Réflexions na Niedzielę. 25-lecie Polski w NATO

Swoimi refleksjami z Czytelnikami Gazety na Niedzielę dzieli się mieszkający wśród nas dziennikarz Nathaniel Garstecka. Refleksje o Polsce i Polakach, zdziwienia i fascynacje. Tekst publikujemy w językach francuskim i (poniżej) polskim.

Réflexions d’un dimanche

25 ans de l’entrée de la Pologne dans l’OTAN

La Pologne a adhéré aux structures de l’Alliance Atlantique il y a un quart de siècle, accompagnée de la Tchéquie et de la Hongrie. Les autres pays d’Europe centrale et orientale les ont rejoints cinq en plus tard, en 2004. A cette occasion, le Président et le Premier ministre polonais ont été conviés à Washington, façon de reconnaître le rôle de Varsovie dans la sécurisation du flanc est de l’OTAN.

Cette adhésion ne suscitait que peu de rejet dans les années 1990, quand elle était négociée, elle n’en suscite que très peu aujourd’hui. Selon un sondage paru dans le quotidien „Rzeczpospolita”, près de 90% des Polonais estiment que leur pays est davantage en sécurité au sein de l’OTAN. Ce n’est pas un hasard. Un simple coup d’œil au destin des Etats d’Europe centrale et orientale à partir de la chute de l’URSS nous indique que les Polonais ont raison d’être unanimes sur la question.

S’il est difficilement possible, pour des raisons historiques, de comparer la situation de la Tchéquie ou de la Slovénie à celle de l’Ukraine ou de la Géorgie, on peut cependant évoquer celle des pays baltes, qui présente certaines similitudes avec les pays victimes d’invasion russe. Tout d’abord, l’Estonie, la Lettonie et la Lituanie sont d’anciennes républiques soviétiques, ce que ne sont pas la Pologne ou la Hongrie. Ensuite, deux des pays baltes abritent d’importantes minorités de descendants de colons russes. Enfin, la Lettonie et l’Estonie sont conquises par Pierre le Grand en 1721, la Lituanie en 1795 lors des Partages de la Pologne. Elles restent annexées à l’Empire tsariste jusqu’à la fin de la Première Guerre mondiale. Le Donbass a été conquis dans la seconde moitié du XVIIIème siècle et la Crimée, elle, est devenue russe en 1783. Quand on entend qu’elle „a toujours été russe”, Tallinn et Riga peuvent légitimement se faire du souci.

Ces plusieurs éléments indiquent que le sort des baltes aurait très bien pu être similaire à celui des Ukrainiens, des Moldaves ou des Géorgiens s’ils n’avaient pas rejoint l’OTAN. Dans tous ces pays, Moscou utilise les minorités russes comme des armes d’influence, voire de déstabilisation. Jusqu’à pousser au séparatisme, comme en Transnistrie ou dans le Donbass, puis intervenir militairement sous prétexte de „protection des minorités opprimées”. Certaines villes lettones comme Daugavpils ou Rezekne comptent plus de 60% de Russes, comme certaines régions du nord-est de l’Estonie.

Les partisans du point de vue russe affirment que l’OTAN „a rompu sa promesse de ne pas s’étendre vers l’est”. C’est tout à fait inexact puisque premièrement, aucune promesse de ce type n’a jamais été signée, seulement une promesse de ne pas déployer de bases et d’arsenal nucléaire en ex-RDA, promesse qui a été tenue ; deuxièmement, une telle promesse aurait sous-entendu que la Russie accepte définitivement la perte de son influence dans son entourage proche, ce qui n’a pas été le cas ; et troisièmement, la Russie a signé, en 1993, une déclaration avec la Pologne affirmant que l’adhésion de Varsovie à l’OTAN „n’est pas contraire aux intérêts de la Russie”.

Face à l’accélération des revendications territoriales russes dans les anciennes républiques soviétiques et au refus catégorique de Moscou de voire d’autres ex-RSS quitter son giron, l’attitude des Polonais, des baltes, des Roumains et désormais des Suédois et des Finlandais est plus que compréhensible. La Russie voit d’un très mauvais œil l’occidentalisation de la Moldavie et de l’Ukraine et considère qu’une réaction armée est nécessaire pour empêcher ces pays de lui échapper. Etant donné la politique historique russe en matière de respect de l’indépendance et de la souveraineté de ses voisins et en matière de traitement des minorités ethniques et religieuses de son empire, on ne peut que plaindre le sort de ceux à qui on a refusé l’accession à l’OTAN.

