powrotem. Co dzieje się ze społeczeństwem, gdy nie można już ufać najbliższym? Co dzieje się z teraźniejszością, gdy przeszłość zostaje pogrzebana, wykorzystana lub przerysowana? I jak żyć z samym sobą, gdy najgorsze już za nami?

Shadows At Noon: The South Asian Twentieth Century 

Przełomowe spojrzenie na historię Azji Południowej w XX wieku, które podkreśla podobieństwa i przeplatające się kultury Indii i Pakistanu. Ta radykalnie oryginalna i ambitna historia subkontynentu indyjskiego bada wyjątkową historię tego regionu w XX wieku.

Joya Chatterji bada, w jaki sposób kwestie nacjonalizmu, migracji wewnętrznej i zewnętrznej oraz innowacji technologicznych przyczyniły się do burzliwego XX wieku w Azji Południowej. Chatterji splata ze sobą elementy swojej autobiografii i historii rodziny; historie takich legendarnych postaci jak Tagore, Jinnah, Gandhi i Nehru; a w szczególności relacje wielu, którzy zostali pozostawieni w tyle i zmarginalizowani w nieustannych projektach budowania narodu.

Mythos: The stunningly iIllustrated story

W barwnej opowieści Stephena Fry’a podążamy za skazaną na zagładę Persefoną do ciemnego i samotnego świata podziemi. Drżymy ze strachu, gdy Pandora otwiera puszkę i z radością obserwujemy, jak rozwija się legendarny romans między Erosem i Psyche.

„Mythos: The Illustrated Story” oddaje niezwykłe mity dla naszych współczesnych czasów w uderzających kolorach – w całym ich olśniewającym i głęboko ludzkim znaczeniu.

Pirate Enlightenment, or the Real Libertalia 

Piraci od dawna żyją w sferze romansów i fantazji, symbolizując ryzyko, bezprawie i radykalne wizje wolności. Ale u podstaw tej mitologii leży bogata historia pirackich społeczeństw – tętniących życiem, pomysłowych eksperymentów w zakresie samorządności i alternatywnych formacji społecznych na obrzeżach europejskiego imperium.

The Shortest History of India 

Indie, jedna z najstarszych cywilizacji i największa demokracja na świecie, to amalgamat zwyczajów, ras, kast, języków i wierzeń duchowych, spleciony przez 5000 lat cudownie kolosalnej i chaotycznej historii.

Od najwcześniejszych ludzi i cywilizacji Harappan po muzułmańskich zdobywców, Wielkich Mogołów, brytyjskie rządy, walkę kraju o autonomię oraz współczesne nadzieje i wyzwania, John Zubrzycki po mistrzowsku kondensuje pięć tysiącleci bóstw, buntów, wojen, wielkich imperiów, dekadenckich dynastii, inwazji, migracji, kolonizacji i niepodległości w fascynującą, żywą opowieść. Ożywia złożone i kontrastujące ze sobą warstwy historii Indii poprzez dobrze znaną obsadę postaci – Buddę, Aleksandra Wielkiego, Akbara, Clive’a, Tipu Sultana, Lakshmi Bai, Curzona, Jinnaha, Mahatmę Gandhiego – na tle wszechobecnego Gangesu, pustynnych fortów Radżastanu, pokrytych śniegiem Himalajów i ruin legendarnych indyjskich cywilizacji.

Od medycyny po matematykę, od filozofii po astronomię, od literatury po muzykę, od buddyzmu po Bollywood – Indie odcisnęły swoje piętno na Azji i świecie. Ich postępy w walce z ubóstwem i analfabetyzmem są imponujące, ale nadal stoją przed nimi niezwykłe wyzwania, w tym zagrożenie dla ich świeckiej, demokratycznej struktury.

On Savage Shores: How Indigenous Americans Discovered Europe

Przez długi czas uczono nas zakładać, że współczesna historia globalna rozpoczęła się, gdy „Stary Świat” napotkał „Nowy”, kiedy Krzysztof Kolumb „odkrył” Amerykę w 1492 roku. Ale, jak Caroline Dodds Pennock niezbicie pokazuje w tej przełomowej książce, dla dziesiątek tysięcy Azteków, Majów, Totonaków, Eskimosów i innych – zniewolonych ludzi, dyplomatów, odkrywców, służących, handlarzy – było odwrotnie: to oni odkryli Europę.

