NIEOBECNI. Znani Polacy, którzy odeszli w listopadzie 2023 r.
NIEOBECNI to lista osób, które zmarły w ostatnim czasie, przygotowywana od 2016 r. przez siostry bliźniaczki Małgorzatę Wanke-Jakubowską i Marię Wanke-Jerie na TwitterTwins.pl. Coroczne podsumowanie – najpełniejsze tego rodzaju zestawienie – publikowane jest z okazji Zaduszek. Jest to subiektywny wybór Autorek, który zawiera każdego roku kilkaset nazwisk osób znanych z działalności publicznej w wymiarze ogólnopolskim wraz z krótkimi notkami biograficznymi i zdjęciami portretowymi. Dla „Gazety na Niedzielę” Autorki udostępniają informacje o tych, którzy odeszli w ostatnim miesiącu.
Każde odejście zawsze jest przedwczesne, zwłaszcza gdy śmierć przychodzi znienacka i zabiera osobę młodą, aktywną, w sile wieku. Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą…
Pamiętajmy o nieobecnych, bo póki trwa pamięć, oni są wśród nas.
Ofiarujmy też za nich modlitwę: Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie!
Zmarli w listopadzie 2023
Marek Jarociński (1950–2023) – polityk, menedżer i przedsiębiorca, działacz NSZZ „Solidarność”, w latach 1989–1991 wicewojewoda bydgoski. Absolwent ekonomiki przemysłu na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 1973–1982 pracował w oddziałach NBP w Bydgoszczy i Szubinie, stopniowo awansując aż do stanowiska dyrektora, potem główny księgowy i kierownik działu w Rejonie Eksploatacji Kruszywa w Szubinie oraz Bydgoskim Przedsiębiorstwie Budowy Pieców Przemysłowych. Od 1986 do 1989 roku prowadził działalność w zakresie doradztwa ekonomicznego i zasiadał w zarządach spółek. Od 1980 roku członek NSZZ „Solidarność”, zajmował stanowiska: przewodniczącego Krajowej Konferencji ds. Żywności, kierownika Ośrodka Prac Społeczno-Zawodowych Międzyzakładowej Komisji Związkowej oraz lektora Sieci Organizacji Zakładowych NSZZ „S”. W styczniu 1982 roku zwolniony z pracy, a od 8 września do 30 grudnia 1982 roku internowany. Po zwolnieniu kolporter prasy i twórca podziemnej biblioteki oraz autor tekstów ukazujących się m.in. w „Kontakcie” i „Bydgoskim Podziemnym Serwisie Informacyjnym”. Od czerwca do grudnia 1989 roku szef bydgoskiego oddziału Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Działał w ROAD, a następnie Unii Demokratycznej, w której kierował bydgoskim oddziałem. Od 1991 roku zajmował kierownicze stanowiska w Banku Pocztowym, Banku Komunalnym w Bydgoszczy, Banku Rozwoju Energetyki i Ochrony Środowiska „Megabank” oraz Krajowym Domu Maklerskim Passa. Odznaczony Krzyżem Wolności i Solidarności. Zmarł 3 XI 2023.
Kpt. Bronisław Pakuła ps. „Zawisza” i „Lis” (1926–2023) – żołnierz Armii Krajowej, jako 13-latek ukrywał rannych żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, którzy odnieśli obrażenia w bitwie z Sowietami, w wieku 18 lat służył w kompanii dywersyjnej wysadzając tory kolejowe i uczestnicząc w zasadzkach na niemieckie transporty. W 1946 roku aresztowany za działalność niepodległościową i osadzony na pięć lat w więzieniu. Jeden z założycieli społecznego komitetu budowy Pomnika Polskiego Państwa Podziemnego w Szczecinie. Za wybitne zasługi dla niepodległości uhonorowany: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności, Złotą Odznaką Honorową Gryfa Zachodniopomorskiego, Medalem Pro Memoria, Kombatanckim Krzyżem Pamiątkowym „Zwycięzcom”. Zmarł 3 XI 2023.
Marek Mikulski (1952–2023) – koszykarz, czterokrotny mistrz Polski i trzykrotny zdobywca krajowego pucharu w koszykówce, w latach 1988-2002 dyrektor GKS Wybrzeże Gdańsk, a następnie wicedyrektor COS Cetniewo we Władysławowie. Zmarł 5 XI 2023.
Hanna Zientara-Mokrowiecka (1959–2023) – aktorka, absolwentka Szkoły Aktorskiej Haliny i Jana Machulskich w Warszawie oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu na Wydziale Lalkarskim. W 1986 roku dostała się do Teatru Ziemi Pomorskiej w Grudziądzu, występowała tam przez jeden sezon, następnie związała się z Teatrem Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, z którym współpracowała przez kolejne 32 lata. W 2021 roku obchodziła w nim jubileusz 35-lecia pracy scenicznej. Laureatka Srebrnej Maski, w tym roku wyróżniona Brązowym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Zmarła 5 XI 2023.