Gaza-Varsovie, même combat ?

Interrogé sur le plateau de Cnews et d’Europe 1 sur la situation au Proche-Orient, Fabien Roussel, Secrétaire national du Parti communiste français, a comparé la bande de Gaza au Ghetto de Varsovie. Bien évidemment, il s’agit là d’une tentative d’attirer le vote musulman, stratégie employée par la plupart des partis de gauche depuis près de 25 ans. Cependant, une étape dans la manipulation a manifestement été franchie.

Pour commencer, son appartenance à la mouvance communiste devrait interdire à M. Roussel toute comparaison historique avec les évènements du XXème siècle. L’idéologie communiste et l’Union Soviétique sont co-responsables, avec l’Allemagne nazie, du déclenchement de la Seconde Guerre mondiale et des crimes atroces qui ont été perpétrés avant et pendant le conflit. Il est surprenant que le communisme n’a pas été condamné et interdit au même titre que le nazisme, que les héritiers politiques des grands criminels du siècle dernier puissent intervenir librement sur les plateaux de télévision, et que les autorités françaises continuent à célébrer cette idéologie mortifère et ses représentants.

Deuxièmement, comparer Gaza au Ghetto de Varsovie est d’une absurdité sans nom, presque criminelle. Les Allemands avaient pour objectif d’exterminer totalement le peuple juif. Après avoir envahi la Pologne, ils ont enfermé la nombreuse population juive dans des ghettos pour l’exploiter et la faire mourir par la faim et les maladies, avant de la déporter et de l’exterminer massivement jusqu’au bout.

Le Ghetto de Varsovie a été créé en octobre 1940. La quasi-totalité de ses habitants a été déportée à l’été 1942 et les survivants massacrés au printemps 1943 lors d’un ultime soulèvement. La bande de Gaza est sous contrôle israélien (après avoir été occupée par l’Egypte) depuis 1967. Elle comptait 340 000 habitants en 1970 et 2 millions aujourd’hui. Israël lui-même compte 20% d’Arabes musulmans, soit 2 millions d’habitants, qui ont des droits et peuvent voter aux élections israéliennes. Il y a d’ailleurs plusieurs partis arabes représentés à la Knesset.

Lors des périodes de calme, l’économie gazaouie est relativement intégrée à l’économie israélienne, et de nombreux Gazaouis peuvent venir travailler en Israël. La situation s’est compliquée à partir de la Seconde Intifada et de la radicalisation des dirigeants arabes à Gaza, allant jusqu’à appeler à l’éradication complète d’Israël. Israël qui, rappelons-le, est un petit territoire de 20 000 km2, bloqué au milieu d’un océan de pays arabes et musulmans, pour la plupart hostiles.

La guerre menée par Israël contre le Hamas suite à l’attentat terroriste du 7 octobre 2023 fait malheureusement de nombreuses victimes civiles et la situation humanitaire des habitants de Gaza se dégrade. Les projets des dirigeants israéliens à l’égard des Gazaouis doivent faire l’objet d’un compromis au niveau international, en accord avec le besoin de sécurité d’Israël.

Faire de cet Etat la réincarnation de l’Allemagne nazie est dénué de tout fondement (sachant que d’anciens officiers allemands ont été recrutés par les pays arabes en vue des guerres contre l’Etat juif), mais on peut observer une certaine forme de jonction entre les positions, à visée électoralistes, antisionistes de la gauche, l’antisémitisme traditionnel d’une partie de l’opinion publique musulmane et une partie de l’extrême droite en Europe et aux Etats-Unis. On peut le constater notamment dans certaines manifestations ou sur les réseaux sociaux, y compris en France et en Pologne, auprès de gens qui se disent de droite mais qui reprennent allégrement la rhétorique communiste de Fabien Roussel ou des islamistes.