Dla nich Europa składała się z dzikich wybrzeży, krainy bogactw i cudów, ale wprawiała w zakłopotanie brutalnymi różnicami w zamożności i jakości życia oraz zaskakującymi wierzeniami. Historia tych rdzennych Amerykanów za granicą to historia uprowadzenia, utraty, zawłaszczenia kulturowego i, jak to widzieli, apokalipsy – historia, która w dużej mierze była nieobecna w naszej zbiorowej wyobraźni tamtych czasów.

Life and Afterlife in Ancient China 

Jessica Rawson, jedna z najwybitniejszych zachodnich badaczek Chin, bada dwanaście wielkich grobowców – każdy z określonego momentu historycznego i miejsca – pokazując, w jaki sposób ujawniają one szerszy rozwój polityczny, dynastyczny i kulturowy, którego kulminacją jest wystawny pomnik Pierwszego Cesarza, strzeżony przez jego armię terakotowych wojowników. Pięknie ilustrowana i oparta na najnowszych odkryciach archeologicznych, książka „Life and Afterlife in Ancient China” oświetla konstelację wierzeń na temat życia i śmierci oraz zapewnia niezwykłe nowe spojrzenie na jedną z najstarszych cywilizacji na świecie.

Witchcraft: A History in Thirteen Trials 

Świat polowań na czarownice i procesów czarownic brzmi staroświecko, jak relikt nieoświeconej i brutalnej epoki. Jednak „polowanie na czarownice” jest często słyszane we współczesnych mediach, a mizoginia, w której jest zakorzenione, jest dziś aż nazbyt znajoma. Jeszcze w 1944 roku kobieta była ścigana na mocy ustawy o czarach z 1735 roku.

Książka ta wykorzystuje trzynaście znaczących procesów do zbadania historii czarów i polowań na czarownice. Oprócz zbadania niektórych z najsłynniejszych procesów od średniowiecza do XVIII wieku, książka prowadzi nas w nowych i zaskakujących kierunkach. Pokazuje nam, jak czary zostały zdekryminalizowane w XVIII wieku, tylko po to, by zostać ponownie wyobrażone przez romantycznych radykałów z lat 80-tych XVIII wieku. Dowiemy się, jak ewoluowały one od postrzegania ich jako zagrożenia dla chrześcijaństwa do postrzegania ich jako prześladowań ze względu na płeć oraz jak procesy przeciwko wodzom w Afryce podsycały gniew przeciwko rządom kolonialnym.

Co ważne, książka opowiada historie ofiar – kobiet, takich jak Helena Scheuberin i Joan Wright – których historie zbyt często były przyćmiewane przez historie potężnych mężczyzn, takich jak król Jakub VI i I oraz „generał czarownic” Matthew Hopkins, którzy je ścigali.

Alexandria

Zainspirowany opowieściami Homera i własnymi ambicjami imperialnymi, Aleksander Wielki naszkicował ideę miasta na słabo zaludnionym egipskim wybrzeżu. Nie doczekał budowy Aleksandrii, ale jego wizja lśniącej metropolii, która celebrowała naukę i różnorodność, została szybko zrealizowana i trwa do dziś.

W tej obszernej biografii wielkiego miasta Islam Issa zabiera nas w podróż przez tysiąclecia, bogatą w wielkie idee, brutalne tragedie i charakterystyczne postacie, od Kleopatry po Napoleona. Od skromnych początków po zawrotne wyżyny i współczesne konflikty, „Aleksandria” opowiada porywającą historię miasta, które ukształtowało nasz współczesny świat.

The Race to the Future: The Adventure that Accelerated the Twentieth Century 

Włoski książę i jego szofer, francuski kierowca wyścigowy, oszust i dziennikarze walczą w stromych górach i na pustyni Gobi. Zawodnicy potrzebują zespołów pomocników, którzy przeciągną ich prymitywne samochody przez wąskie wąwozy, podniosą je w trudnym terenie i przepłyną przez rzeki. Benzyna jest prawie niemożliwa do znalezienia, nie ma prawie żadnych dróg, uzbrojeni bandyci i wilki czają się w lasach. Informacje o ich postępach, wysyłane telegramem, są z niecierpliwością pochłaniane przez miliony w jednej z pierwszych globalnych wiadomości. Ich cel podróży: Paryż.

