Alyona Alyona – raperka z Ukrainy przełamuje stereotypy

Raperka Alyona Alyona, która w duecie z Jerry Hail reprezentuje w tym roku na Eurowizji Ukrainę, musiała najpierw we własnym kraju uporać się ze stereotypami wokół rapu i znieść falę hejtu za swoją okrągłą figurę. W piosenkach zamiast przeklinać i chwalić się odlotami narkotycznymi woli opowiadać o istocie ukraińskiej duszy.

Ukraina wygrywała Eurowizję trzykrotnie. Po raz pierwszy w 2004 r. z triumfem wróciła do domu Rusłana Łyżyczko z piosenką “Wild Dances” (Dzikie tańce). Po raz drugi w 2016 zwyciężyła Dżamała z piosenką, poświęconą tragedii deportacji Tatarów krymskich. Zwycięstwo powtórzyło się za sześć lat: zespół “Kalush Orchestra”, piosenką “Stefania”.

W tym roku Ukrainę będzie reprezentować duet piosenkarki pop Jerry Heil oraz raperki i hip-hop wokalistki Alyony Alyony. Czy zdobędą kolejne zwycięstwo?

Kompozycja „Teresa & Maria” w duecie z Jerry Heil

Na Ukrainie duet Heil i Alyony jest znany jest jako “wojenny”. Dziewczyny rozpoczęły współpracę po inwazji Rosji na Ukrainę na pełną skalę. W marcu 2022 roku wspólnie zaśpiewały “Modlitwę”: prosiły o pokój dla swojego kraju i o zamknięcie nad nim nieba. Ich kolejna wspólna propozycja na Eurowizję to utwór “Teresa & Maria”, nawiązujący do uniwersalnej personifikacja dobra, światła I archetypu silnych kobiet.

Alyona i Jerry Heil stworzyły kompozycję powściągliwą, skromną, lecz głęboką. Oczywiście bez cienia zabawy, jak przystało na kraj, w którym codziennie odbywają się setki pogrzebów. Swoją piosenkę wykonują ubrane na czarno, co również ma żałobny wydźwięk.

Z ręki Jerry Heil pojawia się tu lekka nuta folklorystyczna (Jerry uwielbia folklor). Fani na YouTube skomplementowali utwór jako “oryginalny”, “ideowy”, “bez zbędnego patosu”, “z sensem”.

Alyona Alyona: kobiecy rap z Ukrainy

Szczególną uwagę w tym duecie przyciąga ukraińska raperka: niewiele kobiet na świecie wybiera ten gatunek muzyczny – a tym bardziej trudno sobie przypomnieć chociaż jednego rapera na Eurowizji. Jej wizerunek sceniczny, z którym pojedzie na ten konkurs, jest również nietypowy: połączyła hip-hopowy styl odzieży z rozpoznawalną ukraińską klasyką (długi warkocz, wielowarstwowy naszyjnik –atrybuty autentycznej Ukrainki).

Alyona Sawranenko, znana lepiej jako Alyona Alyona, nie po raz pierwszy przełamuje klisze gatunkowe rapu. Jej teksty nie zawierają wulgaryzmów, przekleństw, agresji, gróźb, opowieści I narkotykykach ani przechwałek. Natomiast jest autoironia, samoakceptacja, kwestie społeczne.

W przeciwieństwie do wielu kolegów po fachu od początku rapowała po ukraińsku, a nie po rosyjsku – chociaż w życiu prywatnym posługiwała się “surżykiem” (mieszanką ukraińskiego i rosyjskiego). Uważa, że słownictwo ukraińskie jest nieporównywalnie bogatsze, a sam ukraiński jest “piękniejszy i delikatniejszy” niż rosyjski. Właśnie za umiejętność posługiwania się językiem ukraińskim (jak na ironię) oraz za technikę recytacji chwaliła ją nawet prasa rosyjska.

Na Ukrainie jednak zdarzało się, że zarówno muzyczny gust raperki, jak i ona sama, były oceniane krytycznie. Ostatnio znowu w mediach była niekorzystnie komentowana, np. przez producenta muzycznego Ihoria Kondratiuka. “Alyona Alyona jest zbyt prostolinijną dziewczyną i cała jest prowokacją. Alyona lubi robić jakieś epatujące rzeczy” – skomentował Kondratiuk.

Mimo hejtu, dziewczyna jednak zachowywała odwagę wyrażania siebie.