---

---

---

Réflexions na niedzielę

25-lecie Polski w NATO

Polska przystąpiła do Sojuszu Północnoatlantyckiego ćwierć wieku temu, wraz z Czechami i Węgrami. Pozostałe kraje Europy Środkowo-Wschodniej dołączyły pięć lat później, w 2004 roku. Z tej okazji polski prezydent i premier zostali zaproszeni do Waszyngtonu w uznaniu roli Warszawy w zabezpieczaniu wschodniej flanki NATO.

Idea członkostwa w NATO była szeroko akceptowana w latach 90., kiedy było ono negocjowane, a dzisiaj nadal jest popierane. Według sondażu opublikowanego w gazecie „Rzeczpospolita” prawie 90 proc. Polaków uważa, że ich kraj jest bezpieczniejszy w NATO. To nie przypadek. Rzut oka na losy państw Europy Środkowo-Wschodniej od upadku ZSRR pokazuje, że Polacy słusznie są w tej kwestii jednomyślni.

O ile ze względów historycznych trudno porównywać sytuację Czech czy Słowenii z Ukrainą czy Gruzją, o tyle można wspomnieć o krajach bałtyckich, wykazujących pewne podobieństwa do państw, które w ostatnich latach padły ofiarą rosyjskiej inwazji. Po pierwsze, Estonia, Łotwa i Litwa to byłe republiki radzieckie w przeciwieństwie na przykład do Polski i Węgier. Po drugie, w dwóch z krajów bałtyckich zamieszkują duże mniejszości potomków rosyjskich osadników. Wreszcie Łotwa i Estonia zostały podbite przez Piotra Wielkiego w 1721 roku, a Litwa w 1795 roku podczas rozbiorów Polski. Były one przyłączone do imperium carskiego do końca I wojny światowej. Donbas został podbity w drugiej połowie XVIII wieku, a Krym stał się rosyjski w 1783 roku. Kiedy Tallinowi i Rydze mówi się, że Krym „zawsze był rosyjski”, mają pełne prawo do obaw.

Wszystkie te czynniki wskazują, że los państw bałtyckich mógł być podobny do losu Ukraińców, Mołdawian czy Gruzinów, gdyby nie przystąpili do NATO. We wszystkich tych krajach Moskwa wykorzystuje mniejszości rosyjskie jako instrument wpływu, a nawet destabilizacji. Do tego stopnia, że zachęca do separatyzmu, jak w Naddniestrzu i Donbasie, a następnie interweniuje militarnie pod pretekstem „ochrony uciskanych mniejszości”. Niektóre łotewskie miasta, takie jak Dyneburg i Rzeżyca, są w ponad 60 proc. rosyjskie, podobnie jak niektóre regiony północno-wschodniej Estonii.

Zwolennicy rosyjskiego punktu widzenia twierdzą, że NATO „złamało obietnicę nierozszerzania się na wschód”. Po pierwsze, żadna taka obietnica nie została nigdy podpisana; pojawiła się jedynie obietnica nierozmieszczania baz wojskowych i głowic jądrowych w byłej NRD, która została dotrzymana. Po drugie, taka obietnica oznaczałaby, że Rosja definitywnie zaakceptuje utratę swoich wpływów w bezpośrednim sąsiedztwie, co nie miało miejsca; i po trzecie, w 1993 roku Rosja podpisała z Polską deklarację, stwierdzając, że członkostwo Warszawy w NATO „nie jest sprzeczne z interesami Rosji”.

W obliczu rosyjskich roszczeń terytorialnych wobec byłych republik radzieckich i kategorycznej odmowy Moskwy, by inne byłe republiki radzieckie odłączyły się od niej, postawa Polaków, Bałtów, Rumunów, a teraz Szwedów i Finów jest więcej niż zrozumiała. Rosja bardzo negatywnie postrzega „zachodnizację” Mołdawii i Ukrainy i uważa, że zbrojna reakcja jest konieczna, aby zapobiec wymknięciu się tych krajów spod jej kontroli. Biorąc pod uwagę historyczną politykę Rosji w zakresie poszanowania niepodległości i suwerenności jej sąsiadów oraz traktowania mniejszości etnicznych i religijnych w jej imperium, można tylko współczuć losowi tych, którym odmówiono członkostwa w NATO.