Jerzy Bogdanowicz (1932–2023) – legenda polskiej muzyki, jeden z najważniejszych organizatorów działających przy Polskim Stowarzyszeniu Jazzowym, menedżer Ewy Demarczyk i Czesława Niemena, bliski współpracownik Budki Suflera. Karierę rozpoczynał jako aktor teatralny, śpiewak i chórzysta. Studiował w Koszalinie, w Warszawie zdał eksternistyczny egzamin aktorski. Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pracował w Teatrze Bałtyckim w Koszalinie i Słupsku, od 1962 roku w Teatrze Dramatycznym w Białymstoku, a w latach 1963–1966 w Teatrze Polskim w Bydgoszczy. W 1966 roku rozpoczął karierę organizatora życia muzycznego. Od 1 lipca 1967 roku współpracował z Polską Federacją Jazzową. Był menedżerem Czesława Niemena, Ewy Demarczyk oraz Ireny Jarockiej, w okresie rozkwitu jej kariery. W 1993 roku był na pokładzie samolotu lecącego z Frankfurtu nad Menem do Warszawy. Na Okęciu doszło do katastrofy, w której dwie osoby zginęły, a ponad 50 osób zostało ciężko rannych. Jerzy Bogdanowicz, doznał urazu kręgosłupa, po długim pobycie w szpitalu wycofał się z czynnego życia zawodowego, przeszedł na emeryturę. Mieszkał samotnie w Warszawie przy ul. Hożej. Zmarł 5 XI 2023.
Krzysztof Jaślar (1947–2023) – współzałożyciel kabaretu Tey, autor tekstów kabaretowych, dziennikarz i reżyser teatralny. Z kabartem Tey związany od początku jego działalności, w 1973 roku kabaret otrzymał prestiżową Złotą Szpilkę. W 1974 roku twórczość Jaślara została objęta cenzurą, dszedł więc z kabaretu i pracował w redakcji rozrywki poznańskiego ośrodka telewizyjnego, ukończył podyplomowe studia dziennikarskie, a od 1977 roku wraz z Zenonem Laskowikiem zaczął tworzyć programy dla telewizji. W kolejnych latach pracował także jako reżyser między innymi programów kabaretowych. Na początku lat dziewięćdziesiątych wydał książkę Kabaret Tey 1971–1989 Teksty, wspomnienia, pomówienia. W ostatnim czasie wspólnie z Laskowikiem występował na scenie z programem „Kabaret Tey – 50 lat, wspomnienia i pomówienia”, przygotowanym z okazji 50-lecia pierwszego programu kabaretu Tey. Zmarł 7 XI 2023.
Prof. Jerzy Marchwiński (1935–2023) – pianista, kameralista i pedagog. Ukończył studia na Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie u prof. Marii Wiłkomirskiej (klasa fortepianu) i u prof. Kiejstuta Bacewicza (kameralistyka). Swoją sztukę doskonalił w Salzburgu i Taorminie (u Carlo Zecchi’ego). Do niedawna prowadził intensywną działalność koncertową, głównie w zakresie kameralistyki fortepianowej. Jego partnerami byli m.in. Konstanty Andrzej Kulka, Rita Streich, Teresa Żylis-Gara, Régine Crespin, Andrzej Hiolski, Stefan Kamasa, Maureen Forrester i żona, Ewa Podleś. Założyciel i przez wiele lat kierownik Katedry Kameralistyki Fortepianowej Uniwersytetu Muzycznego w Warszawie. Wykładał w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Zasiadał w jury licznych krajowych i międzynarodowych konkursów muzycznych. Autor trzech książek: O partnerstwie w muzyce, Partnerstwo w muzyce i Kameralistyka fortepianowa oraz licznych artykułów i esejów w „Ruchu Muzycznym”. Nagrał ponad 25 płyt. Pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Głównego Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków. Z jego inicjatywy powołane zostało w 1991 roku w Paryżu Stowarzyszenie Polskich Artystów Muzyków we Francji (Association des Artistes Musiciens Polonais en France). Laureat Nagrody I Stopnia Polskiego Radia oraz Nagrody I Stopnia Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności artystycznej. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 8 XI 2023.
Józef Wybieralski (1946–2023) – jeden z najlepszych w historii polskich hokeistów na trawie, wielokrotny reprezentant Polski, uczestnik igrzysk olimpijskich w Monachium, gdzie Polacy zajęli 11. miejsce. Przez całą swoją karierę występował w Warcie Poznań. Rozegrał 138 meczów w biało-czerwonych barwach i zdobył 29 bramek. Reprezentował Polskę na najważniejszych imprezach międzynarodowych –dwukrotnie w mistrzostwach świata (w 1975 i 1978 roku) oraz trzykrotnie w mistrzostwach Europy (w 1979, 1974 i 1978 roku). Z Wartą wywalczył dziewięć tytułów mistrza Polski na boiskach otwartych i tyle samo w rozgrywkach halowych. Po zakończeniu kariery zawodniczej był sędzią oraz trenerem. Zmarł 8 XI 2023.
