Musimy przyspieszyć prace nad ustawą o obronie cywilnej

Obrona cywilna jest systemem, którego nadrzędnym celem jest ochrona ludności przed niebezpieczeństwami wynikającymi z wojny lub klęsk żywiołowych i pokonanie ich bezpośrednich następstw.

Obrona cywilna jest jednym z najważniejszych elementów systemu bezpieczeństwa narodowego, jednak obecny stan systemu odporności państwa, w postaci obrony cywilnej, pozostawia wiele do życzenia. Jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli na miejsce w schronach i ukryciach może liczyć niecałe 4 procent mieszkańców Polski, co odpowiada około 1,5 mln obywatelom naszego kraju. Najpierw jednak do takich specjalnych miejsc schronienia trzeba dotrzeć, a zdecydowana większość Polaków nie wie, gdzie w razie zagrożeń może szukać bezpiecznego miejsca schronienia.

Za gruntowną reformę systemu obrony cywilnej wzięło się Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Prace nad ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej wciąż trwają – projekt ustawy nie znalazł się w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.

Jednym z najważniejszych założeń projektu jest przeznaczenie na ochronę ludności cywilnej 0,3 proc. PKB, a środki te miałyby być pozyskiwane w ramach stałej publicznej daniny. Ogólnie na obronę cywilną zgodnie z nim miałoby zostać przeznaczone nawet 3 proc. PKB. Jak stwierdził wiceszef MSWiA Wiesław Szczepański taki proc. PKB przeznaczony na ten system dałby każdego roku przez 10 lat sumę 12 mld zł. Rząd planuje również utworzenie korpusu ochrony cywilnej, który w przypadku wybuchu wojny przekształci się w obronę cywilną. Osoby wchodzące w szeregi tej służby miałyby nie podlegać mobilizacji wojskowej w czasie wojny.

Jednym z ważniejszych głosów w rodzącej się debacie na temat obrony cywilnej jest najnowszy artykuł Jacka Bartosiaka opublikowany na „Strategy and Future”. W tekście „Obrona cywilna dla Rzeczypospolitej” przedstawia propozycje zmiany w organizacji obecnego systemu odporności państwa polskiego oraz systemu obrony cywilnej.

Zdaniem Jacka Bartosiaka kluczową rolę w dobrze działającym systemie obrony państwa są sprawne reakcje obronne aparatu państwowego (umożliwiające skuteczną obronę obywateli i infrastruktury), solidarność całego społeczeństwa, współpraca państwa z sektorem prywatnym i obywatelami. Za jeden z najważniejszych elementów reformy systemu obrony cywilnej uznaje on konieczność zmiany mentalnej społeczeństwa oraz elity politycznej. Postuluje także budowę nowych schronów, wprowadzenie systemu, który umożliwiłby sprawne koordynowanie działania policji, straży granicznej, wojsk specjalnych i ochotniczej straży pożarnej.

Jacek Bartosiak słusznie zauważa, iż dobrze działający system odporności państwa nie może istnieć bez odpowiednio przygotowanego społeczeństwa. Bez zorganizowanego, oswojonego z zagrożeniem, zdającego sobie sprawę z tego jak reagować i gdzie szukać schronienia w chwili, gdy „zawyją schrony”, społeczeństwa nie jest możliwy sprawny aparat obrony cywilnej. Nadaje również szczególną rolę w tym systemie kobietom, które jak twierdzi „utrzymują spójność społeczną w Polsce”. Bartosiak określa je nawet jako „zwornik systemu” oraz twierdzi, że bez ich spokoju „nie ma systemu odporności państwa”. W tym kontekście można przewrotnie zapytać, czy zatem na Ukrainie nie ma systemu obrony cywilnej, bo jak wiadomo powszechnie w pierwszych miesiącach wojny na Ukrainie wśród milionów uchodźców z Ukrainy znajdowały się niemal wyłącznie właśnie kobiety i dzieci. Ukraińscy mężczyźni mieli i wciąż mają zakaz opuszczania granic swojego państwa.

Jacek Bartosiak przypomina, że nowoczesna obrona cywilna nieodłącznie łączy się współcześnie ze sprawnie zarządzaną przez państwo cyberprzestrzenią, np. za pomocą aplikacji, komunikatów w social mediach itp. Jego zdaniem „kontrola świata digitalnego i dostępu do własnej chmury oraz bezpiecznych serwerów” ma bezpośredni wpływ na możliwość uzyskania artykułów pierwszej potrzeby takich jak woda, pożywienie, środki medyczne itp. Sprawne działanie państwa w świecie cyfrowym ma zatem lepiej  pozwolić zachować spójność społeczną..

Marcin Jarzębski