Gaza – Warszawa. Ta sama walka?

Zapytany w studiu CNews i Europe 1 o sytuację na Bliskim Wschodzie Fabien Roussel, sekretarz generalny Francuskiej Partii Komunistycznej, porównał Strefę Gazy do getta warszawskiego. Oczywiście jest to próba przyciągnięcia głosów muzułmanów, strategia stosowana przez większość partii lewicowych od prawie 25 lat. Jednak pewien etap manipulacji został wyraźnie osiągnięty.

Po pierwsze, przynależność pana Roussela do ruchu komunistycznego nie uprawnia go do porównań historycznych z wydarzeniami XX wieku. Ideologia komunistyczna i Związek Radziecki są współodpowiedzialne, wraz z nazistowskimi Niemcami, za wybuch II wojny światowej i potworne zbrodnie popełnione przed tym konfliktem i w jego trakcie. To zdumiewające, że komunizm nie został potępiony i zakazany w taki sam sposób jak nazizm, że polityczni spadkobiercy wielkich zbrodniarzy ubiegłego wieku mogą swobodnie występować w telewizji, a władze francuskie nadal celebrują tę śmiercionośną ideologię i jej przedstawicieli.

Po drugie, porównywanie Gazy do warszawskiego getta jest absurdalne, wręcz zbrodnicze. Celem Niemców była całkowita eksterminacja narodu żydowskiego. Po inwazji na Polskę Niemcy zamknęli dużą populację żydowską w gettach, aby ich wyzyskiwać i doprowadzić do śmierci z głodu i chorób, a następnie deportować i masowo eksterminować.

Getto warszawskie zostało utworzone w październiku 1940 roku. Prawie wszyscy jego mieszkańcy zostali deportowani latem 1942 r., a ocaleni zmasakrowani wiosną 1943 r. podczas powstania.

Strefa Gazy znajduje się pod kontrolą Izraela (po okupacji przez Egipt) od 1967 roku. W 1970 r. liczyła 340 000 mieszkańców, a obecnie liczy 2 miliony. W samym Izraelu 20 proc. ludności to muzułmańscy Arabowie, czyli 2 miliony mieszkańców, którzy mają prawa i mogą głosować w izraelskich wyborach. W Knesecie reprezentowanych jest kilka partii arabskich.

W okresach spokoju gospodarka Strefy Gazy była względnie zintegrowana z gospodarką Izraela, a wielu Palestyńczyków mogło przyjeżdżać do pracy w Izraelu. Sytuacja stała się bardziej skomplikowana wraz z drugą intifadą i radykalizacją arabskich przywódców w Gazie, którzy posunęli się nawet do wezwania do całkowitego wykreślenia Izraela z mapy. Izrael jest małym terytorium, o powierzchni 20 000 km², utkniętym pośrodku oceanu krajów arabskich i muzułmańskich, z których duża część jest do niego wrogo nastawiona.

Wojna prowadzona przez Izrael przeciwko Hamasowi po ataku terrorystycznym z 7 października 2023 r. pochłonęła wiele ofiar cywilnych; sytuacja humanitarna mieszkańców Strefy Gazy się pogarsza. Plany izraelskich przywódców wobec mieszkańców Gazy muszą być przedmiotem międzynarodowego kompromisu, zgodnego z potrzebą bezpieczeństwa Izraela.

Nie ma podstaw, aby traktować to państwo jak reinkarnację nazistowskich Niemiec (pamiętając, że byłych niemieckich oficerów rekrutowano w krajach arabskich do wojen przeciwko państwu żydowskiemu), ale możemy zaobserwować pewne skrzyżowanie antysyjonistycznych stanowisk lewicy, tradycyjnego antysemityzmu części muzułmańskiej opinii publicznej i części skrajnej prawicy w Europie i Stanach Zjednoczonych. Można to zaobserwować na przykład na niektórych demonstracjach lub w mediach społecznościowych, w tym we Francji i w Polsce, gdzie są ludzie, którzy twierdzą, że są prawicowi, ale z radością przyjmują komunistyczną retorykę Fabiena Roussela lub islamistów.

Nathaniel Garstecka