Jacek Krywult (1941–2023) – polityk, samorządowiec, w latach 1981–1982 i 2002–2018 prezydent Bielska-Białej. Absolwent Wydziału Elektrycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Przez 35 lat pracował w Fabryce Aparatów Elektrycznych „Apena”, będąc w niej m.in. dyrektorem i prezesem zarządu. Radny Miejskiej Rady Narodowej, której przewodniczącym został w grudniu 1980 roku. Od stycznia 1981 roku prezydent miasta, odwołany z tej funkcji w stanie wojennym. Ponownie wybrany na to stanowisko w wyborach samorządowych w 2002 roku, kiedy to kandydował z własnego komitetu wyborczego, sprawując ten urząd przez jeszcze trzy kolejne kadencje. Zasiadał we władzach Krajowej Izby Gospodarczej i Regionalnej Izby Handlu i Przemysłu. Został wiceprezydentem Fundacji na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 9 XI 2023.
Andrzej Perepeczko (1930–2023) – marynarz, pisarz i publicysta, oficer floty handlowej, wieloletni wykładowca Wyższej Szkoły Morskiej w Gdyni. W Gdańsku ukończył Liceum Budowy Okrętów „Conradinum”, a następnie Wydział Mechaniczny Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni i Politechniki Gdańskiej. W latach 1950–1953 przeszedł przez wszystkie szczeble okrętowej służby mechanicznej, od palacza do mechanika wachtowego. W 1953 roku w ramach służby wojskowej został wcielony do Batalionu Pracy w Oświęcimiu i skierowany jako żołnierz do przymusowej pracy w kopalni węgla kamiennego. Nałożono na niego zakaz pływania, który zdjęto dopiero po odwilży na przełomie lat 1956 i 1957. Od roku 1962 był wykładowcą w Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni (później Wyższa Szkoła Morska). W latach 1991–1994 pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego tej uczelni. Od roku 1994 na emeryturze. W roku 2000, obronił pracę doktorską z historii na Uniwersytecie Gdańskim. Debiutował pod pseudonimem „Absolwent” w konkursie na powieść, ogłoszonym przez Wydawnictwo Morskie w październiku 1956 roku. Jego książka nosiła tytuł Kurs na świt. Publikował również na łamach pisma „Morze” jako prozaik. Autor książek, m.in. dla dzieci i młodzieży; dużą popularność zyskał cykl, w którym głównym bohaterem jest chłopiec o przezwisku Dzika Mrówka. Zmarł 9 XI 2023.
Hanna Gucwińska (1932–2023) – zootechnik, wdowa po Antonim Gucwińskim, legendarnym dyrektorze wrocławskiego zoo, z którym przez około 30 lat współtworzyła popularny program telewizyjny ,,Z kamerą wśród zwierząt”. Absolwentka wrocławskiej Akademii Rolniczej, którą ukończyła w 1962 roku. Autorka licznych książek i artykułów naukowych. Odbyła praktyki zagraniczne w ogrodach zoologicznych w Amsterdamie, Paryżu i Londynie. Członkini Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Przez cztery kadencje była radną Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu, pracowała w komisjach zdrowia, ochrony środowiska oraz porządku publicznego. Przez kilkanaście lat była ławnikiem sądowym. W 2001 roku została wybrana na posła IV kadencji z okręgu wrocławskiego z listy SLD-UP z rekomendacji Unii Pracy. Zmarła 12 XI 2023.
Helena Pilejczyk (1931–2-23) – brązowa medalistka olimpijska ze Squaw Valley w 1960 roku, jedna z najlepszych łyżwiarek szybkich w historii Polski. Medalistka mistrzostw świata, 37 razy zdobywała tytuł mistrzyni Polski i ustanowiła 48 rekordów naszego kraju. Po zakończeniu kariery zawodniczej związana z łyżwiarstwem szybkim jako trener, wychowała wielu znakomitych zawodników, którzy zdobywali medale i ustanawiali kolejne rekordy. Odznaczona m.in. Srebrnym i Brązowym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe oraz Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W czerwcu 2002 roku Rada Miejska w Elblągu nadała jej tytuł Honorowego Obywatela. Zmarła 12 XI 2023.
Sławomira Śliwińska-Kordonowska (1954–2023) – dziennikarka od wielu lat związana z Telewizją Polską. Pracę w TVP zaczęła w latach osiemdziesiątych, była m.in. jedną z prowadzących „Dziennik Telewizyjny”, później przygotowywała materiały dotyczące wydarzeń na świecie dla „Wiadomości” TVP oraz TVP Info. Zmarła 12 XI 2023.