Przed zdobyciem obecnej sławy raperka często zmieniała style i próbowała sił pod innymi pseudonimami. W 2021 roku krytyk rapowy DozZa Fly ocenił, że jej poprzednie utwory były bliskie stylom g-funk i East Side. Jeśli chodzi o jej późniejsze kompozycje, określił to jako prawdziwy chicago drill z właściwym mu zakresem dźwięków i charakterystycznym sposobem czytania. Z tą różnicą, że w wersji ukraińskiej.

“W efekcie staje się oczywiste, że Alyona Alyona reprezentuje na Ukrainie chicago drill, chociaż w jej obecnej twórczości dość oczywiste są nuty claude i trill. Ale nie jest to zaskakujące, ponieważ wszystkie trzy style są muzycznie zakorzenione w trapie. A drill, jak mi się wydaje, jest głównym stylem Alyony ze względu na charakterystyczny flow. Jest tu jednak szereg niuansów. Trudno jest dokładnie odpowiadać temu stylowi białej dziewczynie, do tego mieszkającej z daleka od Chicago. Pomimo tych niuansów, w tej chwili Alyona Alyona jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli tak zwanej nowej szkoły na Ukrainie. Ponadto ma duże doświadczenie w różnych stylach, jest dość różnorodna, dysponuje dobrze wytrenowanym głosem i ciekawym flow”– pisał krytyk.

Alyona Alyona czyni ukraiński rap – ukraińskim

Jej debiutancki album “Puszka” (“Пушка”) z 2019 roku zebrał przychylne recenzje krytyków. M.in. redaktor muzycznego portalu hip-hopowego “The Flow” Andriej Niedaszkowskij stwierdził, że płyta to tzw. crossover rap, który jego zdaniem spodoba się każdemu.

“Sawranenko zna się na newschool, umiejętnie operując jego najnowszymi rozwiązaniami, jednakże teksty i flow są dla niej kluczowe. Odcina się również od archetypu kobiecego rapu jako takiego. Tworzy swoją własną bohaterkę: silną, ale autoironiczną. Mądrą, ale nie nudną. Czująca ducha czasu, ale nie zniechęconą. Powiedziałbym, że jest bardzo ludzka, a w kobiecym rapie z jakiegoś powodu rzadko się to zdarza” – ocenił dziennikarz muzyczny.

Andriej Niedaszkowski również zauważył, że autorka burzy utartą rapową narrację o dorastaniu na ulicy i niebezpieczeństwach związanych z przestępczością.

“Kiedy Alyona mówi o szacunku dla domu przodków, wprowadza ukraiński rap na terytorium, na które on bardzo rzadko zagląda: na terytorium tożsamości narodowej i pamięci kulturowej. Ona czyni ukraiński rap naprawdę ukraińskim”.

W 2019 roku “The New York Times” uznał Alyonę Sawranenko za jedną z najlepszych nowych artystek w Europie. Dziś na swoim koncie piosenkarka ma cztery solowe albumy oraz liczne duety, w tym z polskimi artystami. Z jej udziałem powstał również jeden z najbardziej udanych record label na Ukrainie: ENKO. Alyona została też pierwszym zagranicznym artystą polskiego oddziału słynnej amerykańskiej wytwórni Def Jam.

Raperka o ukraińskich dzieciach

Alyona Sawranenko wciąż próbuje nowych stylów. Niedawno wydała nową piosenkę: nieco liryczną, delikatną, dojrzałą “W ciemnościach” (“В темноті”). Opowiada w niej o wspomnieniach z dzieciństwa, których wartość poznajesz dopiero jako dorosły czyli o wspomnieniach, których współczesne ukraińskie dzieci nigdy nie będą miały.

“W najbardziej niepokojących okresach życia z pamięci wychodzą wspomnienia najszczęśliwszych chwil: kiedy było spokojnie, dobrze, ciepło, radośnie. Jednym z takich okresów jest dzieciństwo i wspomnienia o dziadkach. Dziś, z powodu wojny, te chwile życia są odbierane naszym dzieciom. Nasze wioski są niszczone. Domy są równane z ziemią. Tą piosenką chciałabym zachować od zapomnienia te chwile spędzone na wsi. Oddać atmosferę świeżo upieczonego chleba, rąk mojej babci, mojego domu i bukietu pachnących ziół na stole. Atmosferę, w której mieliśmy szczęście żyć i którą zabrano naszym dzieciom” – wyjaśnia piosenkarka na swoim kanale YouTube. 

Anna Terlecka