Bardziej niż liczne przygody, podróż z Pekinu do Paryża stała się impulsem do głębokich zmian. Świat 1907 roku znajduje się pomiędzy starym i nowym: komunistyczne reżimy zastąpią imperialne w Chinach i Rosji; telegraf przekształca nowoczesną komunikację, a samochód wkrótce wyprze konia. W tej książce bestsellerowa autorka Kassia St Clair śledzi fascynujące historie dwóch zazębiających się wyścigów – przedstawiając wyczyny (a czasem oszukiwanie) jednego z pierwszych wyścigów samochodowych na świecie na tle większego geopolitycznego i technologicznego pędu w przyszłość, gdy rywalizacja między krajami i imperiami rośnie, budując się do kataklizmu, który zmienił wszystko – pierwszej wojny światowej.

Life, Liberty and the Pursuit of Happiness

W tym obszernym dziele non-fiction, bestsellerowy historyk Peter Moore śledzi, w jaki sposób oświeceniowe idee zostały wyeksportowane z Wielkiej Brytanii i wprowadzone w życie w Ameryce – gdzie stały się być może najbardziej udanym eksportem wszechczasów, amerykańskim snem

„Życie, wolność i dążenie do szczęścia” to najbardziej znane zdanie z Deklaracji Niepodległości, jednego z najważniejszych dokumentów XVIII wieku i całej epoki oświecenia. Napisana przez Thomasa Jeffersona, głównego autora tekstu, jest dziś często przywoływana jako skrót od idei, którą nazywamy „amerykańskim snem”. Jest to jednak tekst o zaskakującej historii. Zamiast być unikalnie amerykańskim, wizja, którą zawiera – wolnego i szczęśliwego świata – zawdzięcza również wiele brytyjskim myślicielom.

Skupiając się na życiu Benjamina Franklina, z udziałem takich postaci jak gigant kultury Samuel Johnson, przełomowy historyk Catharine Macaulay, polityk John Wilkes i rewolucyjny aktywista Thomas Paine, książka ta przygląda się pokoleniu, które poprzedziło Deklarację w 1776 roku. Zabiera nas z powrotem do ważnego momentu w fundamentach Zachodu, czasu pełnego intencji, pewności siebie i pomysłów. Opowiada zupełnie nową historię o narodzinach Stanów Zjednoczonych Ameryki – i niektórych kluczowych zasadach, według których żyjemy do dziś.

Courting India: England, Mughal India and the Origins of Empire

Dogłębne i przełomowe podejście do jednego z najważniejszych spotkań w historii kolonializmu: przybycia Brytyjczyków do Indii na początku XVII wieku.

Tradycyjne interpretacje wschodzącego sukcesu i ekspansji Imperium Brytyjskiego przez długi czas przyćmiewały głęboką niepewność, która naznaczyła jego początkowe uwikłanie w Indie. We wrześniu 1615 roku Thomas Roe – pierwszy brytyjski ambasador w Imperium Mogołów – wylądował na zachodnim wybrzeżu Indii. Roe wszedł na dwór Dżahangira, „zdobywcy świata”, posiadającego ogromne bogactwo, władzę i kulturę, który spoglądał krzywo na przedstawiciela niepewnego i odległego wyspiarskiego kraju.

Chociaż Londyn znajdował się u szczytu renesansu – ery Szekspira, Jonsona i Donne’a – konflikty finansowe i kruche podstawy władzy stwarzały ryzyko i niepewność na każdym kroku. To, co nastąpiło w Indiach, było punktem zwrotnym w historii, historią pałacowych intryg, skandali i wzajemnego niezrozumienia, która rozwija się, gdy globalny handel zaczyna rozciągać się od Rosji po Wirginię, od Afryki Zachodniej po Wyspy Korzenne w Indonezji.

Wykorzystując wnikliwą mieszankę indyjskich i brytyjskich zapisów oraz badając sztukę, literaturę, zabytki i dźwięki elżbietańskiego Londynu i imperialnych Indii, Das przedstawia niuanse zderzenia kulturowego i narodowego na poziomie indywidualnym i ludzkim.

Laura Wieczorek