Krzysztof Kamiński (1951–2023) – aktor znany z filmu „Sztos2” i serialu „Baron24”, lektor, reżyser widowisk i spektakli plenerowych. Przez kilka lat związany z Teatrem Powszechnym w Łodzi, w latach osiemdziesiątych wyemigrował do Niemiec, gdzie pracował fizycznie. Kontakt ze sztuką utrzymywał nagrywając na kasetach magnetofonowych czytane przez siebie wiersze. W 1999 roku firma ODSI z Piotrkowa wydała kasetę pod tytułem „Bliżej Boga” z recytowanymi przez niego tekstami Cypriana Norwida i Karola Wojtyły. W 2002 roku Centrum Kultury Polskiej w Bremie wydało płytę, na której recytuje wiersze Tadeusza Borowskiego, Kazimierza Przerwa-Tetmajera i Rajnera Rilkego do muzyki Michała Lorenca. Po powrocie do rodzinnego Piotrkowa zrealizował dwa widowiska historyczne: w 2007 roku – „Zygmunt August w Piotrkowie” z Jerzym Zelnikiem w roli głównej oraz w 2010 roku – „Kmicic Europy, czyli Sąd nad Krzysztofem Arciszewskim” z Olafem Lubaszenką. Podróżował po kraju ze swoim autorskim spektaklem multimedialnym na podstawie płyty „Salome”. Był autorem spektaklu „Miłość jest najważniejsza”, który objechał Polskę, Rzym i USA, z tekstami Karola Wojtyły i muzyką Lorenca. Zmarł 13 XI 2023.
Zbigniew Meres (1952–2023) – strażak i polityk, generał brygadier, w latach 1997–2002 komendant główny Państwowej Straży Pożarnej, senator VII i VIII kadencji z rekomendacji Platformy Obywatelskiej. Absolwent Wyższej Oficerskiej Szkoły Pożarniczej w Warszawie, pracował w komendach rejonowych straży pożarnej w Chorzowie i Dąbrowie Górniczej. W 1990 roku został powołany na stanowisko komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w Katowicach. W 1997 roku mianowany nadbrygadierem, w latach 1997–2002 pełnił funkcję komendanta głównego PSP. Pracował kilka miesięcy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji, a następnie do 2007 roku był zastępcą prezydenta Piekar Śląskich. Wiceprezes Zarządu Głównego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. Wyróżniony tytułem honorowego obywatela Sandomierza i Dąbrowy Górniczej i uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 14 XI 2023.
Adam Gocel (1939–2023) – dziennikarz przez trzy dekady związany z Telewizją Polską i Polskim Radiem, z wykształcenia lekarz weterynarii, z zamiłowania bioenergoterapeuta. Absolwent Wydziału Weterynarii SGGW w Warszawie oraz Studium Dziennikarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1972–1977 pracował jako weterynarz na polskich wsiach, od czerwca 1977 do sierpnia 1980 roku przebywał w Maroku, gdzie był lekarzem weterynarii w tamtejszym Urzędzie ds. Rozwoju Rolnictwa. Od stycznia do sierpnia 1980 roku pełnił również funkcję trenera drugoligowej drużyny piłkarskiej Amhal w południowomarokańskim mieście Tizint. Po powrocie do Polski podjął pracę jako dziennikarz w redakcjach rolnych, a następnie sportowych Telewizji Polskiej oraz Polskiego Radia. Twórca programu telewizyjnego, którego był prowadzącym, Piłkarska kadra czeka, prezentującego młodzież oraz drużyny piłkarskie z ośrodków wiejskich. Laureat nagrody „Złoty Ekran”, a także odznaczony francuskim Orderem Zasługi Rolniczej. Autor reportaży i opowiadań, kilka z nich opublikowano w zbiorze Portrety w marokańskim słońcu. W 2017 roku wydał książkę biograficzną Moje trzecie życie. Po wypadku samochodowym odkrył u siebie zdolności bioenergoterapeutyczne. Praktykował m.in. hipnozę oraz reiki. Z jego usług korzystali m.in. polscy piłkarze: Tomasz Frankowski, Jacek Krzynówek, Sławomir Peszko Wojciech Kowalewski oraz Artur Sarnat. Zmarł 14 XI 2023.
Stanisław Kral-Leszczyński ps. „Stach” i „Henryk” (1923–2023) – uczestnik Powstania Warszawskiego. W 1942 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej w Białymstoku, w latach 1943–1944 ukończył szkołę podchorążych, uzyskując stopień plutonowy podchorąży. Od 1944 roku w Warszawie, dostał przydział z Komendy Głównej AK do kompanii K-2 batalionu „Karpaty” w pułku „Baszta”. Ranny w nogę znalazł się w powstańczym szpitalu, potem ze względu na kontuzję został szefem kompanii, utrzymując kontakt z dowództwem batalionu. W szeregi „Baszty” powrócił we wrześniu. Walczył w okolicach ulicy Naruszewicza. Wówczas został ciężko ranny w rękę, w szpitalu doczekał do kapitulacji Warszawy. Pod koniec września trafił do niewoli niemieckiej. Trafił do szpitala w Skierniewicach. Do Warszawy powrócił w styczniu 1945 roku. Po wojnie studiował w Szkole Głównej Handlowej. Pracował w przedsiębiorstwach handlu zagranicznego oraz budownictwie. Działał w ruchu kombatantów Armii Krajowej i przyjaźnił się z wieloma towarzyszami broni. Zmarł 14 XI 2023.
Benedykt Czuma (1941–2023) – dziennikarz, wydawca, działacz opozycji antykomunistycznej i działacz „Solidarności”, drukarz i kolporter wydawnictw niezależnych. Współzałożyciel tajnej organizacji niepodległościowej Ruch, skazany na sześć lat więzienia. W latach 1977–1978 działacz Nurtu Niepodległościowego, od marca 1977 roku w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, a od 1979 roku członek Rady Sygnatariuszy ROPCiO. W swoim mieszkaniu w Łodzi prowadził Punkt Konsultacyjno-Informacyjny ROPCiO, od jesieni 1977 do 1980 roku – spotkania Klubu Swobodnej Dyskusji. Absolwent Wydziału Mechaniki Precyzyjnej Politechniki Warszawskiej, w latach 1966–1970 starszy konstruktor w Łódzkiej Fabryce Zegarów, od 1975 do 1990 roku konstruktor i technolog w Zakładzie Doświadczalnym Techniki Medycznej w Łodzi. W latach1990–1994 dyrektor Wydziału Ogólnego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi. Od września 1980 roku w „Solidarności”, wiceprzewodniczący Komitetu Założycielskiego, doradca MKZ „Solidarności” Ziemi Łódzkiej, od maja 1981 roku członek ZR i delegat na I KZD, współzałożyciel (ze Stefanem Niesiołowskim i Andrzejem Woźnickim) i redaktor naczelny tygodnika „Solidarność Ziemi Łódzkiej”. W stanie wojennym internowany, po zwolnieniu wielokrotnie zatrzymywany na 48 godzin i poddawany rewizjom. W 1989 roku współzałożyciel Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, w latach 1989–2000 członek regionalnych i naczelnych władz tej partii, w roku 2000 był jednym ze współzałożycieli Przymierza Prawicy, a w latach 2003–2005 członek partii Suwerenność-Praca-Sprawiedliwość. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 16 XI 2023.
Prof. Ryszard Engelking (1930–2023) – matematyk specjalizujący się w topologii, szczególnie w teorii wymiaru. Tłumacz literatury francuskiej. Profesor zwyczajny nauk matematycznych, nauczyciel akademicki Wydziału Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego. Członek korespondent, a od 1989 roku członek zwyczajny Wydziału III Nauk Matematycznych i Fizycznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Autor wielu książek i prac naukowych z topologii i teorii wymiaru. Jego podręcznik Topologia ogólna, przetłumaczony na język angielski, jest klasyczną literaturą przedmiotu. Tłumaczył na polski m.in. Gustave’a Faluberta (Pani Bovary, Szkoła uczuć), Charles’a Baudelaire’a (m.in. Paryski splin), Gérarda de Nervala, Auguste’a de Viliers de L’lsle-Adama, Nicolasa Restifa de la Bretonne. Ojciec Barbary i Anny Engelking oraz stryj poety i krytyka literackiego Leszka Engelkinga. Zmarł 16 XI 2023.
Janusz Sobieszczański (1947–2023) – współzałożyciel Stowarzyszenia Polska Jest Najważniejsza, adiunkt Politechniki Warszawskiej, w latach 1990–2010 przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”, członek zarządu Akademickiego Komitetu Obywatelskiego w Warszawie. Zmarł 16 XI 2023.
Maciej Damięcki (1944–2023) – aktor filmowy, teatralny i dubbingowy. Syn aktorów Ireny Górskiej-Damięckiej i Dobiesława Damięckiego, młodszy brat aktora Damiana Damięckiego, ojciec aktorów Mateusza Damięckiego i Matyldy Damięckiej, stryj aktora Grzegorza Damięckiego. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. W latach 1966–1984 i 1985–1996 aktor Teatru Dramatycznego w Warszawie. Znany z filmów takich jak Rozmowy kontrolowane czy Ciało. Widzowie zapamiętali go również z ról w serialach Stawka większa niż życie, Chłopi czy Ekstradycja. Zagrał, głównie drugoplanowe, role w 38 filmach i serialach, a głosu udzielił w ponad 20 produkcjach filmowych. W 1973 roku został tajnym współpracownikiem Służby Bezpieczeństwa PRL o pseudonimie „Bliźniak”. Został pozyskany do współpracy na podstawie tzw. materiałów kompromitujących – prowadził samochód będąc pod wpływem alkoholu i groziła mu utrata prawa jazdy oraz pracy w teatrze i telewizji. Za współpracę, która trwała do września 1989 roku, był wynagradzany nagrodami rzeczowymi (torba, alkohol). Zmarł 18 XI 2023.
Grzegorz Stellak (1951–2023) – wioślarz, brązowy medalista olimpijski z Moskwy, wicemistrz świata z 1975 roku. Pięciokrotnie był mistrzem Polski w różnych osadach. Brał udział w trzech igrzyskach olimpijskich. Po zakończeniu kariery sportowej był trenerem, a w latach 2004–2012 prezesem Płockiego Towarzystwa Wioślarskiego „Budowlani”. Wyróżniony tytułem „Płocczanina Roku”. Zmarł 18 XI 2023.
Marian Basiak (1940–2023) – trener boksu, pracował jako szkoleniowiec od 1972 roku, a pierwsze kroki w tym fachu stawiał pod okiem legendarnego Feliksa Stamma. Podczas swojej 51-letniej kariery jego podopieczni zdobyli łącznie ponad 200 medali mistrzostw Polski. współpracował z najlepszymi bokserami w kraju, m.in. z Andrzejem Gołotą czy Stanisławem Osetkowskim. Był także ojcem sukcesu Łukasza Różańskiego, który w kwietniu tego roku wywalczył tytuł WBC wagi bridger podczas gali w Jasionce pod Rzeszowem. Zmarł 18 XI 2023.
Zenon Hajduga (1935–2023) – trener hokeja na lodzie i działacz sportowy. Był trenerem reprezentacji Polski do lat 20, w tym na mistrzostwach świata w 1980 roku, w sezonie 1982/1983 asystentem selekcjonera seniorskiej reprezentacji Polski, w tym na mistrzostwach świata w 1983 roku. W późniejszych latach był menedżer seniorskiej kadry Polski. Przez dwie kadencje od 2000 do 2008 roku pełnił funkcję prezesa Polskiego Związku Hokeja na Lodzie. Był też członkiem zarządu Fundacji Kształcenia i Dokształcania Trenerów Polskich Związków Sportowychoraz członkiem rady nadzorczej Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługiza działalność na rzecz rozwoju kultury fizycznej i sportu. Zmarł 18 XI 2023.
Marek Ałaszewski (1942–2023) – kompozytor, gitarzysta, także autor tekstów piosenek i wokalista, z wykształcenia artysta malarz. Absolwent Wydziału Malarstwa warszawskiej ASP. Działalność muzyczną rozpoczął w czasie studiów – jako wokalista i gitarzysta w zespole Pesymiści i Bardowie. W 1969 roku założył grupę wokalno-instrumentalną Klan. Był w niej muzykiem, kompozytorem i autorem tekstów piosenek. Po zlikwidowaniu zespołu w 1971 roku skupił się na działalności plastycznej, choć nie rozstał się z muzyką. Malował pejzaże, m.in. stworzył tzw. serię „wenecką”. Prezentował swoje prace na wystawach zbiorowych w Szczecinie, Poznaniu i warszawskiej Zachęcie. Miał także wystawy indywidualne, m.in.: w Galerii Brigitte Wąlfer w Berlinie, dwukrotnie w Galerii „U” w Warszawie, trzykrotnie w warszawskiej Kordegardzie, a także w warszawskich galeriach: TPSP „Pałacyk”, „Wieża”, „Nowolipki” i „Lufcik”. Był też twórcą happeningów plastyczno-muzycznych, m.in. Muzyka betonów. Odznaczony Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Zmarł 19 XI 2023.
Włodzimierz Musiał (1931–2023) – aktor teatralny i filmowy. W latach 1951– 1952 występował w Teatrze Lalek „Pinokio” w Łodzi, w latach 1952–1956 i 1959–1960 w Teatrze i. Mickiewicza w Częstochowie, od 1961 do 1967 roku w Teatrze Rozmaitości we Wrocławiu, a od 1967 do 1975 roku w Teatrze Ziemi Opolskiej w Opolu. Od roku 1977 grał w teatrach łódzkich, Powszechnym i Studyjnym. Występował również w filmach i serialach telewizyjnych, ma na koncie ponad 100 ról filmowych – był mistrzem drugiego planu. Znany m.in. z filmów Kingsajz, Vabank czy Wiedźmin. Zmarł 19 XI 2023.
Sława Mikołajczyk (1944–2023) – wokalistka, laureatka I Festiwalu Młodych Talentów w Szczecinie, jedna z dwóch wokalistek (obok Haliny Żytkowiak), które w drugiej połowie lat sześćdziesiątych koncertowały z Trubadurami. Dzięki brawurowemu wykonaniu piosenki Ondraszku, Ondraszku z zespołem założonym przez Sławomira Kowalewskiego i Krzysztofa Krawczyka zdobyła w 1966 roku nagrodę za debiut na IV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Po rozstaniu z Trubadurami związała się z łódzkim big-bandem „Kanon Rytm”, z którym nagrała m.in. przebój „Czarne oczka”, później z grupą Quorum, która wylansowała kilkanaście przebojów na czele z hitem Ach, co to był za ślub i piosenkami Dalekie kraje, Tylko w snach oraz Sen ogrodów. Śpiewała m.in. z „Ptakami”, „Czerwono-Czarnymi” i „Pro Contrą”. W 1981 roku Krzysztof Krawczyk zaprosił ją do swojego zespołu „Krystof Band”, z którym odbyła tournee po Ameryce. Miała szansę na karierę za oceanem, ale PRL-owskie władze odmówiły wydania paszportu jej synowi Sebastianowi. Zmarła 22 XI 2023.
Kpt. Mieczysław Kaczmarczyk (1927–2023) – żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej. W 1943 roku wywieziony na roboty do Prus Wschodnich, w lipcu 1944 roku osadzony w filii niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof w Insteburgu, z którego po kilkunastu dniach uciekł. Wstąpił do AK, w 1945 roku uniknął aresztowania przez NKWD, przystąpił do Narodowych Sił Zbrojnych działających na obszarze Puszczy Białej. Brał udział w działaniach zbrojnych podziemia antykomunistycznego. W 1946 roku ranny w nogę. Ujawnił się na polecenie władz NSZ w kwietniu 1947 roku. Został wcielony do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie ukończył oficerską szkołę samochodową. Odmówił współpracy z bezpieką i zapisania się do partii komunistycznej. Po wykryciu jego przynależności do NSZ został w 1953 roku zdegradowany do stopnia szeregowego i dyscyplinarnie wyrzucony z wojska. Nie mógł znaleźć pracy, inwigilowany przez UB zmuszony był zmieniać miejsca zamieszkania. W Słupsku pracował jako instruktor ośrodka szkolenia kierowców. Od 1997 roku mieszkał z żoną w Ustce, potem w Bydgoszczy. Członek Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej W 2006 roku awansowany na stopień porucznika Wojska Polskiego w stanie spoczynku, a w czerwcu 2023 roku na stopień kapitana. Zmarł 23 XI 2023.
Daniel Chojnacki (1982–2023) – oficer rowerowy w latach 2007–2022, prezes Grupy Karkonoskiej GOPR, społecznik. Uprawiał skialpinizm. Zabrała go lawina w austriackich Alpach. Zmarł 24 XI 2023.
Teresa Zarzeczańska-Różańska (1946–2023) – z wykształcenia matematyk, w latach 1972–1990 pracowała jako nauczyciel matematyki i fizyki, a od 1991 roku jako nauczyciel wychowania fizycznego, pływaczka, wielokrotna mistrzyni i rekordzistka Polski w pływaniu, pierwsza polska zawodniczka, która przepłynęła kanał La Manche. Była zawodniczką Lecha Poznań. Była sześciokrotną mistrzynią Polski w stylu klasycznym: na 100 metrów w (w 1968, 1969 i 1970 roku) i na 200 metrów (w 1968, 1970 i 1971 roku), dwukrotną wicemistrzynią Polski w stylu klasycznym: na 200 metrów (w 1967 i 1969 roku i 400 metrów w 1967 roku oraz brązową medalistką mistrzostw Polski na 100 metrów w tym samym roku. Ustanowiła rekord Polski na 100 metrów w stylu klasycznym i trzykrotnie na 200 metrów. W latach 1967–1972 należała do polskiej kadry narodowej w pływaniu. 30 sierpnia 1975 roku jako pierwsza zawodniczka z Polski (zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn) oraz czwarta kobieta w historii przepłynęła kanał La Manche w czasie 11 godzin 10 minut. Swojemu wyczynowi poświęciła książkę Kraulem przez kanał La Manche. Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach dziewięćdziesiątych organizowała starty pływackiej sztafety kobiecej, która w 1992 roku pobiła rekord świata w przepłynięciu kanału La Manche, a w 1993 roku w przepłynięciu tego kanału w dwie strony oraz pokonała trasę jednoetapowego maratonu z Kołobrzegu na Bornholm, liczącą prawie 95 km. W 2020 roku uhonorowana przez kapitułę Poznańskiej Gali Sportu tytułem Superseniora Poznańskiego Sportu. A rok później otrzymała honorowe obywatelstwo Poznania. Zmarła 26 XI 2023.
Rafał Rękosiewicz (1947–2023) – klawiszowiec, organista, poeta, tekściarz, kompozytor, tłumacz twórczości Boba Dylana, aranżer, producent muzyczny. Współpracował m.in. z zespołami Krzak, Dżem, Cree oraz z Martyną Jakubowicz, Leszkiem Winderem i Janem Skrzekiem. Jego tłumaczenia poezji Boba Dylana, „Bob Neveselý”, przemieszane z własnymi refleksjami i anegdotami oraz historiami z życia w Jemnej pod Srebrną Górą ukazały się w 2017 roku jako tzw. druk artystyczny, w limitowanym nakładzie 55 egzemplarzy. Zmarł 26 XI 2023.
Paweł Huelle (1957–2023) – pisarz i poeta, działacz kultury. Absolwent filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim. W 1980 roku jeden z inicjatorów apelu o powołanie niezależnej organizacji studenckiej. Zaangażowany w działalność NSZZ „Solidarność”, członek redakcji „Głosu Wolnego” wydawanego w czasie I Krajowego Zjazdu Delegatów. Po wprowadzeniu stanu wojennego współpracował z wydawnictwami podziemnymi. Wykładał filozofię na Akademii Medycznej w Gdańsku. W latach 1994–1999 dyrektor TVP Gdańsk. W 2011roku został kierownikiem literackim Teatru Miejskiego w Gdyni. Swoją twórczość literacką poświęcił Gdańskowi jako rodzinnemu miastu. Zadebiutował w 1987 roku powieścią Weiser Dawidek, która została przeniesiona na ekran w 2000 roku. Członek polskiego PEN Clubu, objął funkcję wiceprezesa tej organizacji. Jego twórczość stała się podstawą spektakli teatralnych w Teatrze Telewizji (Stół i Srebrny deszcz) oraz w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (Kąpielisko ostrów). Zasiadał w konwencie Ruchu Stu. W 2019 roku został powołany w skład Rady Kultury Gdańskiej. Zmarł 27 XI 2023.
Bogusław Górski (1935–2023) – działacz sportowy i polityk, w latach 2006–2019 przewodniczący Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Pracował jako dyrektor Studium Wychowania Fizycznego i Sportu Politechniki Warszawskiej. W latach 1988–1991 wiceprezes Zarządu Głównego Akademickiego Związku Sportowego, a od 1988 do 1998 roku prezes Zarządu AZS w Warszawie. Od 1993 roku działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, którą w 2018 roku reprezentował PP w prezydenckim Komitecie Obchodów 100-lecia Polskiej Niepodległości. Był jednym z inicjatorów i rzeczników budowy pomnika Ignacego Daszyńskiego. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 27 XI 2023.
Ks. Manfred Słaboń (1941–2023) – ksiądz, były proboszcz parafii Łącznik, poeta, etnograf, znawca kultury śląskiej i dialektów śląskich, autor słownika śląskiego, miłośnik lokalnych opowieści. Zmarł 27 XI 2023.
Jerzy Rowiński (1948–2023) – dziennikarz muzyczny związany z Polskim Radiem od 1973 roku. Można go było usłyszeć w audycjach „Piosenki na życzenie” (1985–1991), „Lekka Nuta Klasyki” (2013–2015), „To było grane – Przeboje czterech dekad” (2015–2018), „Sygnały Dnia” oraz „Lato z Radiem”. Od 2016 do 2020 roku prowadził na antenie RDC audycję „Filharmonia RDC”, w której prezentował muzykę poważną. Był też cenionym wykładowcą akademickim i konferansjerem. Zmarł 28 XI 2023.
Gabriel Seweryn (1967–2023) – aktor, projektant mody, bohater siedmiu sezonów reality show „Królowe życia” emitowanego w stacji TTV. Zmarł 28 XI 2023.
Ppłk Waldemar Nowakowski ps. „Gacek” (1933–2023) – polski działacz niepodległościowy, podpułkownik Wojska Polskiego, jeden z najmłodszych uczestników powstania warszawskiego. Podczas powstania był sanitariuszem i łącznikiem. Trzykrotnie przeszedł linię frontu na ul. Górczewskiej. Zatrzymany przez Niemców, uciekł z cywilnej kolumny jenieckiej i przedarł się do Tomaszowa Mazowieckiego. Do stolicy wrócił 20 stycznia 1945. Po zakończeniu wojny zaangażował się w konspirację antykomunistyczną. Był współorganizatorem Harcerskiego Ruchu Oporu, a od 1948 należał do organizacji Wolność i Niezawisłość. Uczestniczył w akcjach dywersyjnych polegających na produkowaniu i rozlepianiu ulotek o tematyce patriotycznej i antysowieckiej. Na początku 1949 roku brał udział w próbie wysadzenia pod Mińskiem Mazowieckim pociągu kursującego między Berlinem a Moskwą. Dwukrotnie aresztowany przez UB, skazany na jedenaście lat więzienia, zamienionego na sześć lat pozbawienia wolności. Zwolniony po trzech latach. Członek komitetu założycielskiego Związku Powstańców Warszawskich, a także Związku Byłych Więźniów Politycznych okresu stalinowskiego, Warszawskiego Obwodu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Związku Młodocianych Więźniów Politycznych PRL „Jaworzniacy”. Zmarł 29 XI 2023.
Maria Wanke-Jerie
Małgorzata Wanke-Jakubowska
